Organeb byw

Madarchen polypore sydd â pherthynas parasytig gyda'r goeden. Mae'r ddau'n engreifftiau o organebau.

Mewn bioleg, organeb byw yw pethau byw megis anifeiliaid, meicro-organebau, planhigion neu ffwng. Beth sy'n gyffredin rhwng y rhain i gyd? Y ffaith eu bont yn ymateb i stimwli, atgenhedlu, tyfu a pharhad. Gall yr organeb fod yn un gell (y ffurf mwyaf elfennol ar fywyd) neu'n amlgellog, megis bod dynol, gyda biliynau o gelloedd wedi'u grwpio'n organau a meinweoedd.

Gellir rhannu'r organebau mewn sawl ffordd; un o'r rhain yw:

• Procariotig: sef bacteria ac Archaea
• Iwcariotig: sef ffwng, anifeiliaid a phlanhigion

Dull arall o'u grwpio yw:

• Organeb ungellog
• Organeb amlgellog

Un diffiniad eitha derbyniol o organeb yw ei fod yn gasgliad o foleciwlau sydd â nodweddion 'byw'. Mae rhai gwyddonwyr yn mynnu na ddylai feirws gael ei ystyried yn organeb, nac ychwaith unrhyw ffurfiau mae dyn yn eu creu yn y dyfodol. Mae'r firws yn ddibynol ar ei organeb letyol i atgenhedlu, felly nad ydynt yn ffitio'r geiriad arferol y dylent fedru atgenhedlu eu hunain, heb gymorth.