Anabledd a newid hinsawdd
 Pamffled EPA ar Newid Hinsawdd ac anabledd | |
| Enghraifft o'r canlynol | egwyddor  |
|---|---|
Mae newid hinsawdd yn cael effaith anghymesur ac annheg ar unigolion ag anableddau, yn uniongyrchol ac yn anuniongyrchol. Mae unigolion ag anableddau yn fwy tebygol o brofi mwy o effeithiau newid hinsawdd ar bobl o'u cymharu â'r rhai heb anableddau. Er gwaethaf hyn, ac er gwaethaf y ffaith bod pobl anabl yn cyfrif am fwy na 15% o'r boblogaeth fyd-eang, ychydig iawn o fewnbwn maent wedi'i gael yn yr ymgynghoriadau a'r ymatebion i newid hinsawdd.[1] Yr anabl yw'r rhai mwyaf tebygol o gael eu heffeithio'n negyddol gan unrhyw fath o argyfwng, p'un a yw'n argyfwng sydyn, fel llifogydd neu gorwynt, neu'n argyfwng graddol fel lefelau'r môr yn codi, oherwydd diffyg mynediad at adnoddau brys a'r anawsterau o symudedd cyfyngedig. Mae newid hinsawdd hefyd yn fwy andwyol ar bobl anabl oherwydd bod nifer anghymesur o bobl anabl yn byw mewn tlodi, ac mae pobl sy'n byw mewn tlodi mewn mwy o berygl oherwydd newid yn yr hinsawdd.[2]
Cydnabyddiaethau o risgiau cynyddol
[golygu | golygu cod]Yn 2021, nid oedd risgiau cynyddol pobl anabl o ran newid hinsawdd wedi cael eu cydnabod yn eang. Er enghraifft, ni chyfeiriodd Nodau Datblygu'r Mileniwm at y berthynas rhwng anabledd a newid hinsawdd. Fodd bynnag, mae sawl cytundeb a dogfen ryngwladol yn ymhelaethu ar y berthynas, megis Cytundebau Cancun 2010, Mecanwaith Rhyngwladol Warsaw 2013 ar gyfer Colled a Niwed, a'r rhaglith i Gytundeb Paris 2015 ar Newid Hinsawdd .[3]
Anfanteision sy'n gysylltiedig â newid yn yr hinsawdd
[golygu | golygu cod]Tlodi
[golygu | golygu cod]Mae pobl anabl yn cael eu cynrychioli'n anghymesur yn y cymunedau tlotaf, ac mae canran fawr yn byw mewn tlodi . O'r herwydd, mae pobl anabl yn fwy tebygol o gael eu heffeithio gan yr un heriau sy'n wynebu cymunedau tlawd. Wrth i'r hinsawdd newid, bydd methiant cnwd a sychder yn dod yn fwy cyffredin, gan adael cymunedau tlotach heb fwyd. Mae prinder dŵr yn cael ei deimlo'n fwy dwys gan gymdogaethau gwael a daw hyn yn fwy eglur wrth i newid hinsawdd waethygu. Wrth i ddiweithdra waethygu oherwydd effeithiau trychinebau amgylcheddol, mae pobl anabl yn debygol o fod y cyntaf i golli cyflogaeth neu dir amaethyddol.[4]
Iechyd
[golygu | golygu cod]Hyd yn oed heb effeithiau newid hinsawdd, mae gan bobl anabl fynediad llai cyfartal at ofal iechyd na'r rhai heb anableddau oherwydd stigma cymdeithasol, gwaharddiad, tlodi, polisïau gwahaniaethol, a diffyg rhaglenni gofal iechyd ar gyfer anableddau penodol. Pan fydd straen sy'n gysylltiedig â newid yn yr hinsawdd yn lleihau effeithiolrwydd systemau gofal iechyd, mae'r anghydraddoldebau hyn o ran mynediad at ofal iechyd rhwng pobl anabl a phobl nad ydynt yn anabl yn gwaethygu. Gall tarfu ar wasanaethau cymdeithasol a gwasanaethau hanfodol eraill fod yn arbennig o niweidiol, gan fod pobl anabl yn aml yn dibynnu ar fynediad rheolaidd a dibynadwy i'r gwasanaethau hyn.[4]
Yn ystod trychinebau a achosir gan newid hinsawdd, her arall y gall pobl anabl ei hwynebu yw colli offer pwrpasol, wedi eu haddasu, ee cadeiriau olwyn, cymhorthion clyw, rampiau. Yn ystod trychineb, mae'r dyfeisiau hyn yn debygol o gael eu hesgeuluso. Yn ogystal, pan ddarperir cymorth i ardaloedd y mae trychinebau naturiol yn effeithio arnynt, anaml iawn y darperir y mathau hyn o eitemau, gan adael pobl anabl i fynd hebddyn nhw am gyfnodau hir.[4]
Symudedd
[golygu | golygu cod]Er bod pobl anabl yn aml yn llai symudol yn gorfforol, maent hefyd yn profi anfanteision eraill sy'n gysylltiedig â symudedd. Yn aml, cant fwy o anhawster i deithio'n rhyngwladol, er gwaethaf y ffaith bod ganddyn nhw'r hawl i wneud hynny. Mae hyn yn digwydd yn aml oherwydd bod gwledydd yn gwrthod mynediad i ymfudwyr anabl oherwydd y baich canfyddedig y credir eu bod yn ei roi ar y wlad.[3]
Yn y darlun ehangach o fudo a ysgogwyd gan newid hinsawdd, mae mudo rhyngwladol yn chwarae rôl gymharol fach, gyda mudo mewnol . Yn anffodus, prin fu'r ymchwil ar gyfranogiad mewnfudo mewnol gan bobl anabl, ac nid yw'r effeith y mae'r math hwn o fudo yn ei gael ar allu pobl anabl i addasu yn hysbys, i raddau helaeth.[3]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Bell, Sarah (26 Awst 2019). "Seeking a disability lens within climate change migration discourses, policies and practices". Disability and Society 35: 682–687. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09687599.2019.1655856.
- ↑ Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (22 April 2020). "Analytical study on the promotion and protection of the rights of persons with disabilities in the context of climate change". Annual report of the United Nations High Commissioner for Human Rights and reports of the Office of the High Commissioner and the Secretary-General 44. https://undocs.org/A/HRC/44/30.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Bell, Sarah (26 Awst 2019). "Seeking a disability lens within climate change migration discourses, policies and practices". Disability and Society 35: 682–687. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09687599.2019.1655856.Bell, Sarah (26 Awst 2019). "Seeking a disability lens within climate change migration discourses, policies and practices". Disability and Society. 35: 682–687 – via Taylor and Francis Online.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (22 April 2020). "Analytical study on the promotion and protection of the rights of persons with disabilities in the context of climate change". Annual report of the United Nations High Commissioner for Human Rights and reports of the Office of the High Commissioner and the Secretary-General 44. https://undocs.org/A/HRC/44/30.Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (22 April 2020). "Analytical study on the promotion and protection of the rights of persons with disabilities in the context of climate change". Annual report of the United Nations High Commissioner for Human Rights and reports of the Office of the High Commissioner and the Secretary-General. 44 – via UNDOCS.