James Howell

James Howell
Ganwyd	1594  Llangamarch
Bu farw	1666  Llundain
Alma mater	Coleg yr Iesu
Galwedigaeth	hanesydd, ysgrifennwr
Swydd	Member of the 1628-29 Parliament

Llenor ac hanesydd Cymreig yn yr iaith Saesneg oedd James Howell (tua 1594 – 1666).

Mae'n debyg iddo gael ei eni yn Abernant, Sir Gaerfyrddin. Astudiodd yng Ngholeg yr Iesu, Rhydychen. Daeth yn aelod seneddol dros Richmond, Swydd Efrog, yn 1627.

Cafodd ei garcharu yn y cyfnod 1643–51, naill ai am iddo fethu talu ei ddyled neu am ei farn o blaid y Brenhinwyr yn ystod Rhyfel Cartref Lloegr. Dechreuodd ysgrifennu yn ystod ei gyfnod yng Ngharchar y Fflyd.

Cyhoeddodd ei Epistolae Ho-Elianae, casgliad o draethodau ar ffurf llythyron, mewn pedair cyfrol (1645–55). Mae'r epistolau hyn yn cofnodi sawl digwyddiad o'r cyfnod, ond nid ydynt yn llwyr ddibynadwy gan eu bod yn llawn llên-ladrad a ffug fanylion. Cafodd Howell ei benodi'n hanesydd y brenin yn 1660 yn sgil yr Adferiad. Yn ogystal, cyhoeddodd gyfieithiadau, geiriaduron, llyfrau taith, gweithiau dychmygol, a phamffledi ar bynciau gwleidyddol. Bu farw yn Llundain yn 1666.