Byd gwyn fydd byd a gano

Arwyddair Eisteddfod Ryngwladol Llangollen yw:

Golden Gate Men's Chorus, o San Francisco, yn perfformio ar lwyfan yr Eisteddfod, gydag arwyddair yr Eisteddfod i'w weld y tu ôl iddynt.

Byd gwyn fydd byd a gano,
Gwaraidd fydd ei gerddi fo.

Hanes

Cafodd yr arwyddair a sgwennwyd gan y bardd T. Gwynn Jones yn 1946, ychydig fisoedd cyn yr Eisteddfod gyntaf yn 1947. Mae i'r gair 'gwyn' nifer o ystyron, wrth gwrs, er enghraifft i gyfleu'r syniad o burdeb, ac fe'i defnyddir yn aml yn y Beibl, yn y Gwynfydau er enghraifft, lle gellir ei gyfieithu i blessed. Ysgythrwyd yr arwyddair ar dlysau, ar waith celf ac ar arteffactau amrywiol yr Eisteddfod ers 75 mlynedd. Prif sylfaenydd yr Eisteddfod oedd y cerddor W. S. Gwynn Williams, a chyfeiria'r arwyddair, ar lefel ysgafn ond clyfar, at y ffaith honno.

Newid posib

Fodd bynnag, ar 17 Mawrth 2023, cyhoeddodd Cynhyrchydd Arbennig yr Eisteddfod, sef y Saesnes Camilla King, i un o'u partneriaid gwyno gan y gellir, yn eu barn nhw, gamddehongli'r ystyr — yn llythrennol — i olygu'r lliw gwyn, yn hytrach na dymuniad o sancteiddrwydd. Dywedodd y bydd yr Eisteddfod yn newid yr arwyddair. Cafwyd ton o wrthwynebiad i benderfyniad yr Eisteddfod.

Ddiwedd Mawrth, mewn llythyr at y Western Mail, dywedodd yr Athro Gruffydd Aled Williams, ynghyd ag 84 o bobl eraill, ledled y byd, na wyddant am unrhyw iaith arall lle byddai brodorion yr iaith yn newid y defnydd o air neu derm rhag ofn i'r term hwnnw gael ei gamgyfieithu.

Ymatebodd yr Eisteddfod drwy ddweud mai arolygu'r sefyllfa y maen nhw, bellach, ac nad oes dim yn bendant; fe ddywedon nhw nad oedd unrhyw honiad fod y gŵyn yn un hiliol.

Tro pedol

Ar 11 Ebrill gwnaeth Llangollen dro pedol. Mewn datganiad, dywedodd yr Eisteddfod: "Yn dilyn cryn ystyriaeth o ymateb y cyhoedd, mae’r Bwrdd wedi pleidleisio i barhau i ddefnyddio arwyddair T. Gwynn Jones.