Baile Átha Fhirdhia/Ardee

Oddi ar Wicipedia
Er bod peth gwybodaeth o werth ar y dudalen hon, nid yw'r erthygl fel y mae yn cyrraedd y safon angenrheidiol i'w chynnwys ar Wicipedia.
Os na chaiff yr erthygl ei gwella'n ddigonol ymhen wythnos wedi 31 Mai 2024, fe all gael ei dileu. Os caiff yr erthygl ei gwella'n sylweddol, wedyn mae croeso i chi dynnu'r neges hon oddi ar y dudalen. Ceir rhestr o erthyglau sydd angen eu gwella yma.
Baile Átha Fhirdhia
Mathanheddiad dynol, trefgordd Edit this on Wikidata
Poblogaeth4,928 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/iNettuno Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSwydd Louth Edit this on Wikidata
GwladBaner Gweriniaeth Iwerddon Gweriniaeth Iwerddon
Uwch y môr61 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau53.855362°N 6.537895°W Edit this on Wikidata
Map
[golygwch ar Wicidata]

Mae Ardee (/ˈɑːrdiː/ Gwyddeleg: Baile Átha Fhirdhia) yn dref a threfdir yn Sir Louth/Contae Lú, Gweriniaeth Iwerddon. Fe'i lleolir ar groesffordd y ffyrdd N2, N52, a N33 . Mae'r dref yn dangos tystiolaeth o ddatblygiad o'r drydedd ganrif ar ddeg ymlaen ond o ganlyniad i ddatblygiad parhaus y dref ers hynny mae llawer o dystiolaeth o'r dref ganoloesol wedi'i ddileu. [1] Mae'r dref mewn plwyf sifil o'r un enw. [2]

Mae Baile Átha Fhirdhia ar lan Afon Níth/River Dee ac mae'n gytbell rhwng ddwy dref fwyaf y sir sef tua 20km o Dundalk/Dún Dealgan a Drogheda/Droichead Átha, ac mae hefyd yn agos i Slane/Baile Shláine a Charraig-Macroes.

Yn yr 20 mlynedd rhwng cyfrifiad 1996 a 2016, cynyddodd poblogaeth Baile Átha Fhirdhia tua 30%, o 3,791 i 4,928 o drigolion. [3]

Hanes[golygu | golygu cod]

Gwreiddiau[golygu | golygu cod]

Atherdee oedd yr enw gwreiddiol ar y drefi, a daw enw o'r Gwyddeleg: Áth Fhirdia </link> ( Rhyd Ferdia ) sydd ei hun yn tarddu o'r frwydr bedwar diwrnod chwedlonol rhwng Cúchulainn a Ferdia, tros amddiffyn Wlster rhag brenhines Maeve, Connacht/Connachta . Dywedir bod Ferdia wedi marw yn dilyn pedwar diwrnod o frwydro, a'i fod wedi'i gladdu ar lan ddeheuol yr afon ar hyd Riverside Walk. Mae darlun o'r pâr wedi'i leoli ar Bridge Street yn y dref mewn cerflun efydd.[1]

Mae Baile Átha Fhirdhia yn enghraifft o "dref gaerog" ganoloesol, y gellir dod o hyd i nifer ohonynt ledled Iwerddon. Saif y dref ei hun yn rhan ddeheuol hen diriogaeth a elwir Gwastadedd Muirheimne. Gorwedd y dref ar hyd ffin Pale'r 15fed ganrif rhwng Dún Dealgan a Kells/Ceanannas.

Mae'r dref yn cynnwys y trefdiroedd neu barciau tref - y mae'r rhan fwyaf ohonynt yn cynnwys cors Baile Átha Fhirdhia, a rhan fach o Ddemên Dawson, sy'n cynnwys cwadrant de-ddwyreiniol y dref ar ochr ogleddol yr Afon Níth.

Derbyniodd Baile Átha Fhirdhia ei siarter frenhinol gan y Brenin Harri V, brenin Lloegr, ym 1414. [4]

Ysgolion Smith[golygu | golygu cod]

Ariannodd ymddiriedolaeth ddyngarol a sefydlwyd gan Erasmus Smith yn yr 17eg ganrif sefydlu ysgol i fechgyn yn 1806 ac ysgol i ferched ym 1817. Roedd plant Protestannaidd a Chatholig yn cael mynychu. Ar y pryd roedd ysgolion eraill ond yn 1824 daethant yn unig ysgolion yr ardal. Cyfunodd ysgolion Smith yn sefydliad cyfun-ryw erbyn 1858, ac erbyn hynny roedd y mudiad Ysgolion Cenedlaethol yn arwain at greu ysgolion enwadol yno. Parhaodd yr ysgol yn athrofa anenwadol ond gostyngodd niferoedd yr ysgol ac yn 1868 dim ond 16 o fechgyn Protestannaidd oedd ar y gofrestr. Cafodd ei integreiddio'n llawn i'r system Ysgolion Cenedlaethol ym 1954, pan gafodd ei hadnabod fel Ysgol Genedlaethol Eglwys Iwerddon y Santes Fair. [5]

Gweinyddiaeth[golygu | golygu cod]

Mae Baile Átha Fhirdhia o fewn ardal llywodraeth leol Cyngor Sir Lú . Mae aelodau'r cyngor yn cael eu hethol o bum ardal etholiadol leol yn y sir. Mae ardal etholiadol leol Baile Átha Fhidrhia yn ethol chwech o 29 aelod y cyngor, sy'n eistedd fel Ardal Ddinesig Baile Átha Fhirdhia. [6] [7]Nodyn:Multi seat members begin Nodyn:Multi seat constituency |}Roedd gan Baile Átha Fhirdhia gorfforaeth a grybwyllwyd gyntaf mewn siarter o 1378. [8] Etholodd etholaeth o 24 o fwrdeisiaid ac 80 o ryddfreinwyr ddau AS dros fwrdeistref seneddol Baile Átha Fhirdhia i Dŷ'r Cyffredin Iwerddon . Cafodd ei ddifreinio o dan Ddeddfau Uno 1800 . Diddymwyd y gorfforaeth gan Ddeddf Corfforaethau Trefol (Iwerddon) 1840 .

Cyfryngau[golygu | golygu cod]

Mae papurau newydd lleol yn cynnwys y Mid-Louth Independent, rhifyn rhanbarthol o bapur newydd y Drogheda Independent, a gyhoeddir yn wythnosol. Mae'n cael ei ddosbarthu a'i werthu yn Baile Átha Fhirdhia, Collon/Collan, Dunleer/Dún Léire a Tallanstown/Baile an Tallúnaigh. The Dundalk Democrat yw rhifyn rhanbarthol y papur newydd wythnosol, sy'n ymdrin â Baile Átha Fhirdhia a'r cyffiniau. [9]

LMFM Radio yw'r orsaf radio leol ar gyfer y Gogledd Ddwyrain sy'n cwmpasu Baile Átha Fhirdhia yn ogystal â gweddill Louth/Lú, Meath/An Mhí, Monaghan/Muineachán a Gogledd Dulyn/Baile Átha Cliath. </link>[ dyfyniad sydd ei angen ]

Cludiant[golygu | golygu cod]

Bu i orsaf reilffordd Baile Átha Fhirdhia, a wasanaethai'r dref, gael ei gysylltu â phrif reilffordd Belfast/Béal Feirste-Dulyn yng ngorsaf Cyffordd Droim Ing, ar gangen rheilffordd 8km o hyd. Agorodd gorsaf reilffordd Baile Átha Fhirdhia ar 1 Awst 1896 a daeth gwasanaethau teithwyr i ben ar 3 Mehefin 1934. Parhaodd y lein fel gwasanaeth cludo nwyddau megis betys siwgr, cludo da byw yn ogystal â gwasanaethu'r ffatri wrtaith leol hyd nes ei chau am y tro olaf ar 3 Tachwedd 1976 [10] . Codwyd gwely'r trac ar ddiwedd y 1980au, ac mae llawer o'r llwybr byr bellach yn llwybr cerdded dynodedig.

Mae rhwydwaith trafnidiaeth Baile Átha Fhirdhia yn cynnwys yr N2, sy'n rhedeg yn uniongyrchol trwy'r dref, a thraffordd yr M1, sydd wedi'i chysylltu i Baile Átha Fhirdhia trwy ffordd osgoi / ffordd gyswllt yr N33. Mae'r N52, sy'n cysylltu'r M7 yn Nenagh â'r M1 yn Dún Dealgan, yn mynd trwy'r dref gan wasanaethu cyswllt de-orllewin-gogledd-ddwyrain o Limerick/Luimneach i Belfast heb fynd ger Dulyn a'r M50. </link>[ <span title="The material near this tag possibly contains original research. (April 2024)">ymchwil gwreiddiol?</span> ]

Crefydd[golygu | golygu cod]

Mae Baile Átha Fhirdhia ym mhlwyf Catholig Rhufeinig Baile Átha Fhirdhia a Collan sy'n gorwedd yn Archesgobaeth Ard Mhacha (Armagh) yn nhalaith eglwysig Ard Mhacha. [11] [12]

Ym mis Ebrill 2021, prynodd Sefydliad Catholig Traddodiadol Crist y Brenin Sofran Offeiriad gyn-adeilad lleiandy yn Baile Átha Fhirdhia, at ddefnydd ei lleianod ei hun; y Chwiorydd Adorers . [13]

Diwylliant[golygu | golygu cod]

Treftadaeth adeiledig[golygu | golygu cod]

Castell Baile Átha Fhirdhia[golygu | golygu cod]

Castell Baile Átha Fhirdhia

Mae hunaniaeth Baile Átha Fhirdhia fel tref gaerog yn cael ei wella ymhellach gan adeiladau canoloesol sydd wedi goroesi a rhai o'r nodweddion sydd wedi goroesi yn y dref, gan gynnwys y patrwm strydoedd canoloesol cyfan a'r castell ei hun. </link>[ dyfyniad sydd ei angen ] Castell Baile Átha Fhirdhia a elwid gynt yn Gastell St. Leger, yw'r tŵr canoloesol caerog mwyaf yn Iwerddon. [14] Wedi'i adeiladu tua'r 15fed ganrif, defnyddiwyd y castell fel carchar yn ystod yr 17eg a'r 18fed ganrif, cyn mynd ymlaen i fod yn lys dosbarth Baile Átha Fhirdhia tan fis Mehefin 2006 pan adeiladwyd cyfleuster arbenigol gan "na allai ddiwallu anghenion swyddogol defnyddwyr y llysoedd yn y dref bellach. yr 21ain ganrif ". [15]

Coleg Siantri[golygu | golygu cod]

Coleg Siantri

Wedi'i sefydlu ychydig cyn 1487, mae "Chantry College" yn cynnwys tŵr talcennog, pedwar llawr o uchder, sydd â neuadd ddeulawr gyfagos i'r gogledd. Er bod y strwythur yn amddiffynadwy, nid yw wedi'i ddosbarthu fel tŷ tref caerog. Adeilad eglwysig ydoedd, ac felly yn wahanol i ddau gastell y dref. Mae rhan fechan yr adeilad gwreiddiol yn debyg i adeilad arall sydd wedi goroesi yn Howth/Binn Éadair, Dulyn. [16]

Castell Hatch

Castell Hatch[golygu | golygu cod]

Yn anrheg a roddwyd i deulu Hatch gan Oliver Cromwell, mae Castell Hatch yn dal i gael ei ddefnyddio fel cartref teuluol preifat ac fel gwely a brecwast . Yn dŷ caerog trefol o ddiwedd y 14eg ganrif, hwn yw'r hynaf o ddau gastell y dref. Fe'i moderneiddiwyd yn y 19eg ganrif gyda ffenestri mawr wedi'u gosod yn yr wynebau dwyreiniol a gorllewinol. Mae gan y gornel ddeheuol dyred bargodol sy'n cynnwys grisiau troellog i lefel y to. [17] [18]

Eglwys Neidio Kildemock/Cill Modhíomóg[golygu | golygu cod]

Y talcen gorllewinol a "neidiodd"

Mae Eglwys Neidio Cill Modhíomóg (a elwir hefyd yn Eglwys Millockstown/Baile Mhiollóg) yn atyniad i dwristiaid yn Baile Átha Fhirdhia sy'n honni ei fod yn "ddirgelwch heb ei ddatrys". Cafodd y safle ei adfer yn 1954 ar ôl i'r safle gael ei glirio o falurion gan archeolegwyr y flwyddyn flaenorol. Dywed chwedl am yr eglwys y credwyd bod rhywun nad oedd yn Gristnogol wedi'i gladdu y tu mewn i furiau'r eglwys ym 1715, a bod yr eglwys wedi "neidio" yn ddiweddarach y noson honno i adael ei weddillion y tu allan i'r tiroedd cysegredig. [19]

Mae plac ar y wefan yn darllen:

"Gellir gweld bod y wal hon ger ei gogwydd, ei gogwydd a'i safle wedi symud tair troedfedd o'i sylfaen. Mae adroddiadau cyfoes yn sôn am storm enbyd yn 1715 pan godwyd y wal a'i dyddodi fel y mae ar hyn o bryd ond dywed traddodiad lleol i'r wal neidio i mewn i allan gau bedd person sydd wedi ei ysgymuno."

Y cyfan sydd ar ôl yn Cill Modhíomóg heddiw yw adfail bach, yn cynnwys y wal a symudodd dair troedfedd am reswm anhysbys. Credir ei fod wedi ei achosi gan storm ond ni ellir cadarnhau hyn. [20]

Eglwys Genedigaeth Ein Harglwyddes

Eglwys ddygwyl ein Harglwyddes[golygu | golygu cod]

Mae'r eglwys yn eglwys Gatholig Rufeinig aml-fae ar wahân, a adeiladwyd ym 1974. Disodlodd hon yr eglwys Gatholig a oedd yn bodoli yno eisoes a adeiladwyd ym 1829, sydd bellach yn adfail. [21]

Mae'n eglwys ôl-Fatican II, a ddyluniwyd gan Guy Moloney and Associates. Mae'r ffenestri llofft golau plwm yn cyflwyno lliw i'r hyn sydd fel arall yn du mewn plaen. [22] [23]

Eglwys y Santes Fair[golygu | golygu cod]

Fe'i hadeiladwyd yn gynnar yn y 19eg ganrif ar safle eglwys gynharach, a chafodd Eglwys y Santes Fair ei hatgyweirio'n sylweddol a'i hailadeiladu gan gadw darnau o dŵr a oedd yn perthyn i eglwys flaenorol. Mae'r safle hwn wedi bod yn ganolbwynt addoliad Cristnogol ers o leiaf wyth can mlynedd. [24]

Celfyddydau a gwyliau[golygu | golygu cod]

Cerflun Cuchulainn a Ferdia

Wedi'i sefydlu ym 1860, Band Cyngerdd Baile Átha Fhirdhia yw'r trydydd band cyngerdd hynaf yn Iwerddon. [25]

Mae Baile Átha Fhirdhia yn cynnal Gorymdaith Sant Padrig flynyddol ar Fawrth 17. Dechreuodd yr orymdaith gyntaf yn Baile Átha Fhirdhia ym 1962 ac mae wedi rhedeg bron bob blwyddyn ers hynny, ymhlith yr eithriadau mae canslo 2001 oherwydd argyfwng clwy'r traed a'r genau, canslo 2020 oherwydd COVID-19 . [26] [27]

Ers 2004, mae'r dref wedi cynnal Gŵyl Baróc Baile Átha Fhirdhia, sy'n cynnwys perfformiadau gan Gerddorfa Baróc Iwerddon ac eraill. </link>[ dyfyniad sydd ei angen ]

Cofeb Helmed

Cynhaliwyd "Gŵyl Turfman", a lansiwyd yn Baile Átha Fhirdhia yn 2009, ar benwythnos gŵyl banc mis Awst a oedd yn cynnwys nifer o ddigwyddiadau cymunedol a chystadleuaeth Brenhines yr Ŵyl. Cynhaliwyd yr ŵyl ddiwethaf yn 2013. </link>[ dyfyniad sydd ei angen ]

Addysg[golygu | golygu cod]

Mae gan y dref un ysgol uwchradd, sef Ysgol Gymunedol Baile Átha Fhirdhia, a agorodd ym 1974. Roedd yr ysgol yn gyfuniad o dair ysgol a oedd yn bodoli'n annibynnol yn flaenorol; Lleiandy Trugaredd St. Anne, Ysgol y Brodyr De La Salle a'r Ysgol Alwedigaethol. O 2019 ymlaen, roedd gan yr ysgol gorff myfyrwyr o tua 890. [28]

Mae tair ysgol gynradd yn y dref: Ysgol Genedlaethol Bechgyn y Monastery, Ysgol Ferched Ysgol Mhuire na Trocaire ac Ardee Educate Together. Mae Ardee Educate Together yn ysgol gynradd amlddiwylliannol ar gyfer merched a bechgyn. Mae Ysgol Genedlaethol Ballapousta ychydig y tu allan i'r dref ac (ar ddechrau 2020) roedd ganddi tua 220 o ddisgyblion. [29] O 2014 ymlaen, roedd gan Ysgol Genedlaethol Bechgyn y Fynachlog tua 250 o ddisgyblion ar y gofrestr, [30] tra bod gan Ysgol Merched Ysgol Mhuire na Trocaire ac Ysgol Educate Together 290 a 150 o ddisgyblion yn y drefn honno ar ddechrau 2020. [31] [32]

Chwaraeon[golygu | golygu cod]

Pêl-droed[golygu | golygu cod]

Mae Baile Átha Fhirdhia yn gartref i ddau glwb pêl-droed (pêl-droed) cymdeithas sy'n chwarae yng Nghynghrair Pêl-droed y Gogledd Ddwyrain (MDL yn flaenorol) - Square United ac Ardee Celtic. Mae gan y ddau dîm adrannau iau sy'n darparu ar gyfer chwaraewyr ifanc iawn hyd at lefel Dan-18. </link>[ dyfyniad sydd ei angen ]

GAA[golygu | golygu cod]

Ardee St Marys yw prif dîm GAA y dref. Mae'r clwb, sy'n cael ei adnabod fel "the Blues", ac wedi cael 12 buddugoliaeth ym Mhencampwriaeth Pêl-droed Hŷn Louth yn eu hanes - y cyntaf yn 1914 a'r mwyaf diweddar yn 2023. </link>[ dyfyniad sydd ei angen ]

Mae pum tîm GAA arall yng nghefnwlad Baile Átha Fhirdhia - Hunterstown Rovers, Westerns GFC, John Mitchels, Sean McDermotts a Stabannon Parnells. Mae Hunterstown Rovers ddwywaith yn Bencampwriaethau Canolradd Lú ac fe'u sefydlwyd ym 1941. </link>[ dyfyniad sydd ei angen ]

Rygbi[golygu | golygu cod]

Mae gan glwb rygbi'r dref, Clwb Rygbi Ardee, dîm hŷn cyntaf ac ail a nifer o dimau ieuenctid. Enillodd y clwb Gwpan McGee yn 2015. </link>[ dyfyniad sydd ei angen ]

Chwaraeon eraill[golygu | golygu cod]

Sefydlwyd Clwb Athletau Ardee a'r Cylch ym 1992. Fe'i henwyd yn Ferdia AC yn wreiddiol, ond newidiodd ei enw yn 2000. [33]

Mae Clwb Beicio Baile Átha Fhirdhia, a ffurfiwyd yn 2010, yn trefnu grwpiau beicio o wahanol alluoedd. Mae'r clwb hefyd yn cymryd rhan mewn cylchoedd elusennol. [34]

Gefeilldref[golygu | golygu cod]

Pobl[golygu | golygu cod]

  • Ross Gaynor, cyn bêl-droediwr proffesiynol [36] [37]
  • Kian Leavy, pêl-droediwr proffesiynol [38]
  • Mairead McGuinness, yn mynychu ysgol uwchradd yn Baile Átha Fhirdhia [39]
  • Dermot O'Brien, cerddor céilí a band sioe [40]
  • Fergal Reilly, gwneuthurwr ffilmiau [41]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ 1.0 1.1 "Where Ferdia fell: Ardee, Co Louth" (yn en). Archaeology Ireland Heritage Guide 73: 6. Summer 2016. https://www.louthcoco.ie/en/Services/Heritage/Publications/Ardee%20Heritage%20GUide.pdf.
  2. ↑ "Baile Átha Fhirdhia/Ardee". Placenames Database of Ireland. Cyrchwyd 12 Ebrill 2024.
  3. ↑ "Ardee (Ireland) Agglomeration". City Population. Cyrchwyd 16 Medi 2020.
  4. ↑ Patent Roll, 3 Harri V
  5. ↑ Quane, Michael (1969). "The Erasmus Smith School, Ardee" (yn en). Journal of the County Louth Archaeological Society 17 (1): 10–18. doi:10.2307/27729188. JSTOR 27729188.
  6. ↑ "Membership of the Louth County Council". Louth County Council. Cyrchwyd 2019-06-25.
  7. ↑ "Municipal District of Ardee". Louth County Council. Cyrchwyd 2019-06-25.
  8. ↑ "Ardee". Ulster Historical Foundation. Cyrchwyd 30 December 2022.
  9. ↑ "About The Dundalk Democrat". Dundalk Democrat. Cyrchwyd 2018-07-30.
  10. ↑ "Ardee station" (PDF). Railscot - Irish Railways. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 26 September 2007. Cyrchwyd 2007-09-08.
  11. ↑ "Catholicchurch | Cappocksgreen | Ardeecollonparish". Ardee and Collon Parish (yn Saesneg). Cyrchwyd 2019-06-25.
  12. ↑ Pryde, E. B.; Greenway, D. E.; Porter, S.; Roy, I. (1986). Handbook of Britist Chronology. Cambridge University Press. tt. 415–416. ISBN 9780521563505.
  13. ↑ "Italian Religious Order buys Ardee convent for Nuns". Meath Chronicle. 14 April 2021. Cyrchwyd 21 Chwefror 2022.
  14. ↑ "The largest fortified medieval tower house in Ireland on the edge of The Pale". Curious Ireland. 2015.
  15. ↑ "New €2.3m courthouse opens in Ardee". The Courts Service of Ireland. 6 June 2006. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-05-30. Cyrchwyd 2024-05-14.
  16. ↑ Murtagh, Ben (1989). "Journal of the County Louth Archaeological and Historical Society". County Louth Archaeological and History Society 22 (1): 16–19. doi:10.2307/27729670. JSTOR 27729670.
  17. ↑ McCormack, W. J. (2003). The Silence of Barbara Synge. Manchester University Press. tt. 27–28. ISBN 9780719062780.
  18. ↑ "1600c – Hatch's Castle, Ardee, Co. Louth". Archiseek - Irish Architecture (yn Saesneg). Irish Georgian Society. 2010-01-06. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 March 2016. Cyrchwyd 2019-10-13.
  19. ↑ Ross, Noel (1983). "The Historical Writings of Diarmuid Mac Íomhair.". Journal of the County Louth Archaeological and Historical Society 20 (3): 175–179. doi:10.2307/27729563. JSTOR 27729563.
  20. ↑ Murtagh, Michael (2005). Kildemock and its Jumping Church.
  21. ↑ "Former Catholic Church, Ardee, Co. Louth". Archiseek. 2010.
  22. ↑ "The Church of the Nativity of Our Lady, John Street, Ardee, County Louth: Buildings of Ireland: National Inventory of Architectural Heritage". www.buildingsofireland.ie (yn Saesneg). Cyrchwyd 2019-06-25.
  23. ↑ Ruddy, Tom Joe; Magennis, Seamus (1980). The Church of the Nativity of Our Lady, Ardee. Ardee Parish Council.
  24. ↑ "1814 – Old St. Marys Church of Ireland, Ardee, Co. Louth". Archiseek - Irish Architecture (yn Saesneg). Irish Georgian Society. 2010-01-06. Cyrchwyd 2019-10-13.
  25. ↑ "History". Ardee Concert Band (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-07-11.
  26. ↑ "Irish St Patrick's Day parades off over coronavirus". BBC News (yn Saesneg). 2020-03-09. Cyrchwyd 2020-07-11.
  27. ↑ Landy, Barry (2020-03-09). "No parades in 2020 as St Patrick's Day hit by Covid-19 fears". LouthNow.ie (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-07-11.
  28. ↑ "Department of Education and Skills - Subject Inspection Report - Ardee Community School" (PDF). education.ie. Department of Education. 9 May 2019. Cyrchwyd 6 Chwefror 2020.
  29. ↑ "Find a School - Baile An Phusta N S". education.ie. Department of Education. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 Chwefror 2020.
  30. ↑ "Department of Education and Skills - Whole School Evaluation - Ardee Monastery National School" (PDF). education.ie. Department of Education. 29 January 2014. Cyrchwyd 6 February 2020.
  31. ↑ "School Detail: S N Muire Na Trocaire - Department of Education and Skills". education.ie. Cyrchwyd 6 February 2020.
  32. ↑ "School Detail: Ardee Educate Together N.S - Department of Education and Skills". education.ie. Cyrchwyd 6 Chwefror 2020.
  33. ↑ "About Us – Ardee & District A.C." (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-07-11.
  34. ↑ "Ardee Cycling Club - History". ardeecc.club. Cyrchwyd 2020-07-11.
  35. ↑ "Comune di Nettuno". comune-italia.it (yn Eidaleg). Cyrchwyd 2022-06-02.
  36. ↑ "Former Dundalk star Ross Gaynor enjoying 'fantastic time in my life' after early retirement". dundalkdemocrat.ie. Dundalk Democrat. 5 May 2020. Cyrchwyd 23 Tachwedd 2020.
  37. ↑ "Ross Gaynor aims to bring back FAI Cup to Ardee". Drogheda Independent. Independent News & Media. 4 Tachwedd 2015. Cyrchwyd 23 Mawrth 2022.
  38. ↑ "Ardee man Leavy called up to Ireland U21 squad". LMFM.
  39. ↑ "MEP loved languages". Drogheda Independent. Independent News & Media. 8 June 2011. Cyrchwyd 23 March 2022. I completed my Leaving Cert in 1976, at Ardee Community School
  40. ↑ "Obituaries - Dermot O'Brien". independent.ie. Independent News & Media. 27 Mai 2007. Cyrchwyd 23 Tachwedd 2020.
  41. ↑ "We're not in Ardee any more: meet the Irish director of the Angry Birds Movie". irishtimes.com (yn Saesneg). Irish Times. 5 Mai 2016. Cyrchwyd 23 Tachwedd 2020.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Baile_Átha_Fhirdhia/Ardee&oldid=12637150"