Jejunwm
| Jejunum | |
|---|---|
 Small intestine | |
 Superior and inferior duodenal fossæ. | |
| Manylion | |
| Rhagflaenydd | midgut |
| Rhydweli | jejunal arteries |
| Gwythïen | jejunal veins |
| Nerf | celiac ganglia, vagus[1] |
| Dynodwyr | |
| Lladin | Jejunum |
| MeSH | A03.556.124.684.500 |
| Dorlands /Elsevier | Jejunum |
| TA | A05.6.03.001 |
| FMA | 7207 |
| Anatomeg | |
Y jejunwm (/ dʒɪdʒuːnəm /) yw ail ran y coluddyn bach mewn bodau dynol a'r rhan fwyaf o'r fertebratau uchaf, gan gynnwys mamaliaid, ymlusgiaid ac adar.
Mae'r jejunwm yn gorwedd rhwng y duodenwm a'r ilewm. Ystyrir y bydd y jejunwm yn dechrau wrth atodi cyhyrau cynhaliol y duodenwm i'r duodenwm, lleoliad a elwir yn hyblygrwydd duodenojejunal. Nid yw'r rhaniad rhwng y jejunwm a'r ilewm yn anatomegol wahanol.[2] Mewn pobl sy'n oedolion, mae'r coluddyn bach fel arfer yn 6-7m o hyd, a thua dwy ran o bob pump (2.5 m) ohono yw'r jejunwm.
Strwythur[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae wyneb mewnol y jejunwm - sy'n agored i fwyd sy'n cael ei fwyta - yn cael ei orchuddio mewn rhagamcaniadau mwcosa tebyg i fysedd, a elwir yn villi, sy'n cynyddu arwynebedd y meinwe sydd ar gael i amsugno maetholion o fwydydd sy'n cael eu bwyta. Mae gan y celloedd epithelial sy'n llieinio y villi hyn ficrovilli. Mae cludiant maetholion ar draws y celloedd epithelial trwy'r jejunwm a'r ilewm yn cynnwys cludiant goddefol o ffrwctos siwgr a thrafnidiaeth weithredol asidau amino, peptidau bach, fitaminau, a'r rhan fwyaf o glwcos. Mae'r villi yn y jejunwm yn llawer hirach nag yn y duodenwm neu ilewm.
Fel arfer, mae'r pH yn y jejunwm rhwng 7 a 9 (niwtral neu ychydig yn alcalïaidd).
Mae'r jejunwm a'r ilewm yn cael eu hongian gan mesentery sy'n caniatau i'r coluddyn symud tipyn o fewn yr abdomen. Mae hefyd yn cynnwys cyhyrau llyfn cylchol a hydredol sy'n helpu i symud bwyd trwy broses a elwir yn peristalsis.
Os caiff y jejunwm ei effeithio gan rym anarferol, bydd yn achosi emesis reflex (chwydu).
Histoleg[golygu | golygu cod y dudalen]
Ychydig iawn o chwarennau Brunner (a geir yn y duodenwm) neu feysydd Peyer (a geir yn yr ilewm) sydd yn y Jejunwm. Fodd bynnag, mae ychydig o nodau lymff jejunal wedi'u hatal yn ei mesentery. Mae gan y jejunwm lawer o flygiadau cylchol mawr yn ei submucosa o'r enw plicae circulares sy'n cynyddu'r arwynebedd ar gyfer amsugno maetholion. Y plicae circulares yw'r gorau a ddatblygir yn y jejunwm.
Nid oes llinell o ymyliad rhwng y jejunwm a'r ilewm. Fodd bynnag, mae yna wahaniaethau histolegol cynnil:
- Mae llai o freaster gan y jejunwm tu mewn i'w mesentery na'r ilewm.
- Mae'r jejunum yn nodweddiadol yn fwy mewn diamedr na'r ilewm.
- Mae villi y jejunum yn edrych fel rhagamcanion hir tebyg i fysedd, ac maent yn strwythur y gellir eu hadnabod yn histolegol.
- Er bod hyd y llwybr coluddyn cyfan yn cynnwys meinwe lymffoid, dim ond yr ilewm sydd â phaenau Peyer niferus, sy'n nodiwlau lymffoid heb eu hapgorodi yn cynnwys niferoedd mawr o lymffocytau a chelloedd imiwnedd, fel celloedd microfold..
Transmission electron microscope (TEM) image of human jejunum
TEM image of mouse jejunum (14,000-fold magnification)
Dog jejunum (magnified 100-fold)
Swyddogaeth[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae leinin y jejunwm yn arbennig ar gyfer amsugno, gan enterocytes, o ronynnau maethol bychan sydd wedi'u treulio'n flaenorol gan ensymau yn y duodenwm. Ar ôl ei amsugno, mae maetholion (ac eithrio braster, sy'n mynd i'r lymff) yn pasio o'r enterocytes i'r cylchrediad enterohepatig ac yn mynd i mewn i'r afu trwy'r wythïen borth hepatig, lle mae'r gwaed yn cael ei brosesu.[3] Mae'r jejunwm yn ymwneud ag amsugno magnesiwm.
Anfeiliaid eraill[golygu | golygu cod y dudalen]
Mewn pysgod, nid yw rhanbarthau'r coluddyn bach mor glir, a gellir defnyddio'r term coluddyn canol yn hytrach na jejunwm.
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]
Etymoleg[golygu | golygu cod y dudalen]
Daw Jejunwm o'r gair Lladin jējūnus, sy'n golygu "ymprydio". Fe'i gelwir felly oherwydd canfuwyd bod y rhan hon o'r coluddyn bach yn aml heb fwyd yn dilyn marwolaeth,[4] oherwydd ei weithgaredd peristaltig dwys o'i gymharu â'r duodenwm a'r ilewm.
Daw'r ansoddeiriad Saesneg Modern Cynnar jejune o'r gair hwn.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ 1.0 1.1 Nodyn:GeorgiaPhysiology
- ↑ Deakin, Barbara Young ... ; drawings by Philip J. (2006). Wheater's functional histology : a text and colour atlas (arg. 5th). [Edinburgh?]: Churchill Livingstone/Elsevier. t. 263,. ISBN 978-0-443-068-508.CS1 maint: extra punctuation (link)
- ↑ CRANE, RK (Oct 1960). "Intestinal absorption of sugars.". Physiological Reviews 40: 789–825. PMID 13696269. https://archive.org/details/sim_physiological-reviews_1960-10_40_4/page/789.
- ↑ Harper, Douglas. "jejunum". Etymology Online. Cyrchwyd 15 November 2014.
Dolenni allanol[golygu | golygu cod y dudalen]
- Gastrolab.net:The Jejunum
- Peyer's patches Archifwyd 2016-03-04 yn y Peiriant Wayback.
- Nodyn:SUNYAnatomyLabs – "Abdominal Cavity: The Jejunum and the Ileum"
- Nodyn:SUNYAnatomyImage