Leydy Pech
| Leydy Pech | |
|---|---|
_(cropped).jpg) | |
| Ganwyd | 1965  Hopelchén Municipality |
| Dinasyddiaeth |  Mecsico |
| Galwedigaeth | amgylcheddwr, gwenynwr |
| Gwobr/au | Gwobr Amgylchedd Goldman |
Mae Leydy Araceli Pech Marín, a elwir yn Leydy Pech, (ganwyd 1965) yn wenynwr Mecsicanaidd ac yn ymgyrchydd amgylcheddol o darddiad Maya. Dyfarnwyd iddi Wobr Amgylcheddol Goldman yn 2020 am ei gwaith yn erbyn plannu ffa soia trawsenynnol ym Mhenrhyn Yucatán.
Gwenynwr[golygu | golygu cod]
Mae Leydy Pech yn ymwneud yn bennaf â chadw gwenyn, gan gadw amrywiaeth o wenyn nad ydynt yn colio (neu bigo) o'r enw Melipona beecheii, gwaith sy'n rhan o ddiwylliant traddodiadol y Maya, mewn sawl cymuned ers canrifoedd.[1][2][3]
Mae Melipona beecheii yn creu eu cychod y tu mewn i foncyffion gwag. Er bod yn well gan y mwyafrif o wenynwyr ddefnyddio'r rhywogaeth Apis mellifera, mae Pech a'i chymuned yn defnyddio M. beecheii mewn ymdrech i ddiogelu'r traddodiad o ddefnyddio amrywiaeth melipona a elwir yn lleol yn Xunaan Kab ("Arglwyddes y Mêl").
Mae gan Pech ddwy hectar o dir lle mae'n magu'r gwenyn, yn y modd traddodiadol. Ceisia sefydliad Pech ddatblygu ymdeimlad o gymuned trwy weithio ar y cyd yn magu'r gwenyn a chasglu'r mêl. Mae hi'n ceisio efelychu cymuned gyfagos Ich Eq, lle mae teuluoedd yn gweithio gyda'i gilydd ac yn cefnogi ei gilydd.[4]
Gweithgaredd amgylcheddol[golygu | golygu cod]
Daeth Pech yn rhan o actifiaeth amgylcheddol yn 2000, ar yr un pryd ag y dechreuodd Monsanto drin ffa soia trawsenynnol yn Campeche Parhaodd ei gwaith i gynyddu, ac erbyn 2012 roedd busnes amaethyddol yn digwydd ar raddfa llawer mwy. Effeithiodd y defnydd cynyddol o ffa soia trawsenynnol yn negyddol ar gynhyrchu mêl, gan leihau cynnyrch a halogi'r mêl. Roedd y gostyngiad hwn yn peryglu cymunedau Maya lleol yn uniongyrchol, gan mai cadw gwenyn oedd eu prif ffordd o roi bwyd ar y bwrdd.[1]
Am y rheswm hwn, sefydlodd Pech glymblaid Muuch Kambal a Colectivo Apícola de los Chenes, dau grŵp a aeth â'r llywodraeth i'r llys er mwyn atal tyfu’r math hwn o gnwd trawsenynnol. Yn 2015, dyfarnodd Goruchaf Lys Mecsico bod yn rhaid ymgynghori â chymunedau brodorol cyn tyfu unrhyw gnydau trawsenynnol. Yn 2017, cafodd caniatâd Monsanto i dyfu hadau a addaswyd yn enetig ei ddirymu yn Campeche, Yucatan, a phum talaith arall ym Mecsico.[1][2]
Oherwydd ei hymgyrchu a llwyddiant ei chymuned, derbyniodd Pech Wobr Amgylcheddol Goldman yn 2020, gwobr sy'n cael ei hystyried yn Nobel amgylcheddol, rhyngwladol. Nododd y sefydliad a gyflwynodd y wobr fod Monsanto a'i gyfreithwyr yn gwahaniaethu yn erbyn Pech.[5] Yn ôl Pech, mae'r wobr "yn cynrychioli cydnabyddiaeth o waith cymunedau Maya y Chenes (rhanbarth o Campeche) ac o undod tiriogaeth y Maya."
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Rodríguez, Darinka (30 Tachwedd 2020). "Leydy Pech, la apicultora indígena que detuvo la siembra de soya transgénica de Monsanto" [Leydy Pech, the indigenous beekeeper who stopped Monsanto's GM soy planting]. Verne (yn Sbaeneg). Cyrchwyd 19 April 2021.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Pastrana, Daniela (6 December 2020). "Los pueblos indígenas tenemos una forma distinta de mirar el desarrollo" [Indigenous peoples have a different way of looking at development]. Pie de Página (yn Sbaeneg). Cyrchwyd 19 April 2021.
- ↑ 3.0 3.1 "México: esto sucede cuando se tumba selva en el territorio maya" [Mexico: this is what happens when the jungle falls in Mayan territory]. Animal Político (yn Sbaeneg). 28 Tachwedd 2020. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-04-19. Cyrchwyd 2021-04-27.
- ↑ 4.0 4.1 Pérez Salazar, Juan Carlos (31 Gorffennaf 2014). "Los indígenas mexicanos que le ganaron una batalla al gigante Monsanto". BBC News Mundo. Cyrchwyd 19 April 2021.
- ↑ 5.0 5.1 Mandalia, Bhavi. "Leydy Pech: the queen bee of a Mayan hive against Monsanto's GMOs in Mexico". Pledge Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-04-19. Cyrchwyd 19 April 2021.
- ↑ "Leydy Pech". Goldman Environmental Foundation. Cyrchwyd 19 April 2021.
- ↑ Quintanilla Sangüeza, Quintanilla Sangüeza (10 December 2018). "Leydy Pech, the guardian of the bees". Interamerican Association for Environmental Defense. Cyrchwyd 19 April 2021.
- ↑ "Premio Goldman, resultado del trabajo colectivo comunitario en defensa del territorio y el ambiente sano en la región de los Chenes, Campeche" [Goldman Prize, result of collective community work in defense of the territory and a healthy environment in the Chenes region, Campeche]. indignacion.org.mx (yn Sbaeneg). 30 Tachwedd 2020. Cyrchwyd 19 April 2021.
- ↑ "Leydy Pech, la "guardiana de las abejas" contra los transgénicos" [Leydy Pech, the bee keeper against GMOs]. ABC. 9 December 2020. Cyrchwyd 19 April 2021.
- ↑ ""Hoy es un día histórico para el pueblo maya": Leydy Pech al recibir el premio de Fundación Goldman". Aristegui Noticias. 1 December 2020. Cyrchwyd 19 April 2021.