Gair hybrid

Gair hybrid

Math	gair

Poster yn hysbysebu Golygathon i'r Wicipedia Cymraeg. Mae golygathon yn enghraifft o air hybrid

Poster y ffilm The Beatniks o 1958. Mae'r gair beatnik yn air hybrid gan gyfuno'r Saesneg 'beat' a Rwsieg -nik 'un sy'n gwneud'. Bathwyd y term ym 1958 gan golofnydd papur newydd San Francisco, Herb Caen

Gair hybrid yw gair sydd, yn etymolegol, â rhan sy'n deillio o un iaith a rhan arall o iaith arall. Math o iaith macaronig yw geiriau o'r fath. Gellid hefyd dweud hybridair.

Hybrideiriau Cymraeg

Yn y Gymraeg gwelir Cymreigio geiriau sydd wedi dod unai wrth gyfuno gair Cymraeg a gair Saesneg, neu gair Cymraeg a gair a'i gwraidd yn y Lladin neu'r Groeg (yn aml drwy'r Saesneg). Gall geiriau hybryd fod yn eiriau newydd chwareus yn ogystal â geiriau technegol. Ymysg yr enghrefftiau gellid cynnig:

• Golygathon - yn cyfuno'r gair Cymraeg 'golygu' a chwarae ar y tefyniad o'r gair Groegeg, 'marathon' i'w olygu yn y cyd-destun gyfoes fel 'cyfnod estynedig iawn o unrhyw weithgaredd, fel arfer at ddiben codi arian neu achos da'. Cafwyd sawl 'golygathon' er mwyn hyrwyddo pobl i ysgrifennu a chyfrannu i'r Wicipedia Cymraeg.
• Neoryddfrydiaeth - gyda 'neo' o'r Groeg νέος (neos) 'newydd' a'r Gymraeg Rhyddfrydiaeth

Gwelir hefyd y ceir rhai geiriau lle mae'r elfen Gymraeg wedi dod o'r Lladin eisoes a bod y gair hybryd yn swnio'n fwy naturiol Gymreig. Ymysg y geiriau yma mae:

• Liposugo - o'r Groeg τιμος (lipos) sy'n golygu "braster" a'r succio Lladin sy'n golygu "sugno"
• Orthodeintydd - gydag 'ortho' o'r Groeg am “syth”, “unsyth”, “dde” neu “cywir” a'r Cymraeg 'dant' a deintydd.

Hybridau cyffredin

Mae'r gair cryptocurrency yn enghraifft o air hybrid gan gyfuno'r Groeg κρυπτός (cryptos) 'cudd' a'r Lladin currens 'croesi'

Mewn ieithoedd Ewropeaidd, y ffurf fwyaf cyffredin yw un sy'n cyfuno'n etymolegol rhan o Ladin a rhan o Groegeg.

Enghreifftiau

• Automobile - car, o'r Groeg αὐτο~ ( auto ) "own~" a Lladin mobilis "symudol"
• Bigamy - o'r Lladin bis sy'n golygu "ddwywaith" a'r Groeg γάμος (gamos) 'priodas'; mae'r term hwn yn dyddio'n ôl i'r 13eg ganrif.
• Claustrophobia – o'r Lladin claustrwm 'gofod cyfyng' a Groeg φόβος (phobos) 'ofn'. Bathwyd y term hwn yn 1879.
• Dysfunction – o’r Groeg δυσ~ ( dys ) sy’n golygu “drwg” a’r Lladin functio
• Hecsadegol - o'r Groeg ἕξ (hex) sy'n golygu "chwech" a'r decimus Lladin yn golygu "degfed"
• Homosexual - o'r Groeg ὁμός (homos) sy'n golygu "yr un" a'r sexus Lladin yn golygu "rhyw"
• Hyperactive - o'r Groeg ὑπέρ (hyper) sy'n golygu "drosodd" a'r activus Lladin
• Hypercomplex - o'r Groeg ὑπέρ (hyper) sy'n golygu "drosodd" a'r cymhlyg Lladin
• Hypercorrection – o'r Groeg ὑπέρ ( hyper) sy'n golygu “drosodd” a'r Lladin correctio
• Hyperextension – o’r Groeg ὑπέρ (hyper) sy’n golygu “drosodd” a’r Lladin extensio sy’n golygu “ymestyn allan”
• Quadrophony - o'r Lladin quattuor sy'n golygu "pedwar" a'r Groeg φωνή (fōnē) sy'n golygu "sain"
• Liposuction - o'r Groeg τιμος (lipos) sy'n golygu "braster" a'r succio Lladin sy'n golygu "sugno"
• Metadata – o’r Groeg μέτα (meta) sy’n golygu “ar ôl” a’r data Lladin sy’n golygu “rhoddwyd”
• Monolingual - o'r Groeg μόνος (monos) sy'n golygu "un" a'r lingua Lladin yn golygu "tafod"
• Sociopath - o'r Lladin socius a'r Groeg πάθος pathos sy'n golygu "dioddefaint", trawsgrifir fel 'sosiopath' yn y Gymraeg
• Television - o'r Groeg τῆλε ( tēle ) sy'n golygu "pell i ffwrdd" a'r Lladin yn golygu ymhellach "i weld"

Dolenni allanol

• The monstrous indecency of hybrid etymology erthygl ar blog Sentence First