Rumspringa

Oddi ar Wicipedia
Rumspringa
Enghraifft o'r canlynolDefod newid byd Edit this on Wikidata
Dwy dynes Amish mewn gwist draddodadol, Sir Lancastee.

Mae Rumspringa (ynganiad Almaeneg Pensylfania: [ˈrʊmˌʃprɪŋə] [ˈrʊmˌʃprɪŋə] ), sydd hefyd wedi'i sillafu Rumschpringe neu Rumshpringa, yn ddefod newid byd yn ystod llencyndod, a gyfieithwyd o Almaeneg Palatine yn wreiddiol a thafodieithoedd eraill De-orllewin yr Almaen i'r Saesneg fel "neidio neu hercian o gwmpas",[1] a ddefnyddir mewn rhai cymunedau Amish . Mae'r Amish, is-adran o fudiad Cristnogol yr Ailfedyddwyr, yn ymwahanu'n fwriadol oddi wrth gymunedau eraill fel rhan o'u ffydd. Ar gyfer ieuenctid Amish, mae'r Rumspringa fel arfer yn dechrau yn 16 oed ac yn dod i ben pan fydd llanc yn dewis naill ai cael ei fedyddio yn eglwys Amish neu adael y gymuned.[1] Ar gyfer Wenger Mennonites, mae Rumspringa yn digwydd yn bennaf rhwng 17 a 21 oed. [2]

Nid yw pob Amish yn defnyddio'r term hwn (nid yw'n digwydd yn nhrafodaeth estynedig John A. Hostetler ar lencyndod ymhlith yr Amish, ond mewn sectau sy'n gwneud hynny, mae henuriaid Amish yn gyffredinol yn ei ystyried yn amser ar gyfer carwriaeth a dod o hyd i briod. [1]

Etymoleg[golygu | golygu cod]

Enw Almaeneg Pennsylvania yw Rumspringa sy'n golygu "rhedeg o gwmpas." Mae'n gytras o'r ferf Almaeneg Safonol rumspringen. [3] Nid yw tafodieithoedd yn deillio o ieithoedd safonol, ond fel cytras, mae'r ymadro Mae'r term/cysyniad hwn hefyd yn cael ei ddefnyddio fel berf gwahanadwy, hy, rumspringen (i neidio o gwmpas) / er springt rum (mae'n neidio o gwmpas).

Canfyddiad boblogaidd[golygu | golygu cod]

Gall pobl ifanc Amish gymryd rhan mewn ymddygiad gwrthryfelgar, gwrthsefyll neu herio normau rhieni. Mewn llawer o ddiwylliannau, mae'n bosibl y bydd normau gorfodi'n cael ei ymlacio, a gall camymddwyn gael ei oddef neu ei anwybyddu i raddau. Mae barn o rumspringa wedi dod i'r amlwg mewn diwylliant poblogaidd bod y gwahaniaeth hwn oddi wrth arfer yn rhan dderbyniol o lencyndod neu'n ddefod newid byd i ieuenctid Amish.

Dyma'r cyfnod pan ystyrir bod y person ifanc wedi cyrraedd aeddfedrwydd, ac y caniateir iddo fynychu'r "caneuon" nos Sul sy'n ganolbwynt carwriaeth ymhlith yr Amish; yn ôl ffynonellau Amish, mae'n bosibl y bydd llanc sy'n meiddio mynychu un o'r digwyddiadau hyn cyn 16 oed yn cael ei orfodi i fwydo llaeth cynnes o lwy, fel atgof natur dda i gadw at y llinellau statws. Mae aelodau'r ardal eglwys leol yn aml yn mynychu'r canu ac fel arfer yn dod â phlant iau gyda nhw.

Mae lleiafrif o ieuenctid Amish yn ymwahanu oddi wrth arferion sefydledig. [1] Gellir dod o hyd i rai: [1]

cerbyd 'bygi' draddodiadol Amish
  • Gwisgo dillad anhraddodiadol a steiliau gwallt (y cyfeirir ato fel "dressing English") [4]
  • Gyrru cerbydau heblaw cerbydau a dynnir gan geffylau (ar gyfer cymunedau sy'n osgoi cerbydau modur)
  • Ddim yn mynychu gweddi cartref
  • Yfed a defnyddio cyffuriau hamdden eraill

Nid yw pob llanc yn ymwahanu oddiwrth arferiad yn ystod y cyfnod hwn ; mae tua hanner yn y cymunedau mwy a'r mwyafrif mewn cymunedau Amish llai yn parhau o fewn y normau o wisg neu ymddygiad Amish yn ystod llencyndod. [1] Mae bron i 90 y cant o bobl ifanc Amish yn dewis cael eu bedyddio ac ymuno ag eglwys Amish. [4]

Canfyddiad yn y Gymraeg[golygu | golygu cod]

Ceir erthygl fer ar yr Amish, sy'n cyfeirio at arfer y rumspringa, ym papur bro Y Bedol (ardal Rhuthun) yn 2020. Mae'r awdur, Rod Willams, yn disgrifio'r arfer fel "ffordd o fyw mwy rhydd, fel bod modd iddyn nhw ddewis eu ffordd o fyw".[5]

Gadael y gymuned[golygu | golygu cod]

Merched Amish ar y traeth (2007)

Mae rhai ieuenctid Amish yn wir yn gwahanu eu hunain oddi wrth y gymuned, hyd yn oed yn mynd i fyw ymhlith yr Americanwyr "Seisnig," neu nad ydynt yn Amish, sy'n profi technoleg fodern. Nid yw eu hymddygiad yn ystod y cyfnod hwn o reidrwydd yn eu hatal rhag dychwelyd ar gyfer bedydd oedolion i eglwys Amish. 

Nid yw'r rhan fwyaf ohonynt yn crwydro ymhell o gartrefi eu teulu yn ystod y cyfnod hwn, ac mae niferoedd mawr (85–90% [6] ) yn y pen draw yn dewis ymuno â'r eglwys. Fodd bynnag, mae'r gyfran hon yn amrywio o gymuned i gymuned, ac o fewn cymuned rhwng Amish mwy a llai diwylliedig. Er enghraifft, mae gan Swartzentruber Amish gyfradd gadw is na'r Andy Weaver Amish (90% o'i gymharu â 97%; [7] er nad yw'r rhan fwyaf o Swartzentruber Amish yn caniatáu i bobl ifanc yn eu harddegau adael y gymuned yn ystod rumspringa ar ewyllys [8] [9] ). Roedd y ffigur hwn yn sylweddol is mor ddiweddar â’r 1950au. Nid yw gadael cymuned Amish yn duedd hirdymor, ac roedd yn fwy o broblem yn ystod y blynyddoedd trefedigaethol cynnar. [10]

Amrywiadau[golygu | golygu cod]

Fel ymhlith y rhai nad ydynt yn Amish, mae amrywiaeth ymhlith cymunedau a theuluoedd unigol o ran yr ymateb gorau i gamymddwyn glasoed. Mae gan rai cymunedau Amish safbwyntiau tebyg i Old Order Mennonite, a Mennonites Ceidwadol wrth geisio gweithgareddau ysbrydol mwy cynhyrchiol ar gyfer eu hieuenctid.

Mewn rhai achosion, amynedd a goddefgarwch sydd drechaf, ac mewn eraill, disgyblaeth egnïol. Mae'r oedran yn cael ei nodi'n normadol mewn rhai cymunedau Amish trwy ganiatáu i'r dyn ifanc brynu "bygi caru" (cerbyd caru a dynnir gan geffyl) neu – mewn rhai cymunedau – trwy baentio’r giât iard yn las (sy’n golygu’n draddodiadol “merch o oedran priodi yn byw yma”; nodir yr arferiad gan A. M. Aurand yn The Amish (1938), ynghyd â'r rhybudd rhesymol mai dim ond giât las yw giât las weithiau). Mae rhai o’r farn bod gwrthryfel y glasoed yn tueddu i fod yn fwy radical, yn fwy sefydliadol (ac felly mewn ffordd yn fwy derbyniol) yn y cymunedau mwy cyfyngol.

Mae natur y cyfnod rumspringa yn amrywio o unigolyn i unigolyn ac o gymuned i gymuned. Mewn cymunedau Amish mawr fel rhai Sir Lancaster, Pennsylvania, Siroedd Holmes a Wayne, Ohio, ac Elkhart a LaGrange Counties, Indiana, mae'r Amish yn ddigon niferus bod isddiwylliant ieuenctid Amish yn bodoli. [11]

Llenyddiaeth[golygu | golygu cod]

Gweithiau ysgolheigaidd a dogfennol[golygu | golygu cod]

Sonnir am Rumspringa yn y gweithiau safonol am yr Amish, fel Hostettler’s Amish Society, gweithiau Donald Kraybill, An Amish Paradox gan Hurst a McConell ac eraill, ond dim ond un llyfr ysgolheigaidd sydd amdano:

  • Richard A. Stevick: Growing up Amish: The Teenage Years, Baltimore, 2007.
  • Tom Shachtman: Rumspringa: o Be or Not to Be Amis, Efrog Newydd, 2006.
  • Enwebwyd Devil's Playground (2002) am Wobr Independent Spirit am y Rhaglen Ddogfen Orau ac am dair rhaglen ddogfen Gwobrau Emmy – Dogfen Orau, Golygu, a Chyfarwyddo. [12] Mae canlyniadau'r ffilm yn cynnwys llyfr o gyfweliadau wedi'u trawsgrifio, o'r enw Rumspringa: To Be Or Not To Be Amish ,  a chyfres deledu realiti UPN, Amish in the City .

Ffuglen[golygu | golygu cod]

Mae nofel Ben's Wayne, Levi Miller ym 1989, yn disgrifio sibrydion llanc Amish 18 oed yn Sir Holmes, Ohio, yn ystod cwymp 1960. Yn ôl Richard A. Stevick, mae’r nofel yn bortread realistig o sibrydion y cyfnod hwnnw. [13]

Arall[golygu | golygu cod]

Mae yna sawl llyfr yn y genre llenyddol rhamant Amish sy'n delio â rumspringa, ond yn bennaf heb unrhyw gynnydd mewn gwybodaeth am y pwnc. Mae nofel Levi Miller Ben's Wayne yn eithriad, gan ei fod yn bortread realistig o rumspringa yn 1960.

  • Levi Miller: Ben's Wayne, Intercourse, PA, 1989.

Mewn diwylliant poblogaidd[golygu | golygu cod]

Mae pobl ifanc Amish yn cynnal parti gwyllt sy'n cynnwys Fall Out Boy yn y ffilm Sex Drive.

Rhyddhawyd ffilm Netflix yn Almaeneg, o'r enw Rumspringa – Ein Amish in Berlin (fersiwn Saesneg: Rumspringa - An Amish in Berlin) yn 2022.[14] Mae'n dilyn helyntion hwyliog a chariadus yr Amish 17 oed, Jacob, a'i ddiffyg crybwyll o'r Almaen gyfoes wrth iddo deithio i brifddinas yr Almaen i chwilio am ei ewythr yn ystod ei gyfnod Rumspringa.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Shachtman, Tom (2006). Rumspringa: To Be or Not to Be Amish. New York: North Point Press. ISBN 978-0865476875. Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; mae'r enw "Shachtman" wedi'i ddiffinio droeon gyda chynnwys gwahanol
  2. ↑ Kraybill, Donald B.; Hurd, James P. (2006). Horse-and-Buggy Mennonites: Hoofbeats of humility in a postmodern world. Penn State Press. ISBN 0271028661.
  3. ↑ The word is also translated thus in Kraybill, Donald R. (2001). The Riddle of Amish Culture. Johns Hopkins University Press. tt. 119, 145. ISBN 978-0801867729.
  4. ↑ 4.0 4.1 "American Experience The Amish". PBS. February 27, 2012. Cyrchwyd October 18, 2012. Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; mae'r enw "PBS" wedi'i ddiffinio droeon gyda chynnwys gwahanol
  5. ↑ "Yr Amish - ffermio a'i ffordd o fyw" (PDF). Papur bro Y Bedol. 2020.
  6. ↑ Stollznow K. (2014). God Bless America: Strange and Unusual Religious Beliefs and Practices in the United States. Pitchstone Publishing. t. 29. ISBN 978-1939578082.
  7. ↑ Hurst C.E., McConnell D.L. (2010). An Amish Paradox: Diversity and Change in the World's Largest Amish Community. Young Center Books in Anabaptist and Pietist Studies. Johns Hopkins University Press. t. 29. ISBN 978-0801897900.
  8. ↑ Hurst, Charles E.; McConnell, David L. (2010). An Amish Paradox: Diversity and Change in the World's Largest Amish Community. tt. 71–80. ISBN 978-0801897900.
  9. ↑ Mackall J. (2007). Plain Secrets: An Outsider among the Amish. Beacon Press. t. 65. ISBN 978-0807010617.
  10. ↑ John A. Hostetler (1993). Amish Society (arg. 4th). Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801844423.
  11. ↑ "Rumspringa: Amish Teens Venture into Modern Vices". NPR. June 7, 2006.
  12. ↑ "The 24th Annual News and Documentary Emmy Award Nominees" (PDF). emmyonline.tv. National Academy of Television Arts and Sciences. August 11, 2003. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar October 5, 2011.
  13. ↑ Richard A. Stevick: Growing up Amish: The Teenage Years, Baltimore, 2007, pp. 153–154.
  14. ↑ "An Amish in Berlin". Gwefan IMDb. Cyrchwyd 5 Gorffennaf 2023.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Rumspringa&oldid=11832500"