Archaeoleg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 06:09, 26 Medi 2010

Astudiaeth wyddonol o hanes a diwylliant dyn drwy ddatguddio a dadansoddi olion ffisegol yw archaeoleg. Gall yr olion fod yn bensaernïol, yn olion dynol, neu'r dirlun hyd yn oed. Nod yr archaeolegydd yw rhoi goleuni ar hanes ac ymddygiad dyn dros dymor hir. Gall anthropoleg fod o help i'r archaeolegwr hefyd. O'r 16eg ymlaen rhoddwyd gogwydd pur wyddonol ar waith yr achaeolegydd.

Dulliau archaeolegol

Mae archaeolegydd yn cloddio safleoedd hanesyddol ac yn dehongli'r gorffennol oddi wrth beth a ddarganfyddir ganddynt wrth gloddio a dod o hyd i bethau fel crochenwaith a darnau arian.

Archaeoleg yng Nghymru

Ymhlith y darganfyddiadau pwysicaf yng Nghymru mae Ogof Pen-y-fai (neu Paviland) a ddarganfuwyd yn 1823 gan William Buckland ac ogof Bont Newydd, Dyffryn Elwy a ddarganfuwyd yn yr 1860au gan Boyd Dawkins. Mae'r darganfyddiadau hyn yn dangos fod olion pobl o'r Hen Oes y Cerrig (neu'r Oes Paleolithig) yma sy'n mynd yn ôl mor bell a 24,000 o flynyddoedd yn achos Dyffryn Elwy a 29,000 yn achos y dyn a ifanc 29 oed a gafwyd hyd iddo ym Mhen y Fai.

Yng Nghymru, ceir pedair Ymddiriedolaeth Archaeoleg:

Ymddiriedolaeth Archaeoleg Gwynedd yn y gogledd-orllewin
Ymddiriedolaeth Archaeoleg Clwyd-Powys (CPAT) yn y gogledd-ddwyrain
Ymddiriedolaeth Archaeoleg Dyfed yn y de-orllewin
Ymddiriedolaeth Archaeoleg Morgannwg-Gwent yn y de-ddwyrain.

Ceir hefyd corff a sefydlwyd yn 1908 sy'n cofnodi safleoedd fesul sir, sef y Comisiwn Brenhinol Henebion.^[1]

Archaeolegwyr enwog

Giovanni Battista Belzoni
Howard Carter
Jean-Francois Champollion
Arthur Evans
Cyril Fox
Henry Austin Layard
Flinders Petrie
W. F. Grimes
Heinrich Schliemann
Mortimer Wheeler: ceidwad archaeoleg yr Amgueddfa Genedlaethol a gyhoeddodd yr adroddiad safonol cyntaf ar archaeoleg yng Nghymru.
V. E Nash-Williams
J. J. Winckelmann
Leonard Woolley

Darllen pellach

C.W. Ceram, Gods, Graves and Scholars (Götter, Gräber und Gelehrte, Hamburg, 1949; cyfieithiad Saesneg 1951, Llundain; ail argraffiad diwygiedig, Llundain, 1967, a sawl argraffiad diweddarach). Arolwg da a darllenadwy o hanes archaeoleg.
Eric S. Wood, Collins Field Guide to Archaeology in Britain (Llundain, 1963; sawl argraffiad diweddarach)

Cyfeiriadau

↑ Gwefan Y Comisiwn Brenhinol

Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol

[1] Gwefan Y Comisiwn Brenhinol

[1]

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
-Astudiaeth [[Gwyddoniaeth|wyddonol]] o [[hanes]] a [[diwylliant]] dyn drwy datguddio a dadansoddi olion materol yw '''archaeoleg'''. Gall yr olion fod yn [[Pensaernïaeth|bensaernïol]], yn olion dynol, neu'r tirlun hyd yn oed. Nod yr archaeolegydd yw rhoi goleuni ar hanes ac [[ymddygiad]] dyn dros dymor hir. Gall [[Anthropoleg|anthropoleg]] fod o help i'r archaeolegwr hefyd.
+Astudiaeth [[Gwyddoniaeth|wyddonol]] o [[hanes]] a [[diwylliant]] dyn drwy ddatguddio a dadansoddi olion ffisegol yw '''archaeoleg'''. Gall yr olion fod yn [[Pensaernïaeth|bensaernïol]], yn olion dynol, neu'r dirlun hyd yn oed. Nod yr archaeolegydd yw rhoi goleuni ar hanes ac ymddygiad dyn dros dymor hir. Gall [[Anthropoleg|anthropoleg]] fod o help i'r archaeolegwr hefyd. O'r 16eg ymlaen rhoddwyd gogwydd pur wyddonol ar waith yr achaeolegydd.
 ==Dulliau archaeolegol==
@@ Llinell 5: / Llinell 5: @@
 ==Archaeoleg yng Nghymru==
+Ymhlith y darganfyddiadau pwysicaf yng Nghymru mae [[Ogof Paviland|Ogof Pen-y-fai]] (neu Paviland) a ddarganfuwyd yn 1823 gan William Buckland ac ogof [[Ogof Bontnewydd|Bont Newydd]], [[Dyffryn Elwy]] a ddarganfuwyd yn yr 1860au gan Boyd Dawkins. Mae'r darganfyddiadau hyn yn dangos fod olion pobl o'r [[Hen Oes y Cerrig]] (neu'r Oes Paleolithig) yma sy'n mynd yn ôl mor bell a 24,000 o flynyddoedd yn achos Dyffryn Elwy a 29,000 yn achos y dyn a ifanc 29 oed a gafwyd hyd iddo ym Mhen y Fai.
 Yng [[Cymru|Nghymru]], ceir pedair Ymddiriedolaeth Archaeoleg:
 *[[Ymddiriedolaeth Archaeoleg Gwynedd]] yn y gogledd-orllewin
-*[[Ymddiriedolaeth Archaeoleg Clwyd-Powys]] yn y gogledd-ddwyrain
+*[[Ymddiriedolaeth Archaeoleg Clwyd-Powys]] (CPAT) yn y gogledd-ddwyrain
 *[[Ymddiriedolaeth Archaeoleg Dyfed]] yn y de-orllewin
 *[[Ymddiriedolaeth Archaeoleg Morgannwg-Gwent]] yn y de-ddwyrain.
+Ceir hefyd corff a sefydlwyd yn 1908 sy'n cofnodi safleoedd fesul sir, sef y [[Comisiwn Brenhinol Henebion]].<ref>[http://www.rcahmw.gov.uk/ Gwefan Y Comisiwn Brenhinol]</ref>
 ==Archaeolegwyr enwog==
@@ Llinell 16: / Llinell 20: @@
 *[[Jean-Francois Champollion]]
 *[[Arthur Evans]]
+* [[Cyril Fox]]
 *[[Henry Austin Layard]]
 *[[Flinders Petrie]]
+*[[W. F. Grimes]]
 *[[Heinrich Schliemann]]
+*[[Mortimer Wheeler]]: ceidwad archaeoleg yr [[Amgueddfa Genedlaethol Cymru|Amgueddfa Genedlaethol]] a gyhoeddodd yr adroddiad safonol cyntaf ar archaeoleg yng Nghymru.
-*[[Mortimer Wheeler]]
+*[[V. E Nash-Williams]]
 *[[J. J. Winckelmann]]
 *[[Leonard Woolley]]
@@ Llinell 26: / Llinell 33: @@
 *C.W. Ceram, ''Gods, Graves and Scholars'' (''Götter, Gräber und Gelehrte'', Hamburg, 1949; cyfieithiad Saesneg 1951, Llundain; ail argraffiad diwygiedig, Llundain, 1967, a sawl argraffiad diweddarach). Arolwg da a darllenadwy o hanes archaeoleg.
 *Eric S. Wood, ''Collins Field Guide to Archaeology in Britain'' (Llundain, 1963; sawl argraffiad diweddarach)
+==Cyfeiriadau==
+{{cyfeiriadau}}
 [[Categori:Anthropoleg]]