Cylchred nitrogen

Mae'r diagram hwn yn crynhoi cylch byd-eang nitrogen adweithiol. Mae'n cynnwys: cynhyrchu gwrtaith diwydiannol, nitrogen wedi'i osod gan ecosystemau naturiol, nitrogen wedi'i sefydlogi gan gefnforoedd, nitrogen wedi'i sefydlogi gan gnydau amaethyddol, NOx a allyrrir trwy losgi biomas, NOx a allyrrir o bridd, nitrogen wedi'i osod gan fellt, NH3 a allyrrir gan ecosystemau daearol, [9] dyddodiad nitrogen i arwynebau daearol a chefnforoedd, NH3 a allyrrir o gefnforoedd, allyriadau NO2 y cefnforoedd o'r atmosffer, dadnitreiddio o fewn y cefnforoedd, a chladdu nitrogen adweithiol mewn cefnforoedd.

Y gylchred nitrogen yw'r gylched bioddaeargemegol pan gaiff y nwy nitrogen ei drawsnewid i wahanol ffurfiau sy'n ddefnyddiol mewn prosesau cemegol. Gall y trawsnewid hwn ddigwydd mewn prosesau ffisegol a biolegol.

Cynrychiolaeth sgematig o lif y cyfansoddion nitrogen trwy'r tir.

• Mewn organebau byw, defnyddir nitrogen i wneud proteinau.
• Mae'r aer yn 79% nitrogen.
• Ni all anifeiliaid a planhigion ddefnyddio nitrogen ar ffurf nwy.
• Er mwyn i blanhigion ddefnyddio nitrogen, mae angen troi'r nwy yn nitradau.

Nitradau

Mae'r nitradau yn cael eu ffurfio gan facteria sy'n sefydlogi nitrogen. Mae'r bacteria yma'n newid y nwy nitrogen yn nitradau.

Mae nitradau'n bodoli'n naturiol mewn pridd. Caiff y nitradau yma eu hamsugno, ac yno'u defnyddio i wneud proteinau. Os yw anifail yn bwydo ar blanhigion, mae'r proteinau'n rhoi bwyd i'r anifail. Bydd y proteinau yno'n pasio ar hyd y gadwynau bwyd.

Sut mae'r gylchred nitrogen yn gweithio?

• Bydd anifail neu blanhigyn yn marw
• Mae dadelfenyddion (bacteria neu ffwng) yn ei ddadelfennu
• Caiff y proteinau eu trawsnewid yn amonia
• Yna bydd nitreiddiad yn digwydd (bydd yr amonia yn cael ei drawsnewid yn nitradau)
• Mae nitreiddiad yn cael ei gyflawni gan facteria nitreiddio
• Mae gwreiddiau'r planhigion yn amsugno'r nitradau
• Mae asidau amino yn cael eu creu gan y nitradau
• Defnyddwyd yr organebau yr asidau amino i greu proteinau newydd.