Parc Phoenix
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | parc  |
|---|---|
 | |
| Gweithredwr | Office of Public Works |
| Rhanbarth | Dulyn |
| Gwefan | https://phoenixpark.ie/ga/ |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Parc dinas yw Parc Phoenix (Gwyddeleg: Páirc an Fhionn-Uisce, "Park Dŵr Clir/Llonnydd/Gwyn"[1]), sydd wedi'i leoli 3km i'r gogledd-orllewin o ganol Dulyn, prifddinas Gweriniaeth Iwerddon. Nid oes gan yr enw ddim i'w wneud ag aderyn mytheolegol y ffenics. Mae'n gyfoethog mewn lawntiau a rhodfeydd coed, sy'n gorchuddio 712 hectar,[2][3][4] mae mur perimedr 16km yn ei ffinio. Mae'r parc hefyd yn gartref i nythfa o geirw.
Mae'n un o barciau caeëdig mwyaf Ewrop, yn fwy na Central Park yn Efrog Newydd a Hyde Park yn Llundain.
Heddiw, cynhelir cyngherddau niferus a hanes blynyddol Parc y Ffenics Motor Ra yn y parc. Mae Llywodraeth Iwerddon yn lobïo UNESCO i gael dynodiad Safle Treftadaeth y Byd i'r Parc.[5]
Hanes[golygu | golygu cod]
Wedi concwest y Normaniaid o Ddulyn a'r cyffiniau yn y 12g, sicrhaodd Hugh Tyrell, Barwn 1af Castleknock, y byddai cyfran helaeth o dir heb ei drin, a oedd yn cynnwys Parc Ffenics heddiw, yn cael ei ildio i Farchogion Sant Ioan o Jerwsalem. Ymsefydlodd y ddau mewn abaty ym mhentref Kilmainham, ar safle'r Ysbyty Brenhinol erbyn hyn. Collodd y marchogion bob hawl i'w tiroedd pan atafaelodd Harri VIII yr holl eiddo mynachaidd yn 1537, ac 80 mlynedd yn ddiweddarach daeth y tiroedd yn eiddo i gynrychiolwyr Coron Lloegr yn Iwerddon. Yn ystod adferiad Siarl II, ei is-gadgell yn Nulyn, sefydlodd yr Arglwydd Ormonde Barc Helwriaeth Brenhinol yn cynnwys ffesantod a cheirw, a dyna pam yr oedd angen amgáu'r ardal â mur. Caewyd y stad hela gan Arglwydd Chesterfield yn 1747, gan adael mynediad agored i'r cyhoedd. Soniwyd am y parc sawl gwaith mewn dwy nofel gan James Joyce am Ddulyn: Finnegans Wake ac Ulysses.
Llofruddiaethau Parc Phoenix[golygu | golygu cod]
Ym 1882, y parc oedd lleoliad Llofruddiaethau Parc y Ffenics gan aelodau'r Irish National Invincibles. Cafodd Prif Ysgrifennydd Iwerddon (gweinidog Cabinet Prydain gyda chyfrifoldeb am faterion Gwyddelig), yr Arglwydd Frederick Cavendish ac Is-ysgrifennydd Iwerddon (prif was sifil), Thomas Henry Burke, eu trywanu i farwolaeth gyda chyllyll llawfeddygol wrth gerdded o Gastell Dulyn. Grŵp bychan o wrthryfelwyr o'r enw Irish National Invincibles oedd yn gyfrifol.[6]
Pwyntiau o ddiddordeb i dwristiaid[golygu | golygu cod]
.jpg)
Áras an Uachtaráin[golygu | golygu cod]
Mae Preswylfa Arlywydd Gweriniaeth Iwerddon (Áras an Uachtaráin) wedi'i leoli yn y parc.
Sŵ[golygu | golygu cod]
Un o atyniadau mwyaf y parc, yn enwedig i blant, yw Sw Dulyn. Fe'i sefydlwyd ym 1830 ac fe'i hagorwyd i'r cyhoedd ar 1 Medi 1831, a dyma'r trydydd sw hynaf yn y byd. Gall ymwelwyr weld mwy na 700 o rywogaethau anifeiliaid o bob rhan o'r byd, gan gynnwys casgliad o adar trofannol.
Croes y Pab ym Mharc Phoenix[golygu | golygu cod]
Codwyd Croes Pab yn dilyn ymweliad y Pab Ioan Pawl II ar 29 Medi 1979. Mynychodd mwy na miliwn o bobl yr offeren yn y parc, bron i draean o boblogaeth Iwerddon.
Cofeb Wellington[golygu | golygu cod]
Obelisg 62 metr o uchder yw Cofeb Wellington, er cof am Syr Arthur Wellesley, Dug 1af Wellington. Gallai'r obelisg hwn fod yn dalach ond oherwydd diffyg arian penderfynwyd cyrraedd ei uchder presennol. Ar y gwaelod mae 4 plât metel yn deillio o gyfuniad rhai canonau a ddefnyddiwyd yn ystod Brwydr Waterloo.
Preswylfa Deerfield[golygu | golygu cod]
Adeilad a ddefnyddiwyd unwaith fel cartref i Brif Ysgrifennydd Iwerddon yw Preswylfa Deerfield, ail swyddfa uchaf Teyrnas Iwerddon ar ôl yr Arglwydd Raglaw. Heddiw mae'n gartref swyddogol i lysgennad yr Unol Daleithiau yn Iwerddon.
Cofeb y Ffenics[golygu | golygu cod]
Mae'n gofeb sy'n darlunio colofn Corinthian ac ar ei phen mae ffenics yn dod allan o'i lludw. Codwyd ef yn 1747 gan Arglwydd Chesterfield.
Canolfan Ymwelwyr Parc Phoenix a Chastell Ashtown[golygu | golygu cod]
Yr adeilad hynaf yn y parc yw Castell Ashtown, cyfadeilad porthdy canoloesol sy'n tarddu o'r 17g. Mae wedi’i leoli drws nesaf i’r Ganolfan Ymwelwyr, lle gall y cyhoedd fwynhau 5,500 o flynyddoedd o adferiad ac astudiaeth hanesyddol o’r parc drwy’r oesoedd.
Y Garda Síochána[golygu | golygu cod]
Mae pencadlys Heddlu Gweriniaeth Iwerddon, y Garda Síochána, wedi'i leoli yn y parc. Mae cyfleuster chwaraeon go iawn hefyd wedi'i leoli yn yr un lle, gyda chaeau ar gyfer pêl-droed Gwyddelig, pêl-droed, criced a pholo.
Dolenni allannol[golygu | golygu cod]
- Gwefan swyddogol y Parc]
- Architecture of key park buildings
- Map of greater Dublin showing the placement and size of the Phoenix Park. It is the large green area west of the city centre.
- Irish Grand Prix, 1929 Pathé News video
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Phoenix Park". logainm.ie. Cyrchwyd 26 May 2011.
- ↑ "Phoenix Park | The Office of Public Works". PhoenixPark.ie. Office of Public Works. 2018. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-07-03. Cyrchwyd 2020-07-18.
- ↑ "About – Phoenix Park". Office of Public Works. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 7 Mawrth 2010. Cyrchwyd 2 Ionawr 2010.
- ↑ "Phoenix Park". Ordnance Survey Ireland. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 Ionawr 2012. Cyrchwyd 22 Ionawr 2012.
- ↑ "Secret history of the Phoenix Park". Irish Independent. 19 January 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 February 2013. Cyrchwyd 21 January 2012.
- ↑ Roundell, Julia (July–December 1906). The Nineteenth Century and After: Volume 60. London: Spottiswoode & Co. tt. 559–575. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 May 2016. Cyrchwyd 20 December 2015.
From A Diary at Dublin Castle during the Phoenix Park Trial
