Cryptogam
Planhigyn (yn ystyr eang y gair) neu organeb tebyg i blanhigyn sy'n atgenhedlu â sborau, heb flodau na hadau yw cryptogam (enw gwyddonol Cryptogamae). Mae'r enw Cryptogamae ( o'r Groegaidd hynafol κρυπτός "cudd" ) yn golygu "atgenhedlu cudd", gan gyfeirio at y ffaith na chynhyrchir unrhyw hadau, felly mae cryptogama'n cynrychioli'r planhigion nad ydynt yn dwyn hadau. Mae enwau eraill, megis " thaloffytau ", " planhigion is ", a "planhigion sborau" hefyd yn cael eu defnyddio o bryd i'w gilydd. Fel grŵp, mae Cryptogamae i'r gwrthwyneb i'r Phanerogamae ( o'r Groegaidd hynafol φανερός "gweledol") neu Sbermatoffyta ( from Groeg hynafol σπέρματος "hâd" a φυτόν (phutón), "planhigyn"), y planhigion hadau . Y grwpiau mwyaf adnabyddus o cryptogamau yw algâu, cennau, mwsoglau, a rhedyn, [1] ond mae hefyd yn cynnwys organebau nad ydynt yn ffotosynthetig a ddosberthir yn draddodiadol fel planhigion, megis ffyngau, llwydni llysnafeddog, a bacteria . [2] Mae'r dosbarthiad bellach yn anghymeradwy yn nhacsonomeg Linnaean .
Ar un adeg, roedd cryptogamau'n cael eu cydnabod yn ffurfiol fel grŵp o fewn y deyrnas planhigion. Yn ei system ar gyfer dosbarthu'r holl blanhigion ac anifeiliaid hysbys, rhannodd Carl Linnaeus (1707-1778) y deyrnas planhigion i 24 dosbarth, [3] ac un ohonynt oedd y "Cryptogamia". Roedd hyn yn cynnwys pob planhigyn ag organau atgenhedlu cudd . Rhannodd Cryptogamia yn bedwar urdd: Algae, Musci ( bryoffytau ), Filices ( rhedyn ), a ffyngau .
Nid yw pob cryptogam yn cael ei drin fel rhan o'r deyrnas planhigion heddiw; mae'r ffyngau, yn arbennig, yn cael eu hystyried yn deyrnas ar wahân, sy'n perthyn yn agosach i anifeiliaid na phlanhigion, tra bod algâu gwyrddlas bellach yn cael eu hystyried yn ffylwm o facteria . Felly, mewn systemateg planhigion cyfoes, nid yw " Cryptogamae " yn grŵp sy'n gydlynol yn dacsonomaidd, ond mae'n polyffyletig yn gladdistig . Fodd bynnag, mae pob organeb a elwir yn cryptogam yn perthyn i'r maes a astudiwyd yn draddodiadol gan fotanegwyr ac mae enwau'r holl cryptogamau yn cael eu rheoleiddio gan y Cod Enwebu Rhyngwladol ar gyfer algâu, ffyngau a phlanhigion .
Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, fe wnaeth Cod Llywodraeth Prydain ac Ysgol Cypher recriwtio Geoffrey Tandy, arbenigwr biolegydd morol mewn cryptogamau, i Orsaf X, Parc Bletchley, yn ôl pob sôn pan ddrysodd rhywun y rhain â cryptogramau . [4] [5] [6]
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
- Planhigyn – i weld sut mae cryptogamau'n cael eu dosbarthu ar draws systemau dosbarthu modern
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Cryptogams". Royal Botanic Garden, Edinburgh. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-11-18. Cyrchwyd 2007-07-02.
- ↑ Smith, Gilbert M. (1938). Cryptogamic Botany, Vol. 1. McGraw-Hill.
- ↑ Dixon, P. S. (1973). Biology of the Rhodophyta. Oliver and Boyd, Edinburgh. ISBN 0-05-002485-X.
- ↑ Smithies, Sandy (19 January 1999). "Television Tuesday Watching brief". The Guardian. Cyrchwyd 23 July 2015.
- ↑ Davies, Mike (20 January 1999). "Cracking the code at last of Station X". Birmingham Post.
- ↑ Hanks, Robert (20 January 1999). "Television Review". The Independent.