|
Un o arweinwyr [[Terfysg Casnewydd]] yn 1839 oedd '''Zephaniah Williams''' (1795-1874). Yn enedigol o [[Argoed, Caerffili|Argoed]], [[Sir Fynwy]],. roeddCafodd peth addysg ac hefyd addysgodd ei hun, yn lowrarbennig blaenllawmewn daeareg. Yn 25ain oed priododd Joan. Roedd ganddo syniadau radical cryf. daeth yn [[Blaina]]golier ac wedyn yn cadwbrif tafarngolier ya Royal Oakbyddai yn [[Nantyglo]],talu bleei roeddlowyr yn arfery daludafarn yr oedd yn ei lowyrgadw, sef y Royal Oak, yn [[Nantyglo]].
== Siartwyr ==
Dyn annibynol ei farn, oedd Zephaniah Williams, ac roedd yn cynnal cyfarfodydd 'Cymdeithas y Gweithwyr' yn ei gartref. Daeth yn arweinydd naturiol oi ymgyrch y [[siartwyr]] yn Ne Cymru.
== Terfysg Casnewydd ==
Arweiniodd golofntorf o ddynion o ardal [[Nantyglo]] i lawr i Gasnewydd, ac at Westy'r Westgate ble roedd rhai o hoelion wyth y siartwyr wedi eu dal gan dros 6030 o filwyr. Ei gyd-arweinwyr oedd [[John Frost]] a [[William Jones (Siartydd)]]. Yn ôl rhai haneswyr, dyma'r gwrthryfel mwyaf a chryfaf gwledyddyng ngwledydd Prydain yn ystod y 19eg ganrif. <ref>Edward Royal, ''Chartism'', Longman, London: 1996</ref>.
Daeth ei ddynion at ei gilydd, gan ymgynull yn nhafarn y 'Welsh Oak', [[Pontymister]], gan fartsio yn eu blaenau i Gasnewydd.
== Awstralia amdani! ==
Cafodd Williamsef a'r ddau arweinydd arall eu dedfrydu i'w crogi a'u chwarteru yn 16eg o IOnawr 1840, ond ar ôl protest cryfgryf iawn, newidiwyd hyn i alltudiaeth i [[Van Diemen's Land]] (Tasmania, heddiw) yn [[Awstralia]].
== Gwneud ei ffortiwn ==
Ar un cyfnod, gwyddom iddo gynllunio i ddianc o'r cyfandir ond cafodd bardwn amodol yn 1854 yn gadael iddo fyw unrhywle yn y Deyrnas Unedig. Ond,Penderfynodd darganfuaros gloyn yno,Tasmania a gwnaethdaeth ei ffortiwnwraig yna'i eiblant fwyngloddio.i Dychweloddfyw gyda fe. Wrth ddarganfod glo a'i deulufwyngloddio yngwnaeth ôlffortiwn iwrth Gymrusefydlu ynmasnach 1854lo Tasmania.
Bu farw'n ŵr cefnog iawn yn [[Launceston, Tasmania]] ym Mai, 1874.
|
