George Stephenson

George Stephenson Peiriannydd George Stephenson
Geni:	8 Mehefin 1781    Wylam ger Newcastle, Northumberland
Marw:	12 Awst 1848    Tapton House ger Chesterfield

Roedd George Stephenson (9 Mehefin, 1781 - 12 Awst, 1848) yn beiriannydd o Loegr. Ynghyd a'i fab, Robert Stephenson, adeiladodd y locomotif stem cyntaf a oedd yn gweithio yn iawn, sef y Rocket. Adeiladodd Richard Trevithick y locomotif stem cyntaf 1804, ond roedd hi'n rhy drwm i'r rheiliau ac felly ddim yn gweithio'n effeithiol.

Ganwyd George Stephenson yn Wylam ger Newcastle upon Tyne lle roedd rhywbeth fel rheilffordd yn rhedeg o'r pwll glo i'r Afon Tyne a'r wagen yn cael ei dynnu gan geffyl/au.

O 1802 hyd 1812 roedd Stephenson yn gweithio fel peiriannydd mewn pwll glo lle dysgodd lawer am beiriannau stem. Adeiladodd ei locomotif cyntaf o'r enw Blucher ym 1814 ac roedd yn gallu cludo 30 tunnell o lo ac roedd y rheillffordd yn 13km (8 milltir) o hyd o Hetton i Sunderland.

Dechreuodd adeiladu Rheilffordd Stockton a Darlington ym 1812. Ym mis Medi, 1825 cwblhaodd Stephenson ei locomotif cyntaf o'r enw Active (ond newidwyd yr enw mewn ychydig i fod yn Locomotion) i gludo glo a blawd ond yn ystod ei thaith cyntaf yr oedd yn cario teithwyr am y tro cyntaf.

Hwyrach, mai fe adeiladodd y Bolton and Leigh Railroad a'r Liverpool and Manchester Railway. Pan gwblhawyd yr olaf ym 1829, roedd cystadleuaeth i benderfynu pa locomotif iw defnyddio ar yr rheilffordd newydd: Y Rainhill Trials enwog ym mis Hydref, 1829 ac enillodd y Rocket, locomotif a adeiladwyd gan Stephenson, yn hawdd.

Roedd seremoni y daith gyntaf ar y rheilffordd ar 15 Medi, 1830 yn grand iawn. Daeth pobl enwog y llywodraeth a diwydiant gan gynnwys y Prif Weinidog, Duke of Wellington ar y daith. Ond bu damwain a lladdwyd Aelod y Senedd Lerpwl, William Huskisson pan gafodd ei darro gan y Rocket.

Beth bynnag, roedd Stephenson yn dal i fod yn llwyddiannus iawn a bu farw yn ddyn cyfoethog ar 12 Awst, 1848.