Gwareiddiad Dyffryn Indus: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
newidiadau man using AWB |
Addbot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 67 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q42534 (translate me) |
||
| Llinell 82: | Llinell 82: | ||
[[Categori:Hanes India]] |
[[Categori:Hanes India]] |
||
[[ar:حضارة وادي السند]] |
|||
[[az:İnd vadisi mədəniyyəti]] |
|||
[[be:Індская цывілізацыя]] |
|||
[[bg:Индска цивилизация]] |
|||
[[bn:সিন্ধু সভ্যতা]] |
|||
[[ca:Civilització de la vall de l'Indus]] |
|||
[[cs:Harappská kultura]] |
|||
[[da:Induskulturen]] |
|||
[[de:Indus-Kultur]] |
|||
[[dv:ސިންދު ވާދީ ރަށްވެހިކަން]] |
|||
[[el:Πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού]] |
|||
[[en:Indus Valley Civilization]] |
|||
[[eo:Induso-civilizacio]] |
|||
[[es:Cultura del valle del Indo]] |
|||
[[et:Induse kultuur]] |
|||
[[eu:Indo haraneko kultura]] |
|||
[[ext:Curtura el Valli el Indu]] |
|||
[[fa:تمدن دره سند]] |
|||
[[fi:Indus-kulttuuri]] |
|||
[[fiu-vro:Indusõ oro tsivilisats'uun]] |
|||
[[fr:Civilisation de la vallée de l'Indus]] |
|||
[[fy:Indusbeskaving]] |
|||
[[gan:古印度]] |
|||
[[he:תרבות עמק האינדוס]] |
|||
[[hi:सिन्धु घाटी सभ्यता]] |
|||
[[hif:Indus Valley Civilization]] |
|||
[[hr:Civilizacija Doline Inda]] |
|||
[[hu:Indus-völgyi civilizáció]] |
|||
[[id:Peradaban Lembah Sungai Indus]] |
|||
[[is:Indusdalsmenningin]] |
|||
[[it:Civiltà della valle dell'Indo]] |
|||
[[ja:インダス文明]] |
|||
[[jv:Kabudayan Lembah Kali Indhus]] |
|||
[[ka:ინდის ცივილიზაცია]] |
|||
[[kn:ಸಿಂಧೂತಟದ ನಾಗರೀಕತೆ]] |
|||
[[ko:인더스 문명]] |
|||
[[lt:Indo slėnio civilizacija]] |
|||
[[lv:Indas ielejas civilizācija]] |
|||
[[ml:സിന്ധു നദീതടസംസ്കാരം]] |
|||
[[ms:Tamadun Lembah Indus]] |
|||
[[mwl:Ceblizaçon de l Bal de l Ando]] |
|||
[[ne:सिन्धु घाटी सभ्यता]] |
|||
[[new:सिन्धु स्वनिगः लहना]] |
|||
[[nl:Indusbeschaving]] |
|||
[[nn:Induskulturen]] |
|||
[[no:Induskulturen]] |
|||
[[pl:Cywilizacja doliny Indusu]] |
|||
[[pnb:ہڑپہ رہتل]] |
|||
[[pt:Civilização do Vale do Indo]] |
|||
[[ro:India antică]] |
|||
[[ru:Индская цивилизация]] |
|||
[[sa:सिन्धुखातसंस्कृतिः]] |
|||
[[sh:Civilizacija Doline Inda]] |
|||
[[si:ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරය]] |
|||
[[simple:Indus Valley civilization]] |
|||
[[sk:Harappská kultúra]] |
|||
[[sl:Indska civilizacija]] |
|||
[[sv:Induskulturen]] |
|||
[[ta:சிந்துவெளி நாகரிகம்]] |
[[ta:சிந்துவெளி நாகரிகம்]] |
||
[[te:సింధు లోయ నాగరికత]] |
|||
[[th:อารยธรรมลุ่มแม่น้ำสินธุ]] |
|||
[[tl:Kabihasnan sa Lambak ng Indus]] |
|||
[[tr:İndus Vadisi Uygarlığı]] |
|||
[[uk:Індська цивілізація]] |
|||
[[ur:وادیٔ سندھ کی تہذیب]] |
[[ur:وادیٔ سندھ کی تہذیب]] |
||
[[vi:Văn minh lưu vực sông Ấn]] |
|||
[[war:Sibilisasyon ha Indus Valley]] |
|||
[[zh:印度河流域文明]] |
|||
[[zh-yue:印度河文明]] |
|||
Fersiwn yn ôl 11:16, 10 Mawrth 2013
Yr oedd Gwareiddiad Dyffryn Indus (c. 3300–1700 CC, ar ei anterth 2600–1900 CC), yn wareiddiad hynafol a flodeuodd yn nyffrynnoedd afonydd Indus a Ghaggar-Hakra yng ngogledd-orllewin is-gyfandir India (Pakistan a gorllewin India heddiw), a cheir tystiolaeth fod ei ddylanwad yn ymestyn mor bell â rhannau o Afghanistan a Turkmenistan. Enw arall a ddefnyddir am y gwareiddiad hwn weithiau yw Gwareiddiad Harappa, ar ôl y gyntaf o'u dinasoedd i gael ei chloddio, Harappa. Er bod tystiolaeth sy'n awgrymu fod y gwareiddiad yn adnabyddus i bobl Sumer (ym Mesopotamia) fel Meluhha, ni ddaeth i'r golwg tan y 1920s fel canlyniad i gloddio gan archeolegwyr.
Hanes ei ddarganfod
Cafodd adfeilion dinas Harappa eu disgrifio am y tro cyntaf yn 1842 gan Charles Masson yn ei gyfrol Narrative of Various Journeys in Balochistan, Afghanistan and the Panjab. Yn 1912, darganfuwyd seliau o Harappa gan J. Fleet, a arweiniodd i gloddio gan Syr John Hubert Marshall yn 1921/22, a ddatguddiodd fodolaeth gwareiddiad newydd. Dilynwyd hyn gan gloddio ym Mohenjo-daro. Erbyn 1931, roedd llawer o safle Mohenjo-Daro wedi'i gloddio. Yna yn 1944, daeth Syr Mortimer Wheeler, fel cyfarwyddwr Arolwg Archaeolegol India, i gloddio. Mae archaeologwyr eraill a fu'n weithgar yno cyn 1947 yn cynnwys Syr Aurel Stein. Dychwelodd Syr Mortimer Wheeler yn 1949, fel ymgynghorydd archaeolegol i lywodraeth y Pakistan newyddanedig. Ers hynny darganfuwyd olion o'r gwareiddiad mor bell i'r gorllewin a Sutkagan Dor yn Balochistan, ac mor bell i'r dwyrain a Lothal yn Gujarat.
Cyfnodau
Roedd y gwareiddiad ar ei anterth rhwng tua 2600 a 1900 CC ; gellir dweud fod Gwareiddiad Dyffryn Indus wedi parhau yn ei grynswth o tua 3300 i 1400 CC.
| Dyddiadau | Cyfnod | Amser |
| 5500-3300 | Mehrgarh II-VI (Crochenwaith Neolithig) | Cyfnod ymlediad lleol |
|---|---|---|
| 3300-2600 | Harappa Gynnar (Oes Gynnar yr Efydd) | |
| 3300-2800 | Harappa 1 (Cyfndod Ravi) | |
| 2800-2600 | Harappa 2 (Cyfnodau Kot Diji, Nausharo I, Mehrgarh VII) | |
| 2600-1900 | Harappa ar ei anterth (Oes Ganol yr Efydd) | Cyfnod Ymdoddi |
| 2600-2450 | Harappa 3A (Nausharo II) | |
| 2450-2200 | Harappa 3B | |
| 2200-1900 | Harappa 3C | |
| 1900-1300 | Harappa Ddiweddar (Oes Ddiweddar yr Efydd) | Cyfnod ymlediad lleol |
| 1900-1700 | Harappa 4 | |
| 1700-1300 | Harappa 5 |
Dylanwad
O 4300 i 3200 CC, yn y cyfnod Chalcolithig, mae Gwareiddiad Dyffryn Indus yn dangos cyfatebiaethau ceramig gyda diwylliannau cynnar de Turkmenistan a gogledd Iran, sy'n awgrymu teithio a masnachu ar raddfa sylweddol.
Llyfryddiaeth
- Allchin, Bridget (1997). Origins of a Civilization: The Prehistory and Early Archaeology of South Asia. New York: Viking.
- Allchin, Raymond (gol.) (1995). The Archaeology of Early Historic South Asia: The Emergence of Cities and States. New York: Cambridge University Press.
- Aronovsky, Ilona; Gopinath, Sujata (2005). The Indus Valley. Chicago: Heinemann.
- Basham, A. L. (1967). The Wonder That Was India. London: Sidgwick & Jackson, 11-14.
- Chakrabarti, D. K. (2004). Indus Civilization Sites in India: New Discoveries. Mumbai: Marg Publications. ISBN 81-85026-63-7.
- Dani, Ahmad Hassan (1984). Short History of Pakistan (Book 1). University of Karachi.
- Gupta, S. P. (1996). The Indus-Saraswati Civilization: Origins, Problems and Issues. ISBN 81-85268-46-0.
- Kenoyer, Jonathan Mark (1998). Ancient cities of the Indus Valley Civilisation. Oxford University Press. ISBN 0-19-577940-1.
- Kenoyer, Jonathan Mark; Heuston, Kimberly (2005). The Ancient South Asian World. Oxford/New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-517422-4.
- Kirkpatrick, Naida (2002). The Indus Valley. Chicago: Heinemann.
- Lahiri, Nayanjot (gol.) (2000). The Decline and Fall of the Indus Civilisation. ISBN 81-7530-034-5.
- McIntosh, Jane (2001). A Peaceful Realm: The Rise And Fall of the Indus Civilization. Boulder: Westview Press. ISBN 0-8133-3532-9.
- Possehl, Gregory (2002). The Indus Civilisation. Walnut Creek: Alta Mira Press.
- Rao, Shikaripura Ranganatha (1991). Dawn and Devolution of the Indus Civilisation. ISBN 81-85179-74-3.
- Syr Mortimer Wheeler, The Indus Civilization (Caegrawnt, 1953; sawl argraffiad ers hynny)