Casŵ

Oddi ar Wicipedia
Casŵ
Mathsinging membranes, voice changer Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Sain canu'r casŵ
Dau wahanol wneithuriad o'r casŵ

Mae'r casŵ[1] (o'r Saesneg: kazoo, ceir yn Saesneg hefyd; bazoo, bazooka, gazooka, gazoota) yn offeryn cerdd membranoffon bychan o deulu y "drymiau canu" (mirliton). Pan fydd person yn siarad neu'n canu i fewn i'r teclyn, mae'n achosi i'r pilen dros dwll awyr yr offeryn i ddirgrynu, a thrwy hynny newid tôn llais y canwr neu'r llefarydd. Gellid dadlau mai cazŵ ddyliau fod y sillafiad mewn orgraff Gymraeg.

Gwneithuriad[golygu | golygu cod]

Mae casŵs yn aml yn dod mewn siâp nodedig: tiwb 10-12 cm o hyd, ychydig yn hirsgwar sy'n meinhau tua'r diwedd ond sy'n dal ar agor. Mae twll awyr crwn, hanner agored yn eistedd ar y tiwb, y mae pilen femrwn (neu bilen croen pysgodyn gynt) yn gorwedd yn rhydd oddi tano. Daw Kazoos mewn amrywiaeth o siapiau. Gellir cysylltu deiliad y bilen i'r brig neu i'r ochr.

Mae Kazoos yn cael eu gwneud o wahanol ddeunyddiau. Y mwyaf cyffredin a rhataf yw plastig, sy'n pwysleisio'r sain gwichian nodweddiadol. Mae casŵs metel yn swnio'n fwy disglair ac maent yn fwy sefydlog, ond maent ychydig yn ddrutach. Mae kazoos pren yn gymharol gain ac mae ganddynt sain mwy cynnes a meddal.

Canu a sain[golygu | golygu cod]

Mae canu'r casŵ yn gweithio'n debyg i'r hen dechneg o chwythu crib gyda pilen o rhyw fath drosto (papur sain yn arferol), gan gynhyrchu sain ychydig yn debyg i sacsoffon. Nid offeryn chwyth yw kazoo. Dydych chi ddim yn chwythu i mewn iddo, rydych chi'n canu i mewn iddo, i fewn i ardal fwy a mwy gwastad o'r offeryn.[2]Gwneir y bilen femrwn fach i ddirgrynu â'ch llais eich hun.[2] Nid yw'r bilen yn cynhyrchu ei sain ei hun, dim ond ymhelaethu a newid y llais canu y mae. Y canlyniad yw sain gwichian, trwynol, ystumiedig. Mae'r traw yn dibynnu'n llwyr ar y tôn a genir. Gall chwaraewyr gynhyrchu gwahanol seiniau wrth ganu gwahanol sillafau megis dŵ, tŵ, whŵ, rrrrr neu brrr fewn i'r casŵ.

Mae drymiau canu ac offerynnau cerdd y mae eu sain yn cael ei newid gan bilenni wedi bod o gwmpas ers canrifoedd yn Affrica. Er bod yr offeryn yn cael ei ddefnyddio fel llais melodig mewn jazz cynnar mewn bandiau jwg neu fandiau sbasm a bod cerddorfeydd kazoo go iawn yn y 1920au, dim ond fel offeryn effaith neu gag cerddorol y mae'n ei chwarae ar hyn o bryd.

Hanes[golygu | golygu cod]

Canu'r casŵ

Ym 1879, derbyniodd Simon Seller breinlen ar gyfer "Toy Trumpet" a oedd yn gweithio ar yr un egwyddor â casŵ: "Trwy chwythu trwy'r tiwb A, ac ar yr un pryd hymian rhyw fath o sain pen, rhoddir dirgryniad cerddorol. i'r papur yn gorchuddio c dros yr agorfa b, a sŵn yn plesio'r glust."[3] Yn y bôn, tiwb llenfetel gwag oedd "trwmped tegan" y gwerthwr, gydag agorfa hirsgwar wedi'i thorri allan ar hyd y tiwb, gyda phapur yn gorchuddio'r agorfa, a thwmffat ar y diwedd, fel cloch trwmped. Yr ymddangosiad dogfenedig cyntaf o kazoo oedd yr un a grëwyd gan ddyfeisiwr Americanaidd, Warren Herbert Frost,[4] a enwodd ei offeryn cerdd newydd kazoo yn ei batent #270,543 a gyhoeddwyd ar 9 Ionawr 1883. Mae'r patent yn nodi, "Mae'r offeryn neu'r tegan hwn , yr wyf yn bwriadu rhoi'r enw 'kazoo' iddo "..."[5] Nid oedd gan gazoo Frost y siâp tanfor, llyfn o gasŵau modern, ond roedd yn debyg gan fod yr agorfa'n grwn ac yn uwch na'r hyd o Cafodd y kazoo modern - hefyd yr un cyntaf wedi'i wneud o fetel - batent gan George D. Smith o Buffalo, Efrog Newydd, Mai 27, 1902.[4][6]

Ym 1916, dechreuodd y Original American Kazoo Company yn Eden, Efrog Newydd gynhyrchu kazoos ar gyfer y llu mewn siop a ffatri dwy ystafell, gan ddefnyddio cwpl o ddwsin o weisg jac ar gyfer torri, plygu a chrimpio dalennau metel. Defnyddiwyd y peiriannau hyn ers degawdau lawer. Erbyn 1994, roedd y cwmni'n cynhyrchu 1.5 miliwn o gasŵau y flwyddyn a dyma'r unig wneuthurwr kazoos metel yng Ngogledd America.[7][8] Mae'r ffatri, sydd bron yn ei ffurfwedd wreiddiol, bellach yn cael ei galw'n Ffatri ac Amgueddfa Kazoo. Mae'n dal i weithredu, ac mae'n agored i'r cyhoedd ar gyfer teithiau.[4]

Yn 2010, agorodd yr Amgueddfa Kazoo yn Beaufort, De Carolina gydag arddangosion ar hanes kazoo.[9]

Defnydd[golygu | golygu cod]

Dyn yn canu'r casŵ mewn gorymdaith 4ydd Gorffennaf yr Unol Daleithiau

Mae'r kazoo yn cael ei chwarae'n broffesiynol mewn bandiau jwg a cherddoriaeth gomedi, a chan amaturiaid ym mhobman. Mae ymhlith yr offerynnau acwstig a ddatblygwyd yn yr Unol Daleithiau, ac yn un o'r offerynnau melodig hawsaf i'w chwarae, sy'n gofyn am y gallu i leisio mewn tiwn yn unig.[4] Yng Ngogledd-ddwyrain Lloegr a De Cymru, mae kazoos yn chwarae rhan bwysig mewn bandiau jazz ieuenctid. Yn ystod y Carnifal, mae chwaraewyr yn defnyddio kazoos yng Ngharnifal Cádiz yn Sbaen ac yn y corsos ar y murgas yn Uruguay.

Y Casŵ a Bandiau Gorymdeithio Cymru[golygu | golygu cod]

Cafwyd traddodiad gref yn arbennig yn nhrefi diwydiannol Morgannwg a Gwent o fandiau gorymdeithio lleol yn canu'r drymiau a'r casŵ. Tyfodd rhain mewn poblogrwydd wedi'r Rhyfel Byd Cyntaf (fel rhan o fudiad ar draws trefi ac ardaloedd dosbarth gweithiol eraill ym Mhrydain ac yn enwedig yn ystod 'Blynyddoedd Llwglyd' yr 1920au a 30au. Daethant yn ran boblogaidd a phwysig o wead y gymdeithas yn ystod Streic Fawr 1926.[10]

Daeathau pobl at ei gilydd i greu bandiau a "Character Bands" lle byddai'r gorymdeithwyr yn canu offerynnau cerdd ac yn gwisgo dillad egsotig. Yn ogystl â band pres ceid bandiau casŵ i'r rhai nad oedd ag offeryn 'go iawn'.[11] Gelir y casŵs gan yr awdur Gwyn Thomas yn "gazookas ... small tin Zeppelins through which you hummed a tune as loudly as possible".[11] (noder y gymhariaeth i'r awyrlong drwg-enwog, LZ 127 Graf Zeppelin o'r cyfnod). Dywed yr hanesydd ac awdur, Richard Keen, "born out of conflict, the Kazoo Band was deeply rooted in the great sense of community that so personified the towns and villages then [1920-30au] and it's such a join then to see that the tradition that started just over a hundred years ago is still continuing today".[11]

Dolenni allannol[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ "kazoo". Geiriadur yr Academi. Cyrchwyd 3 Ebrill 2024.
  2. ↑ 2.0 2.1 How to Play Kazoo, Kazoos.com, 2013, accessed July 12, 2013
  3. ↑ Seller, Simon. "US Patent 214,010". Google Patents. Cyrchwyd 2 May 2017.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Harness, Jill, Great Moments In Kazoo History, Mental Floss, January 28, 2012, accessed July 12, 2013
  5. ↑ Kazoo Patent, U.S. Patent Office, Washington, D.C., accessed July 12, 2013
  6. ↑ Smith's Kazoo Patent, U.S. Patent Office, Washington, D.C., accessed July 12, 2013
  7. ↑ Allen, Frederick (Winter 1994). "The Kazoo Monopoly". American Heritage of Invention & Technology 9 (3). http://www.innovationgateway.org/content/kazoo-monopoly-1. Adalwyd 18 August 2014.
  8. ↑ Wolk, Bruce H. (2009). Made here, baby! the essential guide to finding the best American-made products for your kids. New York: American Management Association. t. 258. ISBN 9780814413890. Cyrchwyd 18 August 2014.
  9. ↑ Jordan, Meredith (October 7, 2010). "Kazoo factory tunes in to Beaufort County". Bluffton Today. Archifwyd o'r gwreiddiol ar October 12, 2010. Cyrchwyd October 26, 2010.
  10. ↑ "Jazzing Along (1926)". Pathé News. Cyrchwyd 3 Ebrill 2024.
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 "The Marching Bands of South Wales". Tudalen Facebook Keen on Wales. 29 Mehefin 2021.
Eginyn erthygl sydd uchod am gerddoriaeth. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Casŵ&oldid=12484314"