Defnyddiwr:Cell Danwydd/Pwll Tywod
Archeoleg[golygu | golygu cod]
Cafwyd hyd i fynwent Cristnogol, fawr yn dyddio o'r 8g ger Jabalia. Mae'r crefftwaith yn dangos bod y gymuned Gristnogol yn Gaza yn dal i fodoli i raddau helaeth yn y cyfnod Islamaidd cynnar o reolaeth, ym Mhalestina. Mae olion y palmant a arbedwyd gan yr eiconoclastau yn dangos darluniau o helfa adar ac anifeiliaid gwyllt, a golygfeydd gwledig. Dyddiwyd yr eiconoclastau, i rywbryd ar ôl 750, sy'n gwneud y fynwent yn gysylltiedig â cheidwadwyr Abbasid.
Wrth weithio ar Ffordd Salah al-Din, canfuwyd olion mynachlog o'r cyfnod Bysantaidd ar ddamwain. Cloddiwyd y safle gan Adran Hynafiaethau Palestina. Nawr mae mosaigs Bysantaidd syfrdanol y fynachlog wedi'u gorchuddio â thywod i'w cysgodi rhag erydiad a achosir gan effaith uniongyrchol glaw'r gaeaf.[1] Mae cerameg Bysantaidd hefyd wedi'i ddarganfod.[2]
Hanes[golygu | golygu cod]
Yr Oesoedd Canol[golygu | golygu cod]
Roedd Jabalia yn adnabyddus am ei bridd ffrwythlon a'i goed sitrws. Rheolodd y Llywodraethwr Mamluk Gaza Sanjar al-Jawli dros yr ardal ar ddechrau'r 14g a gwaddolodd rhan o dir Jabalia i'r Mosg al-Shamah ac yna, fe'i adeiladodd. Yn Jabalia mae canoloesol Mosg Omari hefyd. Dim ond y portico a'r minaret sydd ar ol, bellach. Mae gweddill y mosg yn fodern. Mae'r portico'n cynnwys tair arcêd wedi'u cefnogi gan bedair colofn garreg. Mae gan yr arcedau fwâu pigfain ac mae'r portico wedi'i orchuddio gan fwau croes.
Cyfnod Otomanaidd[golygu | golygu cod]
Wedi'i hymgorffori yn yr Ymerodraeth Otomanaidd ym 1517 (â'r cyfan o Balestina), ymddangosodd Jabalia yng nghofrestrau treth 1596 fel pe bai yn ardal Nahiya o Gaza. Roedd ganddi boblogaeth o 331 o aelwydydd, pob un yn Fwslim, a dalodd drethi ar wenith, haidd, caeau gwinwydd a choed ffrwythau; cyfanswm o 37,640 akçe. Aeth 2/3 o'r refeniw i waqf (math o dreth Fwslimaidd). [3]
Yn 1838, nododd Edward Robinson fod Jebalia yn bentref Mwslimaidd, wedi'i leoli yn ardal Gaza.[4]
Ym 1863, darganfu’r fforiwr Ffrengig Victor Guérin yn y mosg a'r ffynnon darnau o golofnau.[5] Yn 1870 roedd gan y pentref boblogaeth o 828, a 254 o dai, er bod y cyfrif poblogaeth yn cynnwys dynion yn unig.[6][7]
Yn Arolwg 1883 gan Gronfa Archwilio Palesteina, disgrifiwyd Jabalia fel pentref mawr a godwyd o friciau mwd, gyda gerddi a ffynnon yn y gogledd-orllewin. Roedd ganddo fosg o'r enw Jamia Abu Berjas. [8]
Oes Mandad Prydain[golygu | golygu cod]
Yng nghyfrifiad 1922 o Balesteina a gynhaliwyd gan awdurdodau Mandad Prydain, roedd gan Jabalia boblogaeth o 1,775 o drigolion, pob un yn Fwslim;[9] cynyddodd hyn yng nghyfrifiad 1931 i 2,425, pob un yn Fwslim o hyd, mewn 631 o dai.[10]
Ôl-1948[golygu | golygu cod]
Yn ystod misoedd cynnar yr Intifada Cyntaf ar 27 Mawrth 1989 curwyd Fares S'aid Falcha, dyn 50 oed, gan filwyr Israel a bu farw 3 wythnos yn ddiweddarach yn Ysbyty Makassed. Lluniwyd adroddiad gan Heddlu Milwrol Israel a throsglwyddwyd y manylion i'r Prif Erlynydd Milwrol.[11]
Demograffeg[golygu | golygu cod]
Mae gan Jabalia gyfradd uwch na'r cyfartaledd o enedigaethau Pseudohermaphroditism gwrywaidd, lle mae gan yr unigolyn geilliau ac organau rhywiol benywaidd.
Mae Jehad Abudaia, pediatregydd ac wrolegydd o Ganada-Palesteina, wedi awgrymu bod cydberthynas rhwng priodasau cefndryd yn cyfrif am y genedigaethau hyn. Yn Llain Gaza, mae cyflyrau pseudohermaphroditism yn aml yn mynd heb eu canfod am flynyddoedd ar ôl yr enedigaeth oherwydd safonau is y rhanbarth o driniaeth feddygol a diagnosteg.[12]
Trefi dwbl - chwaer ddinasoedd[golygu | golygu cod]
Mae Jabalia wedi'i efeillio â: [13]
- Ümraniye, Twrci
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- UNRWA Jabalia
- Croeso i Ddinas Jabaliya
- Arolwg o Balesteina Gorllewinol, Map 19: IAA, comin Wikimedia
[[Categori:Category:Dinasoedd Palesteina]]
- ↑ Jabalya Mosaic Programme of Assistance to the Palestinian People. p.6. 2004.
- ↑ Dauphin, 1998, p. 883
- ↑ Hütteroth and Abdulfattah, 1977, p. 144
- ↑ Robinson and Smith, 1841, vol 3, Appendix 2, p. 118
- ↑ Guérin, 1869, pp. 175-176; as referred by Conder and Kitchener, 1883, SWP III, p. 251
- ↑ Socin, 1879, p. 153
- ↑ Hartmann, 1883, p. 129, noted 253 houses
- ↑ Conder and Kitchener, 1883, SWP III, p. 236
- ↑ Barron, 1923, Table V, Sub-district of Gaza, p. 8
- ↑ Mills, 1932, p. 4
- ↑ Talmor, Ronny (translated by Ralph Mandel) (1990) The Use of Firearms - By the Security Forces in the Occupied Territories. B'Tselem. download p. 75 MK Yair Tsaban to defence ministers Yitzhak Rabin & Yitzhak Shamir, p.81 Rabin's reply
- ↑ Watson, Ivan. "Rare Gender Identity Defect Hits Gaza Families." CNN. December 17, 2009. Retrieved on December 17, 2009.
- ↑ "Ümraniye Municipality and Palestine Jabalia Al Nazlah Municipality Has Become 'Sister Municipalities' With a Ceremony". umraniye.bel.tr. Ümraniye. Cyrchwyd 2020-06-01.