Tor (rhwydwaith)

Oddi ar Wicipedia
Tor
Enghraifft o'r canlynoldaemon, llyfrgell o feddalwedd, meddalwedd iwtiliti, software package, meddalwedd am ddim, rhwydwaith Edit this on Wikidata
Iaithieithoedd lluosog Edit this on Wikidata
Dyddiad cyhoeddi20 Medi 2002 Edit this on Wikidata
Statws hawlfraintdan hawlfraint Edit this on Wikidata
SylfaenyddThe Tor Project, Inc Edit this on Wikidata
Gwefanhttps://www.torproject.org, http://2gzyxa5ihm7nsggfxnu52rck2vv4rvmdlkiu3zzui5du4xyclen53wid.onion/, https://www.torproject.org/el/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae Tor, yn dalfyriad o "The Onion Router,"[1] yn feddalwedd ffynhonnell agored am ddim ar gyfer galluogi cyfathrebu mewn ffordd dienw.[2] Mae'n cyfeirio traffig Rhyngrwyd trwy rwydwaith troshaenu rhad ac am ddim, byd-eang a gedwir gan wirfoddolwyr ac sy'n cynnwys mwy na saith mil o gyfnewidfeydd.

Mae defnyddio Tor yn ei gwneud hi'n anoddach olrhain gweithgaredd Rhyngrwyd defnyddiwr gan amddiffyn preifatrwydd personol y defnyddiwr trwy guddio lleoliad a defnydd y defnyddiwr rhag unrhyw un sy'n cadw llygad ar y rhwydwaith neu'n dadansoddi'r traffig.[3] Mae'n amddiffyn rhyddid a gallu'r defnyddiwr i gyfathrebu'n gyfrinachol trwy anhysbysrwydd cyfeiriad IP gan ddefnyddio nodau gadael Tor.[4] Ar y cyd a Tor, gellir defnyddio meddalwedd VPN i guddio manylion y defnyddiwr ymhellach.

O ran defnydd, mae'n debyg i'r hyn oedd y we-fyd-eang yn y 1990au hwyr, yn araf, yn llawn dirgelwch, hybysebion syml ymhobman, ond heb URL syml i bori yma ac acw. Caiff ei ddefnyddio i bori'r we dywyll, gan amlaf, yn aml gan bobl mewn gwledydd ffasgaidd sy'n dymuno canfod gwybodaeth sydd wedi'i wneud yn anghyfreithlon gan Lywodraeth y wlad. Defnydd arall yw lluniau anghyfreithiol eithafol.

Defnyddir porwyr Tor er mwyn canfod nionod (gwefanau a elwir yn onions) ee Torch, Tor-Dex neu Venus.

Hanes[golygu | golygu cod]

Datblygwyd egwyddor graidd Tor, sef llwybro nionyn, yng nghanol y 1990au gan weithwyr Labordy Ymchwil Llynges yr Unol Daleithiau, y mathemategydd Paul Syverson, a gwyddonwyr cyfrifiadurol Michael G. Reed a David Goldschlag, i amddiffyn cyfathrebiadau cudd-wybodaeth Americanaidd ar-lein. Mae llwybro o nionyn i nionyn yn cael ei weithredu trwy amgryptio ac wedi'i nythu fel haenau nionyn. Lansiwyd y fersiwn alffa o Tor, a ddatblygwyd gan Syverson a'r gwyddonwyr cyfrifiadurol Roger Dingledine a Nick Mathewson ac a elwir wedyn yn The Onion Routing Project (a gafodd yn ddiweddarach yr acronym "Tor"), ar 20 Medi 2002.[5] Digwyddodd y datganiad cyhoeddus cyntaf flwyddyn yn ddiweddarach.

Yn ystod ei fodolaeth, mae amrywiol wendidau Tor wedi'u darganfod ac yn cael eu hecsbloetio o bryd i'w gilydd. Mae ymosodiadau yn erbyn Tor yn faes gweithredol o ymchwil academaidd[6][7] a groesewir gan Brosiect Tor ei hun.[8]

Defnydd[golygu | golygu cod]

Mae Tor yn galluogi ei ddefnyddwyr i bori'r Rhyngrwyd, sgwrsio ac anfon negeseuon gwib yn ddienw, ac fe'i defnyddir gan amrywiaeth eang o bobl at ddibenion cyfreithlon ac anghyfreithlon. Mae Tor, er enghraifft, wedi cael ei ddefnyddio gan fentrau troseddol, grwpiau hactifiaeth, ac asiantaethau gorfodi'r gyfraith at ddibenion traws, weithiau ar yr un pryd; yn yr un modd, mae asiantaethau o fewn llywodraeth yr UD yn ariannu Tor (Adran Talaith yr UD, y Sefydliad Gwyddoniaeth Cenedlaethol, a - thrwy Fwrdd Darlledu'r Llywodraethwyr, a oedd ei hun yn ariannu Tor yn rhannol tan fis Hydref 2012 - Radio Free Asia) ac yn ceisio'i wyrdroi.

Nid yw Tor i fod i ddatrys yn llwyr y mater o anhysbysrwydd ar y we. Nid yw wedi'i gynllunio i ddileu olrhain yn llwyr ond yn hytrach i leihau'r tebygolrwydd i wefannau olrhain gweithredoedd a data yn ôl i'r defnyddiwr.[9]

Defnyddir Tor hefyd ar gyfer gweithgareddau anghyfreithlon. Gall y rhain gynnwys diogelu preifatrwydd neu ataliad sensoriaeth, yn ogystal â dosbarthu cynnwys cam-drin plant, gwerthu cyffuriau, neu ddosbarthu malware.[10]

Gwasanaethau nionyn[golygu | golygu cod]

Gall Tor hefyd ddarparu anhysbysrwydd i wefannau a gweinyddwyr eraill. Gelwir gweinyddwyr sydd wedi'u ffurfweddu i dderbyn cysylltiadau i mewn trwy Tor yn unig yn wasanaethau nionyn (gwasanaethau cudd yn flaenorol).[11] Yn hytrach na datgelu cyfeiriad IP gweinydd (ac felly ei leoliad rhwydwaith), mae gwasanaeth nionyn yn cael ei gyrchu trwy ei gyfeiriad nionyn, fel arfer trwy'r Porwr Tor. Mae rhwydwaith Tor yn deall y cyfeiriadau hyn trwy ganfod manylion eu bysellau cyhoeddus cyfatebol a phwyntiau cyflwyno o <i>distributed hash table</i> o fewn y rhwydwaith. Gall gyfeirio data i ac o wasanaethau nionyn, hyd yn oed y rhai a gynhelir y tu ôl i waliau-tân neu gyfieithwyr cyfeiriadau rhwydwaith (NAT), tra'n cadw anhysbysrwydd y ddau barti. Mae angen Tor i gael mynediad at y gwasanaethau nionyn hyn.

Gwendidau[golygu | golygu cod]

Fel pob rhwydwaith anhysbysrwydd cyfredol, ni all ac nid yw Tor yn ceisio amddiffyn rhag monitro traffig ar ffiniau rhwydwaith Tor (hy y traffig sy'n mynd i mewn ac allan o'r rhwydwaith). Er bod Tor yn darparu amddiffyniad rhag dadansoddiad traffig, ni all atal defnyddwyr sy'n ceisio cadarnhau'r traffig (a elwir hefyd yn gydberthynas pen-i-ben).

Dangosodd un Astudiaeth yn 2009  fod Tor a’r system rhwydwaith amgen JonDonym (Java Anon Proxy, JAP) yn cael eu hystyried well am atal i technegau olion bysedd gwefanau na phrotocolau twnelu eraill.[12]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ Lee, Dave (10 November 2014). "Dark net raids were 'overblown' by police, says Tor Project". BBC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 Mehefin 2022. Cyrchwyd 18 June 2022.
  2. ↑ Schmucker, Niklas. "Web tracking". SNET2 Seminar Paper-Summer Term.
  3. ↑ McCoy, Damon; Kevin Bauer; Dirk Grunwald; Tadayoshi Kohno; Douglas Sicker. "Shining light in dark places: Understanding the Tor network". International Symposium on Privacy Enhancing Technologies Symposium.
  4. ↑ "ABOUT TOR BROWSER | Tor Project | Tor Browser Manual". tb-manual.torproject.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 April 2022. Cyrchwyd 2022-04-27.
  5. ↑ "History". Tor Project. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 January 2023. Cyrchwyd 5 June 2021.
  6. ↑ Goodin, Dan (22 July 2014). "Tor developers vow to fix bug that can uncloak users". Ars Technica. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 July 2017. Cyrchwyd 15 June 2017.
  7. ↑ "Selected Papers in Anonymity". Free Haven. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 July 2018. Cyrchwyd 26 October 2005.
  8. ↑ "Tor Research Home". torproject.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 June 2018. Cyrchwyd 31 July 2014.
  9. ↑ "Tor: Overview". The Tor Project. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 June 2015. Cyrchwyd 29 April 2015.
  10. ↑ Jardine, Eric; Lindner, Andrew M.; Owenson, Gareth (2020-12-15). "The potential harms of the Tor anonymity network cluster disproportionately in free countries" (yn en). Proceedings of the National Academy of Sciences 117 (50): 31716–31721. Bibcode 2020PNAS..11731716J. doi:10.1073/pnas.2011893117. ISSN 0027-8424. PMC 7749358. PMID 33257555. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7749358.
  11. ↑ Winter, Philipp. "How Do Tor Users Interact With Onion Services?" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 28 December 2018. Cyrchwyd 27 December 2018.
  12. ↑ Herrmann, Dominik; Wendolsky, Rolf; Federrath, Hannes (2009). "Website fingerprinting". Proceedings of the 2009 ACM Workshop on Cloud Computing Security - CCSW '09 (New York, New York, USA: ACM Press): 31–42. doi:10.1145/1655008.1655013. ISBN 9781605587844. http://dx.doi.org/10.1145/1655008.1655013.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Tor_(rhwydwaith)&oldid=11843380"