Unbennaeth Epirus
Sefydlwyd Unbennaeth Epirus (Groeg: Δεσποτάτο της Ηπείρου, yn 1205, wedi i'r Ymerodraeth Fysantaidd ymrannu'n nifer o ddarnau yn dilyn cipio dinas Caergystennin.
Cipiwyd Caergystennin gan y croesgadwyr ar anogaeth Fenis yn ystod y Bedwaredd Groesgad yn 1204, a sefydlasant hwy eu hymerodraeth ei hunain, yr Ymerodraeth Ladin, yng Nghaergystennin a rhai o diriogaethau'r Ymerodraeth Fysantaidd. Un o'r rhannau yr ymrannodd yr Ymerodraeth Fysantaidd iddynt oedd Unbennaeth Epirus, yng ngogledd ddwyrain Groeg. Sefydlwyd yr Unbennaeth gan Mihangel I Komnenos Doukas, cefner yr ymerodron Bysantaidd Isaac II Angelos ac Alexios III Angelos. Ymfudodd nifer o Roegiad amlwg o Gaergystennin i Epirus, ond nid ystyriai Patriarch Caergystennin, Ioan X Kamateros, fod Epirus yn olynydd cyfreithiol i'r Ymerodraeth Fysantaidd, a dewisodd fynd i Ymerodraeth Nicea yn hytrach nag Epirus. Ymateb Mihangel oedd cydnabod awdyrdod y Pab yn hytrach na'r Patriarch.
Ar y cyntaf bu Epirus yn llwyddiannus yn filwrol, ond wedi i Ymerodraeth Nicea adfeddiannu Caergystennin ac adfer yr Ymerodraeth Fysantaidd daeth dan bwysau cynyddol. Yn 1337 ymosododd yr ymerawdwr Bysantaidd Andronikos III Palaiologos ar Epirus, ac ildiwyd yr Unbennaeth iddo. Parhaodd y teil despotes i gael ei ddefnyddio, ond yn raddol llyncwyd ei thiriogaeth gan yr Ymerodraeth Otomanaidd.
Llywodraethwyr Epirus
[golygu | golygu cod]Brenhinllin Doukas
[golygu | golygu cod]- Mihangel I Komnenos Doukas (1205-1214)
- Theodore Komnenos Doukas (1214-1230), emperor in Thessalonica from 1225 or 1227
- Mihangel II Komnenos Doukas (1230-1271)
- Nikephoros I Komnenos Doukas (1271-1297)
- Thomas I Komnenos Doukas (1297-1318)
Brenhinllin Orsini
[golygu | golygu cod]- Nicholas Orsini (1318-1323)
- John Orsini (1323-1335)
- Nikephoros II Orsini (1335-1337) a (1356-1359)
Brenhinllin Nemanjić
[golygu | golygu cod]- Simeon Uroš Palaiologos (1359-1366), ymerawdwr (tsar) y Serbiaid a'r Groegiaid
- Thomas II Preljubović (1367-1384), despotes
- Maria Angelina Doukaina Palaiologina (1384-1385)
Brenhinllin Buondelmonti
[golygu | golygu cod]- Esau de' Buondelmonti (1385-1411)
- Giorgio de' Buondelmonti (1411)
Brenhinllin Tocco
[golygu | golygu cod]- Carlo I Tocco (1411-1429)
- Carlo II Tocco (1429-1448)
- Leonardo Tocco (1448-1479)