Clefyd cerrig yn yr arennau

Oddi ar Wicipedia
Clefyd cerrig yn yr arennau
Mathcalculus, urolithiasis Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Clefyd cerrig yn yr arennau, a elwir hefyd yn wrolithiasis, yw pan fydd darn o ddeunydd solet (carreg aren) yn ffurfio yn y llwybr wrinol. Mae'r rhain fel arfer yn ymddangos yn yr aren ac yn gadael y corff wrth i rywun ollwng dŵr. Gall carreg fechan gael ei brosesu drwy'r corff heb achosi symptomau. Serch hynny, os yw carreg yn tyfu'n fwy na 5 milimetr (0.2 modfedd), mae'n bosib iddo achosi rhwystr sylweddol ym mhibell yr aren ac felly hefyd poen difrifol yn ardaloedd isaf y cefn neu'r abdomen.[1] Gall y fath gyflwr achosi gwaedu neu boen wrth ollwng dŵr ynghyd â chwydu.[2] Bydd tua hanner o ddioddefwyr yn datblygu carreg arall o fewn deng mlynedd.

Mae'r rhan fwyaf o gerrig yn ffurfio oherwydd cyfuniad o ffactorau etifeddol ac amgylcheddol. Ymhlith y ffactorau risg y mae lefelau uchel o galsiwm yn yr wrin, gordewdra, bwydydd penodol, rhai meddyginiaethau, atchwanegiadau calsiwm, gorbarathyroidedd, cymalwst a diffyg hylif yn y corff. Os ceir lefelau uchel o fwynau yn yr wrin, yna mae cerrig yn debygol o ddatblygu yn yr aren. Gwneir diagnosis fel arfer ar sail symptomau, profion dŵr, neu ddelweddu meddygol. Mae profion gwaed hefyd yn ddefnyddiol wrth wneud diagnosis. Dosbarthir y cerrig yn aml ar sail eu lleoliad: neffrolithiasis (yn yr aren), ureterolithiasis (ym mhibell yr aren), cystolithiasis (yn y bledren), gellir hefyd eu dosbarthu yn ôl cynnwys (calsiwm ocsalad, asid wrig, styrfeit, systin).

Anogir dioddefwyr i yfed hylifau'n rheolaidd, a hynny fel y cynhyrchir mwy na dau litr o wrin y dydd. Os nad yw'r dull hwnnw'n ddigonol i atal y cyflwr gellir cymryd thïasid diwretig, sitrad neu alopwrinol. Dylid osgoi diodydd meddal sy'n cynnwys asid ffosfforig (er enghraifft cola).[3] Os nad yw'r garreg yn achosi unrhyw symptomau, nid oes angen trin y cyflwr. Fel arall, defnyddir mesurau rheoli poen fel triniaethau cychwynnol, a hynny drwy feddyginiaethau megis cyffuriau gwrthlidiol ansteroidaidd neu opioidau.[4] Gellir cynorthwyo cerrig mwy sylweddol eu maint i basio gyda'r feddyginiaeth tamsulosin,[5] neu mewn rhai achosion cynhelir triniaethau megis lithotripsi tonnau sioc allgorfforol, wreterosgopi, neu neffrolithotomi drwy'r croen.

Mae rhwng 1% a 15% o bobl yn fyd-eang yn cael eu heffeithio gan gerrig yn yr arennau. Yn 2015 nodwyd 22.1 miliwn o achosion ac arweiniodd y cyflwr at oddeutu 16,100 o farwolaethau. Ers y 1970au mae'r cyflwr wedi dod yn fwy cyffredin yn ardaloedd y Gorllewin.[6] Yn gyffredinol, effeithir dynion yn fwy na menywod gan y cyflwr. Mae clefyd cerrig yn yr arennau wedi taro pobl drwy gydol hanes a cheir disgrifiadau o lawdriniaethau dileu yn dyddio yn ôl i'r flwyddyn 600 CC.[7]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ Miller, NL; Lingeman, JE (2007). "Management of kidney stones". BMJ 334 (7591): 468–72. doi:10.1136/bmj.39113.480185.80. PMC 1808123. PMID 17332586. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 December 2010. http://www.bmj.com/content/334/7591/468.full.pdf.
  2. ↑ "Kidney Stones in Adults". Chwefror 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 Mai 2015. Cyrchwyd 22 Mai 2015. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  3. ↑ Qaseem, A; Dallas, P; Forciea, MA; Starkey, M; Denberg, TD (4 November 2014). "Dietary and pharmacologic management to prevent recurrent nephrolithiasis in adults: A clinical practice guideline from the American College of Physicians". Annals of Internal Medicine 161 (9): 659–67. doi:10.7326/M13-2908. PMID 25364887. https://archive.org/details/sim_annals-of-internal-medicine_2014-11-04_161_9/page/659.
  4. ↑ Afshar, K; Jafari, S; Marks, AJ; Eftekhari, A; MacNeily, AE (29 June 2015). "Nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) and non-opioids for acute renal colic.". The Cochrane Database of Systematic Reviews 6: CD006027. doi:10.1002/14651858.CD006027.pub2. PMID 26120804.
  5. ↑ Wang, RC; Smith-Bindman, R; Whitaker, E; Neilson, J; Allen, IE; Stoller, ML; Fahimi, J (7 September 2016). "Effect of Tamsulosin on Stone Passage for Ureteral Stones: A Systematic Review and Meta-analysis.". Annals of Emergency Medicine. doi:10.1016/j.annemergmed.2016.06.044. PMID 27616037.
  6. ↑ Morgan, MS; Pearle, MS (14 March 2016). "Medical management of renal stones.". BMJ (Clinical research ed.) 352: i52. doi:10.1136/bmj.i52. PMID 26977089.
  7. ↑ Schulsinger, David A. (2014). Kidney Stone Disease: Say NO to Stones! (yn Saesneg). Springer. t. 27. ISBN 9783319121055. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 Medi 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Clefyd_cerrig_yn_yr_arennau&oldid=11746154"