Seleri

Oddi ar Wicipedia
Seleri
Y planhigyn seleri
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Plantae
Ddim wedi'i restru: Angiosbermau
Ddim wedi'i restru: Ewdicotau
Ddim wedi'i restru: Asteridau
Urdd: Apiales
Teulu: Apiaceae
Genws: Apium
Rhywogaeth: A. graveolens
Enw deuenwol
Apium graveolens
L.
Croesdorriad o'r seleri
Hadau'r Helogan

Math o blanhigyn yn nheulu'r 'Apiaceae' yw'r Seleri (neu Helogan) (Lladin: Apium graveolens; Sa: Celery) a bwyteir ei goesyn a'i wreiddiau (seleriac).

Roedd y Chiniaid y ei ddefnyddio dros 2,000 o flynyddoedd yn ôl.[1] Cafodd ei ddisgrifio gan Carolus Linnaeus (Species Plantarum) yn 1753.[2] Ystyr yr enw yw 'gweithredu'n gyflym' a chredir fod hyn yn cyfeirio at ei effaidd meddygol i leddfu poenau'r gwynegon (gweler isod) oherwydd y lefel uchel o sodiwm sydd ynddo.

Aelod arall o'r teulu yw'r Apium bermejoi o ynys Minorca sy'n un o blanhigion prinaf y byd, gyda dim ond tua 60 yn bodoli.

Rhinweddau meddygol[golygu | golygu cod]

Defnyddir had seleri ar ffurf tabledi yn nyddiau'r Rhufeiniaid; sgwennodd Aulus Cornelius Celsus am hyn tua'r flwyddyn 30 AD.[3]

Caiff y seleri ei ddefnyddio ar gyfer mendio'r gwynegon neu gricmala (cryd y cymalau) drwy ei ferwi mewn llaeth neu ei fwyta'n amrwd.[4]

Mae rhai'n ei ddefnyddio fel tonig cyffredinol hefyd.[1]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. 1.0 1.1 "Gwefan Saesneg 'The Online Vitamins Guide'". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-02-01. Cyrchwyd 2009-04-19.
  2. Llyfr gan Carolus Linnaeus: 'Species Plantarum'; cyhoeddwyd gan Holmiae. (Laurentii Salvii), 1753.
  3. Gwefan saesneg Celsus, de Medicina, Cyfieithiad
  4. Llysiau Rhinweddol gan Ann Jenkins, cyhoeddwyd gan Wasg Gomer, 1982.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Chwiliwch am seleri
yn Wiciadur.
Eginyn erthygl sydd uchod am blanhigyn. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato