Defnyddiwr:AlwynapHuw/Etholiad Cyngor Sir Feirionnydd 1889

Oddi ar Wicipedia

―

Sêl y Cyngor

Cynhaliwyd trydydd etholiad Cyngor Sir Feirionnydd ar 2 Mawrth 1895. Fe'i rhagflaenwyd gan etholiad 1895 ac fe holynwyd gan etholiad 1898. Rhannwyd y sir yn 42 o wardiau un aelod. Prin iawn oedd y cystadlu am seddi gyda 35 o gynghorwyr yn cael eu dychwelyd yn diwrthwynebiad gydag etholiadau cystadleuol yn cael eu cynnal mewn dim on 7 ward



  1. Llansantffraid — Edward Jones, Park Shop, Corwen
  2. Gwyddelwern — William. Williams Lloyd, Corwen;
  3. Llandrillo — Edward Jarrett, Plasynfaerdref Llandrillo, Corwen
  4. Bala — John Parry, Glantegid, Bala
  5. Llanycil — David Richard Parry, Rhydyfen, near Bala;
  6. Llanfor — John Lloyd Jones, Defaidty, Cwmtirmynach, near Bala;
  7. Llanuwchllyn — Robert Edward Roberts Shop, Llanuwchllyn, Bala;
  8. Dolgellau (gwledig) — John Roberts, Bryncastell, Dolgellau
  9. Mawddwy — Thomas Breece, Blaenycwm, Aberangell.
  10. Diffwys — John Lloyd Jones, Quarry Bank, Blaenau Ffestiniog;
  11. Ystradau ― Cadwalader Roberts, Penygroes, Tanygnsiau, Blaenau Ffestiniog;
  12. Dwyrain Trawsfynydd ― Trawsfynydd, William Evans, Rhydfeiin. Trawsfynydd;
  13. Penrhyndeudraeth ― Richard Griffith Pritchard, Castle House, Penrhyndeudraeth


  1. Tywyn (gwledig), Humphrey Jones, Nantymynach, Tywyn

Diwrthwynebiad[golygu | golygu cod]

(Mae seren * yn dynodi cyn aelod)

  • De Corwen — *Robert David Roberts, Bronygraig, Corwen (Rhyddfrydol)
  • Gogledd Corwen — *William Foulkes Jones, Glaslwyn, Corwen (Rhyddfrydol)
  • Llandderfel — *Thomas Jones, Brynmelyn, Llanderfel, Corwen (Rhyddfrydol)
  • Llanfachreth, John Vaughan Nannau, Llanfachreth (Ceidwadol)
  • Dyffryn, Robert Prys Owen, Aelybryn, Dyffryn, (Ceidwadol) [1]
  • Harlech — Dr Richard Thomas Jones, Penygarth, (Rhyddfrydol)[2]
  • Abermaw — *John Evans, Brogyntyn, Abermaw, (Rhyddfrydol)[3]
  • Llanaber — Charles Williams, Hengwm, Dyffryn (Ceidwadol)
  • Abercorris — Morris Thomas, Bridge—street, Corris (Rhyddfrydol)
  • Tal—y—llyn — John Pugh Jones, Tŷ'n y ffridd, Corris (Rhyddfrydol)
  • Llwyngwril — Evan Hughes, Llechlwyd, Towyn (Rhyddfrydol)
  • Llanegryn — William Robert Maurice Wynne, Peniarth, Towyn (Ceidwadol)
  • Pennal ― Hugh Jones, Graiandy, Pennal. Machynlleth (Rhyddfrydol)
  • Tywyn (trefol) ― Henry Haydn Jones, Pantyneuadd, Tywyn (Rhyddfrydol)
  • Conglywal — Robert Roberts, Isallt, Blaenau Ffestiniog (Rhyddfrydol)
  • Maenofferen — John Parry Jones, Bank—place, Blaenau Ffestiniog (Rhyddfrydol)
  • Rhiw ― *David Griffith Jones, Glasgow House, Rhiwbryfdir, Blaenau Ffestiniog (Rhyddfrydol)
  • Bowydd ― *David Griffith Williams, Bryngwyn, Church—street, Blaenau Ffestiniog (Rhyddfrydol)
  • Cwmorthin ― *Humphrey Roberts Dolrhedyn. Tanygrisiau, Blaenau Ffestiniog (Rhyddfrydol)
  • Llanfrothen ― John Jones Ynysfer, Penrhyndeudraeth (Ceidwadol)
  • Talsarnau ― *John Bennett Jones, Brynfelin, Talsarnau (Rhyddfrydol)


Cystadleuol[golygu | golygu cod]

Gogledd Dolgellau[golygu | golygu cod]

Er ei fod yn sedd newydd, dyma sedd a gipwyd gan y Rhyddfrydwyr, i bob pwrpas, gan y Ceidwadwyr ym 1892, gan fod dau sedd Dolgellau wedi mynd i'r Rhyddfrydwyr ym 1889. Cipwyd y y sedd yn ôl i'r Rhyddfrydwyr gan Dr John Jones, Caerffynnon, mab yr henadur a chyn gadeirydd y cyngor Dr Edward Jones.[4]

Gogledd Dolgellau 1895
Plaid Ymgeisydd Pleidleisiau % ±%
Rhyddfrydol Dr John Jones 151
Ceidwadwyr *Charles Edward Jones Owen 91
Mwyafrif 60
Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr Gogwydd

De Dolgellau[golygu | golygu cod]

Penderfynodd deiliad y sedd Morris Jones, Plasuchaf i beidio amddiffyn ei le oherwydd salwch (bu farw pythefnos ar ôl yr etholiad [5]). Dewiswyd William Hughes argraffydd a chyhoeddwr i sefyll dros y Rhyddfrydwyr. Roedd Hughes wedi sefyll yn aflwyddianus yn ward gogleddol y dref ym 1892. T H Roberts, perchenog siop nwyddau haearn oedd yr ymgeisydd dros y Ceidwadwyr am yr ail dro. Y Rhyddfrydwr fu'n buddugol.[4]

De Dolgellau 1895
Plaid Ymgeisydd Pleidleisiau % ±%
Rhyddfrydol William Hughes[6] 122
Ceidwadwyr T H Roberts 92
Mwyafrif 30
Rhyddfrydol yn cadw Gogwydd

Aberdyfi[golygu | golygu cod]

Wedi bod yn nwylo'r Ceidwadwyr ym 1889 ac ymgeisydd annibynnol ym 1892, newidiodd Aberdyfi ei gôt am y trydydd tro gan ethol William Jones o'r Blaid Ryddfrydol.[7]

Aberdyfi 1895
Plaid Ymgeisydd Pleidleisiau % ±%
Rhyddfrydol William Jones 101
Ceidwadwyr J M Howell 91
Mwyafrif 10
Rhyddfrydol yn disodli Annibynnol Gogwydd

Maentwrog[golygu | golygu cod]

Cafodd W. E. Oakeley, Plas Tanybwlch, buddugoliaeth ysblennydd i'r Ceidwadwyr gan ennill dros 82% o'r bleidlais.[8]

Maentwrog 1895
Plaid Ymgeisydd Pleidleisiau % ±%
Ceidwadwyr William Edward Oakeley[9] 146 82.02
Rhyddfrydol William Jones 32 17.98
Mwyafrif 109
Ceidwadwyr yn cadw Gogwydd

Dwyrain Trawsfynydd[golygu | golygu cod]

Roedd yn achos o Dri Cynnig i Gymro i David Tegid Jones, Y Goppa yn yr etholiad hon. Wedi bod yn aflwyddianus fel Rhyddfrydwr ym 1889 ac ymgeisydd annibynnol ym 1892 llwyddodd i gael ei ethol o'r diwedd. Y Parch E. B. Thomas rheithor plwyf Trawsfynydd oedd ei wrthwynebydd Ceidwadol[8]

Dwyrain Trawsfynydd 1895
Plaid Ymgeisydd Pleidleisiau % ±%
Rhyddfrydol David Tegid Jones 87
Ceidwadwyr Y Parch Evan Benar Thomas 50
Mwyafrif 37
Rhyddfrydol yn cadw Gogwydd

Teigl[golygu | golygu cod]

Llwyddodd Evan Parry Jones, Blaenddol, Ffestiniog i gadw Teigl o drwch y blewyn i'r Rhyddfrydwyr.[8]

Teigl
Plaid Ymgeisydd Pleidleisiau % ±%
Rhyddfrydol Evan Parry Jones 83
Annibynnol R Bowton 71
Mwyafrif 12
Rhyddfrydol yn cadw Gogwydd

Cynfal[golygu | golygu cod]

Roedd ward cynfal yn cael ei gynrychioli gan George Henry Ellis fel Unoliaethwr ar ôl etholiad 1892. Cadwodd y sedd fel ymgeisydd annibynnol yn yr etholiad hon.[8]

Teigl
Plaid Ymgeisydd Pleidleisiau % ±%
Annibynnol *George Henry Ellis 59
Rhyddfrydol H E Jones 52
Mwyafrif 5
Annibynnol yn disodli Unoliaethol Ryddfrydol Gogwydd

COUNTY ALDERMEN[golygu | golygu cod]

  • John Hughes, Hafodfawr isa, Ffestiniog;
  • E H, Jonathan, High—street, Blaenau Ffestiniog;
  • Edward Jones Caerffynon, Dolgelley
  • Evan Jones, Mount—place, Bala •'
  • Lewis Lewis, Hillside, Barmouth
  • Andreas Roberts, High—street, Blaenau Festiniog
  • the Hon. C. H. Wynn, Rug, Corwen;
  • Newydd
  • William Parry Evans, 27, High—street, Blaenau Festiniog
  • Edward Griffith, Springfield, Dolgelley;
  • Roger Hughes 41 High—street, Bala;
  • John Hughes Jones, Bodfor terraceV Aberdovev
  • Owen Lloyd, Postfeistr, Corwen. Cafodd Lloyd ei ddiarddel o'r swydd gan nad oedd postfeistr yn cael gwasanaethu fel henadur. Cymerwyd ei le gan:[10]
  • *John Hughes, Corwen
  • Samuel Pope, Q C Hafodybryn, Llanbedr,.
  • Arthur Osmond Williams, Deudraeth, Penrhyndeudraeth.

1892[golygu | golygu cod]

Cyfarfod Cyntaf[golygu | golygu cod]

Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf y cyngor ar 24 Mawrth 1892 yn Nolgellau gyda Dr Edward Jones yn y gadair dros dro. Etholwyd yr henadur Arthur Osmond Williams, Castell Deudraeth, yn gadeirydd a'r cynghorydd Thomas Jones, Brynmelyn, Corwen yn is—gadeirydd.[11]

Dethol Henaduriaid[golygu | golygu cod]

Yn ystod y cyfarfod cyntaf detholwyd saith henadur newydd.

Roedd Bainc Henaduriaid Sir Feirionnydd yn cynnwys 14 aelod. Roedd henaduriaid yn aelodau o'r cyngor oedd yn cael eu dethol gan y cynghorwyr eraill yn hytrach na'u hethol gan y cyhoedd. Term henadur oedd 6 mlynedd, ag eithrio hanner y rhai a detholwyd ym 1889 a wasanaethodd am dim ond 3 mlynedd. Felly roedd saith henadur o'r hen gyngor oedd i barhau yn eu swydd am 3 blynedd arall a saith sedd i'w llenwi o'r newydd am y 6 mlynedd nesaf.

Yr henaduriaid oedd yn parhau oedd:

  • Samuel Pope, Rhyddfrydwr
  • Osmond Williams, Rhyddfrydwr
  • E. Parry Jones, Rhyddfrydwr
  • Edward Griffith, Rhyddfrydwr
  • Y Cyrnol Edward Evans Lloyd,
  • William Williams, Rhyddfrydwr
  • J. Hughes Jones, Rhyddfrydwr

Yr henaduriaid newydd oedd:

  • Charles Henry Wynn, Rûg, Ceidwadwyr.[12] Roedd C H Wynn yn cyn henadur oedd wedi dod i ben ei dymor ond a ail detholwyd am 6 mlynedd arall.
  • Dr Edward Jones, Dolgellau. Rhyddfrydwr.[13] Bu Jones yn gadeirydd y cyngor blaenorol, ond nid oedd yn cael sefyll yn etholiad 1892 gan ei fod wedi gweithredu fel swyddog canlyniadau yr etholiad
  • E. H. Jonathan. Ffestiniog. Rhyddfrydwr. Roedd E H Jonathan yn cyn henadur oedd wedi dod i ben ei dymor ond a ail detholwyd am 6 mlynedd arall.I
  • John Hughes, Hafodfawr, Rhyddfrydol. Roedd Hughes yn gyn gynghorydd a gollodd ei sedd yn ward Cynfal yn yr etholiad hon.
  • Andreas Roberts, Festiniog. Rhyddfrydol. Cyn henadur oedd wedi dod i ben ei dymor ond a ail detholwyd am 6 mlynedd arall
  • Evan Jones, Mount Place, Bala. Rhyddfrydwr ac aelod etholedig o'r cyngor
  • Lewis Lewis, Abermaw. Rhyddfrydwr ac aelod etholedig o'r cyngor



COUNCILORS[golygu | golygu cod]

  1. ↑ "DYFFRYN ARDUDWY — The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1895—03—01. Cyrchwyd 2021—05—31. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  2. ↑ "HARLECH — The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1895—03—01. Cyrchwyd 2021—05—31. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  3. ↑ "BARMOUTH — The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1895—03—01. Cyrchwyd 2021—05—31. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  4. ↑ 4.0 4.1 "DOLGELLEY — The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1895—03—08. Cyrchwyd 2021—05—31. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  5. ↑ "Death of Morris Jones — The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1895—03—15. Cyrchwyd 2021—05—31. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  6. ↑ Hughes, A. E., (1953). HUGHES, WILLIAM (1838 — 1921), argraffydd a chyhoeddwr, Dolgellau;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
  7. ↑ "ABERDOVEY — The Montgomery County Times and Shropshire and Mid—Wales Advertiser". Samuel Salter, Junior & David Rowlands. 1895—03—09. Cyrchwyd 2021—05—31. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 "FESTINlCG — The Cambrian News and Merionethshire Standard". John Askew Roberts, Edward Woodall & Richard Henry Venables. 1895—03—08. Cyrchwyd 2021—05—31. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  9. ↑ Davies, W. Ll., (1953). EVANS, GRIFFITH, ac OAKELEY (TEULUOEDD), Tanybwlch, Maentwrog, Sir Feirionnydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
  10. ↑ "MERIONETH COUNTY COUNCIL — Llangollen Advertiser Denbighshire Merionethshire and North Wales Journal". Hugh Jones. 1895—06—14. Cyrchwyd 2021—06—01. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  11. ↑ "MERIONETH COUNTY COUNCIL.|1892—03—25|Carnarvon and Denbigh Herald and North and South Wales Independent — Papurau Newydd Cymru". papuraunewydd.llyfrgell.cymru (yn cy—GB). Unknown parameter |access—date= ignored (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  12. ↑ "WYNN (TEULU), Rûg, Sir Feirionnydd, a Boduan (Bodfean), Sir Gaernarfon. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Unknown parameter |access—date= ignored (help)
  13. ↑ Griffiths, R., (2012). JONES, EDWARD (1834—1900), meddyg ac arweinydd llywodraeth leol. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 30 Mai 2021
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Defnyddiwr:AlwynapHuw/Etholiad_Cyngor_Sir_Feirionnydd_1889&oldid=10933754"