Neidio i'r cynnwys

Barraba

Oddi ar Wicipedia
Barraba
Mathtref, ardal boblog Edit this on Wikidata
Poblogaeth1,410, 1,329, 1,035 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirDe Cymru Newydd, Tamworth Regional Council, Tamworth Regional Council, Barraba Edit this on Wikidata
GwladBaner Awstralia Awstralia
Uwch y môr493 metr Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaUpper Horton, Lindesay, Woodsreef, Red Hill, Longarm, Mayvale, Banoon, Gundamulda, Ironbark, Cobbadah Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau30.3817°S 150.6178°E Edit this on Wikidata
Cod post2347 Edit this on Wikidata
Map
[golygwch ar Wicidata]

Pentref yn y rhanbarth Lloegr Newydd yn Ne Cymru Newydd, Awstralia yw Barraba. Oedd y pentref canolfan y weinyddol sir Barraba Shire er hynny cyfunwyd a’r pentref a’r mwyafrif o’r sir i Gyngor y Rhanbarthol Tamworth (Tamworth Regional Council) ym 1994. Mae Barraba yn Rhanbarth yr Aderyn Pwysig Bundarra-Barraba (Bundarra-Barraba Important Bird Area) sy’n gwarchod cynefin yr aderyn anturiedig Melysor eurymylog (Anthochaera phrygia).

Mae Barraba ar 477 cilometr yn ogledd-orllewinol o Sydney, ar 548 cilometr yn ddeau-orllewinol o Frisbane ac ar 90 cilometr yn ogleddol o Damworth sydd y ddinas agosaf. Y mae’r Afon Manilla yn rhedeg wrth y pentref. Leolir Barraba ar y ffordd twristiaeth Llwybr Ymchwilwyr (Fossickers’ Way) ac y mae Barraba yn gorwedd yn y mynyddres Nandewar Range.

Melysor eurymylog (Anthochaera phrygia)

Hanes

[golygu | golygu cod]

Oedd yn byw’r pobl cynfrodorol y Kamilaroi/Gamileraay yn yr ardal cyn dyfodiad yr Ewropeaid.[1] Oedd yr Ewropead cyntaf yn yr ardal y fforiwr a botanegwr Allan Cunningham a oedd wedi cyrraedd yr ardal ym 1827.[2] Sefydlwyd y fferm cyntaf yn yr ardal, Barraba Station, ym 1837 neu ym 1838.[1][3] Tirfesurwyd lle y pentref dyfodol ym 1852.[4]

Helpodd darganfyddiad yr au y pentref cynyddu.[4] Agorwyd swyddfa’r post cyntaf ym 1856[5] ac agorwyd yr ysgol cyntaf ym 1861.[1] Adeiladwyd yr eglwys Anglicanaidd ym 1876[3] ac agorwyd hefyd y banc cyntaf ym 1876.[3] Adeiladwyd y gwesty cyntaf, The Commercial Hotel, ym 1878[3] ac adeiladwyd llys y barn ym 1881.[3] Cyhoeddwyd Barraba pentref ym 1885.[3][4] Adeiladwyd y ysbyty ym 1891[3] ac adeiladwyd yr eglwys Fethodistaidd ym 1898.[3]

Dechreuodd cyhoeddi y papur lleol, The Barraba Gazette, ym 1901.[3] Adeiladwyd yr eglwys Pabyddol ym 1906.[3] Cyrhaeddodd lein y rheilffordd i’r pentref ym 1908[6] er hynny rhedodd y trên terfynol i Farraba ym 1983 a chaewyd lein y rheilffordd ym 1987.[7] Adeiladwyd yr Argae Connors Creek ym 1933 er gwella darpariaeth y dŵr i’r pentref.[3]

Allan Cunningham

 

Mwyngloddiaeth

[golygu | golygu cod]

Copr

[golygu | golygu cod]

Ffeindiwyd copr ar Gulf Creek ym 1889 a sefydlwyd y mwynglawdd cyntaf ym 1892. Ar 22 cilometr yn ddwyreiniol o Farraba yw Gulf Creek. Sefydlwyd hefyd pentrefan y adeiladwyd gwesty, ysgol a swyddfa bost ynddo.[8] Oedd y mwynglawdd y mwynglawdd cupr mywaf yn Ne Cymru Newydd ym 1903 a chynhwysodd y pentrefan 300 preswyliwr. Caewyd y mwynglawdd yn y degawd 1930 a chaewyd swyddfa’r bost ym 1966.[5] Gadawyd y pentrefan.

Asbestos

[golygu | golygu cod]

Mwyngloddid asbestos o 1919 i 1983 ar Woodsreef. Pentrefan ar 15 cilometr yn ddwyreiniol o Farraba oedd Woodsreef. Helaethwyd y mwynglawdd ym 1974. Cynhyrchodd y mwynglawdd 500,000 tunnell o asbestos gwyn.

Gadawod y mwynglawdd gwag 75,000,000 tunnell o graig diffaith a 25,000,000 tunnel o asbestos gwyn. Mae’r pentwr abestos gwyn yn gorchuddio 43 hectar a y mae hi yn cyrraedd at 70 metr yn uchel.[9]

Disgrifiodd adroddiad teledu yn 2008 am y pryder cynyddol y bo yr asbestos gwag risg iechyd ar y preswylwyr ac ar y ymwelwyr.[10] Galwodd Sefydliad y Clefydau Asbestos Awstralia (The Abestos Diseases Foundation of Australia) y rhaid lle y mwynglawdd yn cael ei ailsefydlu.[9] Galwodd y Sefydliad y rhaid bod y cyhoedd yn gwahardd dreiddio lle y mwynglawdd.

Croesodd ffordd cyhoeddus lle y mwynglawdd hyd caewyd y ffordd hon yn 2013. Gadawyd y pentrefan.

Cynhaliodd Gwasanaeth y Iechyd o Hunter-New England (Hunter-New England Health) astudiaeth pwysig am goblygiad iechyd i’r cymuned Barraba.[9] Cwblhawyd y astudiaeth ond nid yw yr astudaieth hon wedi cael ei cyhoeddi.[11]


y mwynglawdd asbestos ar Woodsreef

Pridd Diatom

[golygu | golygu cod]

Sefydlwyd mwynglawdd y pridd diatom (diatomaceous earth) ym 1982.

pridd diatom

Gemau a Ffosilau

[golygu | golygu cod]

Mae pobl yn gallu ffeindio pyritau, maen iasbis, garned, zeolite, cwarts coch, cwarts melyn a chwarts brown yn yr ardal. Mae pobl yn gallu ffeindio hefyd ffosilau.

 

Amaethyddiaeth

[golygu | golygu cod]

Ffermir eidonnan cig, defaid merino a gwenith yn yr ardal.

Hinsawdd

[golygu | golygu cod]

Mae Barraba yn profi hafau poeth a llaith a gaeafau oed a sych. 41.8°C yw’r tymheredd cofnodedig uchaf a -9.4°C yw’r tymheredd cofnodedig lleiaf. 688.7 milimetr yw’r glawiad blynyddol cyfartalog cofnodedig uchaf a cwympodd 25 Ionawr 1955.[12]

Darpariaeth Dŵr

[golygu | golygu cod]

Cyn adeilawiath yr Argae Split Rock tynnai’r pentref ddŵr o’r Afon Manilla, y Nant Barraba a’r Argae Connors Creek.[13] Pan lleihawyd y tarddiadau hynny tynnai’r pentref ddŵr o ffynhonnau argyfwng.[14]

Adeiladwyd yr Argae Split Rock ym 1988 a chwblhawyd piblin o’r argae i’r pentref yn 2015.

Argae Split Rock

Ffotograffau

[golygu | golygu cod]
  • y priffordd o Farraba yw Queen Street (Stryd-y-Brenhines)
    y priffordd o Farraba yw Queen Street (Stryd-y-Brenhines)
  • llys y barn, Barraba
    llys y barn, Barraba
  • Commercial Hotel, Barraba
    Commercial Hotel, Barraba
  • yr eglwys Anglicanaidd, Barraba
    yr eglwys Anglicanaidd, Barraba
  • yr eglwys Fethodistaidd, Barraba
    yr eglwys Fethodistaidd, Barraba
  • yr eglwys Pabyddol, Barraba
    yr eglwys Pabyddol, Barraba
  • tŵr y cloc, Barraba
    tŵr y cloc, Barraba
  • y banc cyntaf, Barraba
    y banc cyntaf, Barraba

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 "Barraba". Sydney Morning Herald Traveller. 13 November 2008. Cyrchwyd 14 November 2011.
  2. ↑ "Barraba". Visit Tamworth. Tamworth Regional Council. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-10-15. Cyrchwyd 14 November 2011.
  3. ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 "Barraba Dateline". Barraba NSW – The Community Website. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17a de Marto 2012. Cyrchwyd 14a de Novembro 2011. Unknown parameter |deadurl= ignored (help); Check date values in: |accessdate=, |archivedate= (help)
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 Boileau, Joanna (Februaro 2007). "Thematic History of Nundle, Manilla and Barraba". Tamworth Regional Council. tt. 124–125. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-04-05. Cyrchwyd 14a de Novembro 2011. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  5. ↑ 5.0 5.1 "Post Office History". Post Office List – NSW. Premier Postal Auctions. Cyrchwyd 14 November 2011.
  6. ↑ "THE BARRABA RAILWAY". The Sydney Morning Herald. National Library of Australia. 22 September 1908. t. 7. Cyrchwyd 15 November 2011.
  7. ↑ Bozier, Rolfe. "Barraba Branch". NSWrail.net. Cyrchwyd 15 November 2011.
  8. ↑ "MINING IN NEW SOUTH WALES". The Sydney Morning Herald. National Library of Australia. 29a de Julio 1901. t. 8. Cyrchwyd 15a de Novembro 2011. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Woodsreef Asbestos Mine Site Rehabilitation Private Members Statement, 29 August 2008. Archifwyd 2011-04-03 yn y Peiriant Wayback
  10. ↑ Abandoned asbestos mine causes community outrage
  11. ↑ Woodsreef health report under wraps Archifwyd 2011-07-06 yn y Peiriant Wayback
  12. ↑ "Basic Climatological Station Metadata – Barraba Post Office" (PDF). Bureau of Meteorology. Cyrchwyd 16a de Novembro 2011. Check date values in: |accessdate= (help)
  13. ↑ Barraba Water Supply Archifwyd 2011-06-28 yn y Peiriant Wayback
  14. ↑ Barraba's water supply critical

Cysylltau allanol

[golygu | golygu cod]
Eginyn erthygl sydd uchod am Dde Cymru Newydd. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Barraba&oldid=12828323"