Barics Môn
 | |
| Math | anheddiad dynol  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | Chwarel Dinorwig |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad | y Deyrnas Unedig |
Roedd Barics Mon yn gartref i weithwyr Chwarel Dinorwig o Ynys Môn yn ystod yr wythnos. Gadawsant eu cartrefi ar yr ynys yn gynnar bore Llun ac aethent adref p’nawn Sadwrn bob wythnos yn dod â fwyd i’r chwarel. Dau deras o 11 o unedau oedd yno, bob un gyda ystafell fyw â lle tân ac ystafell wely gyda lle i bedwar dyn. Roedd ffenestr yn wynebu’r heol rhwg y terasau. Defnyddiwyd y barics hyd at 1948. Mae’n bosibl gweld eu hadfeilion hyd at heddiw wrth ddilyn llwybrau Parc Gwledig Padarn.[1] Cyflogai Chwareli Llanberis ddynion o dros drigain o bentrefi bychain yn Sir Gaernarfon a Sir Fôn. Yn wir, roedd ecsodus wythnosol o'r ynys yn cario eu bwyd am yr wythnos waith, pawb efo'i waled yn llawn bwyd ar gyfer y pum niwrnod a hanner. Gweithiodd llawer yn y chwarel dan yr amodau yma am hanner canrif gan weld eu teuluoedd ond am ychydig oriau ar benwythnos. Cychwynnai gweithwyr o gyn belled a Llannerch-y-medd neu Langefni am dri o'r gloch ar fore Llun i gerdded y deg milltir neu fwy at fferi Moel y Don. Wedi croesi'r Fenai, cerddasant hyd at y Felinheli i ddal y tren chwarel o Benscoins. Yna, wedi cyrraedd y chwarel dringo efo'u bwyd i'r barics, a hynny cyn dechrau gweithio. Roedd dwy ystafell ym mhob uned fyw lle trigai dau oedolyn a dau fachgen fel rheol, ac yn perthyn i'r un teulu. Byddai gan bawb ei orchwylion ei hun i gyflawni, yn amrywio o nôl coed tân, llenwi'r bwced lo, nôl dwr ffres neu nôl llaeth enwyn. Byddai un arall yn cael y gwaith o fod yn gyfrifol am ddeffro'r lleill yn y bore. Darperid dau wely dwbwl a phared o lechfaen yn eu gwahanu. Ar y llawr gwelid mat sach. Cynoesol iawn oedd y dodrefn a fyddai fel rheol wedi eu gwneud gan y dynion eu hunain yn ddigon amrwd. Golau cannwyll neu lamp baraffin a geid yn y nos. Hyd yn oed pan ddaeth trydan i Chwarel Dinorwig ym 1906, ni ddarperid cyflenwad i'r un barics.[2]