Gweld cod am Senedd Cymru

{{Infobox legislature
 | background_color   = #DC143C
 | text_color         = white
 | name               = Senedd Cymru<br/>Welsh Parliament
 | native_name        = 
 | native_name_lang   = CY
 | legislature        = [[Aelodau'r chweched Senedd|Y Chweched Senedd]]
 | coa_pic            = Logo-senedd-cymru.svg
 | coa_res            = 300px
 | coa-pic            =
 | coa-res            =
 | house_type         = Unsiambraeth
 | leader1_type       = [[Llywydd Senedd Cymru|Y Llywydd]]
 | leader1            = [[Elin Jones]]
 | party1             = [[Plaid Cymru]]
 | election1          = 
 | leader2_type       = [[Llywydd Senedd Cymru|Y Dirprwy Lywydd]]
 | leader2            = [[David Rees (gwleidydd)|David Rees]]
 | party2             = [[Llafur Cymru|Llafur]]
 | election2          = 
 | leader3_type       = Y Trefnydd
 | leader3            = [[Jane Hutt]]
 | party3             = [[Llafur Cymru|Llafur]]
 | election3          = 
 | election4          = 
 | leader5_type       = Arweinyddion yr Wrthbleidiau
 | leader5            = [[Andrew R. T. Davies]] ([[Ceidwadwyr Cymreig|Ceidwadwyr]]), [[Rhun ap Iorwerth]] ([[Plaid Cymru]]), [[Jane Dodds]] ([[Democratiaid Rhyddfrydol Cymru|Democratiaid Rhyddfrydol]])
 | party5             = 
 | members            = 60
 | structure1         = Senedd 2021.svg
 | structure1_res     = 300px
 | political_groups1 =
'''[[Llywodraeth Cymru|Llywodraeth]] (30)'''

:{{nowrap|{{Color box|{{Welsh Labour Party/meta/color}}|border=lightgray}} [[Llafur Cymru|Llafur]]&nbsp;(30)}}

'''Gwrthbleidiau''' (30)

:{{nowrap|{{Color box|{{Welsh Conservative Party/meta/color}}|border=darkgray}} [[Ceidwadwyr Cymreig|Ceidwadwyr]]&nbsp;(16)}}

:{{nowrap|{{Color box|{{Plaid Cymru/meta/lliw}}|border=darkgray}} [[Plaid Cymru]]&nbsp;(13)}}

:{{nowrap|{{Color box|{{Welsh Liberal Democrats/meta/color}}|border=darkgray}} [[Democratiaid Rhyddfrydol Cymru|Democratiaid Rhyddfrydol]]&nbsp;(1)}}

| committees1        = {{Rhestr i'w dangos |title=[[Senedd Cymru#Pwyllgorau|15]]| Y Pwyllgor Busnes |Y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg |Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Seilwaith |Pwyllgor Diwylliant, Cyfathrebu, y Gymraeg, Chwaraeon, a Chysylltiadau Rhyngwladol |Pwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig |Y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol |Y Pwyllgor Cyllid |Y Pwyllgor Iechyd a Gofal Cymdeithasol |Y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad |Y Pwyllgor Llywodraeth Leol a Thai |Y Pwyllgor Deisebau|Y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus a Gweinyddiaeth Gyhoeddus|Y Pwyllgor Safonau Ymddygiad|Pwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog|Pwyllgor Diben Arbennig ar Ddiwygio'r Senedd}}
 | voting_system1     =
 | voting_system2     =
 | last_election1     = [[Etholiad Senedd Cymru, 2021|6 Mai 2021]]
 | next_election1     = 7 Mai 2026
 | session_room       = Steps - Senedd.jpg
 | session_res        = 300px
 | meeting_place      = [[Adeilad y Senedd|Y Senedd]], [[Bae Caerdydd]]
 | website            = [https://senedd.cymru/ senedd.cymru]
 | footnotes          =
|leader4=[[Vaughan Gething]]|leader4_type=[[Prif Weinidog Cymru]]|leader6=[[Manon Antoniazzi]]|leader6_type=[[Prif Weithredwr a Chlerc y Senedd|Y Clerc]]|party4=[[Llafur Cymru|Llafur]]}}
:''Erthygl am y sefydliad gwleidyddol yw hon. Am yr adeilad sy'n gartref i'r sefydliad gweler [[Adeilad y Senedd]]''
{{Gwleidyddiaeth Cymru}}
{{wicitestun|Refferendwm dros sefydlu Cynulliad Cenedlaethol}}
'''Senedd Cymru''' ({{lang-en|Welsh Parliament}}) neu'r '''Senedd''' yw'r corff datganoledig sy'n cael ei ethol yn ddemocrataidd i drafod polisïau ac sy'n cymeradwyo [[deddfwriaeth]] sy'n ymwneud â [[Cymru|Chymru]]. Rhan o'i waith yw dwyn [[Llywodraeth Cymru]] i gyfrif.<ref name=Gwybod>{{cite web|url=http://www.cynulliadcymru.org/abthome.htm|title=Gwybodaeth am y Cynulliad|date=2012|publisher=|accessdate=30 Ebrill 2012|archive-date=2012-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20120430100826/http://www.cynulliadcymru.org/abthome.htm|url-status=dead}}</ref> Rhwng Mai 1999 a Mai 2020, enw'r sefydliad oedd '''Cynulliad Cenedlaethol Cymru''' ({{lang-en|National Assembly for Wales}}).<ref>{{Cite web|title=Gwybodaeth bwysig am newid enw'r sefydliad|url=https://senedd.cymru/cy/abthome/Pages/Name-Change-Information.aspx|website=National Assembly for Wales|access-date=2020-05-05|archive-date=2020-06-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20200627062609/https://senedd.cymru/cy/abthome/Pages/Name-Change-Information.aspx|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=https://senedd.wales/cy/newhome/Pages/newsitem.aspx?itemid=2065|title=Bil i gyflwyno enw newydd a gostwng oed pleidleisio yn dod yn Deddf|date=15 Ionawr 2020|website=Cynulliad Cenedlaethol Cymru|access-date=2020-05-05|archive-date=2020-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20200814143442/https://senedd.wales/cy/newhome/Pages/newsitem.aspx?itemid=2065|url-status=dead}}</ref> Sefydlwyd y Cynulliad ym [[1999]] ar ôl cynnal [[refferendwm]] ym [[1997]].

Ceir 60 o aelodau, neu '[[Aelod o'r Senedd|Aelodau o'r Senedd]]' (AS) a etholir (ers 2011) am dymor o bum mlynedd; mae 40 ohonynt yn cynrychioli etholaeth ddaearyddol ac 20 yn cael eu hethol dan drefn cynrychiolaeth gyfrannol [[dull D'Hondt]] dros y pum etholaeth ranbarthol yng Nghymru. Mae'r Senedd yn gweithredu system [[Unsiambriaeth|un siambr]], hynny yw, nid oes 'ail siambr' i [[Deddfwrfa|ddeddfwrfa]] Cymru.

Ffurfiwyd y Cynulliad Cenedlaethol yn dilyn [[Deddf Llywodraeth Cymru 1998]], a oedd yn ymateb i [[Refferendwm datganoli i Gymru, 1997]].<ref>[http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1998/38/enacted legislation.gov.uk;] adalwyd 6 Mai 2016.</ref> Mae'r Senedd a Llywodraeth Cymru yn ddau gorff ar wahân - yr un fath â Senedd y Deyrnas Unedig a Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Y corff democrataidd sy'n cynrychioli buddiannau Cymru a'i phobl, sy'n llunio cyfreithiau Cymru ac sy'n gwneud Llywodraeth Cymru'n atebol yw Senedd Cymru.<ref name=Cyn>{{cite web|url=http://wales.gov.uk/about/organisationexplained/nafw/?lang=cy|title=Cynulliad Cenedlaethol Cymru|date=8 Medi 2011|publisher=|accessdate=30 Ebrill 2012|archive-date=2012-04-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20120404004332/http://wales.gov.uk/about/organisationexplained/nafw/?lang=cy|url-status=dead}}</ref>

Yr enw ar gorff corfforaethol Senedd Cymru yw [[Comisiwn Senedd Cymru|Comisiwn y Senedd]].

==Etholiadau==
Mae aelodau yn cael eu hethol am dymor penodedig. Pedair blynedd oedd y tymor gwreiddiol, ond yn sgil deddfwriaeth yn San Steffan i greu Seneddau o 5 mlynedd ymestynnwyd cyfnod y Senedd i bum mlynedd. Cynhaliwyd [[etholiad]]au ym [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 1999|1999]], [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2003|2003]], [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2007|2007]], [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2011|2011]], [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2016|2016]] a [[Etholiad Senedd Cymru, 2021|2021]]. Cynhelir is-etholiadau os oes sedd etholaeth leol o'r Senedd yn dod yn wag, ond os oes gwagle ar y rhestr ranbarthol bydd pleidiau gwleidyddol yn enwebu'r unigolyn nesaf ar y rhestr i ymuno â'r Senedd.

Ar 27 Tachwedd 2019 pasiwyd deddf, sef y [[Deddf Senedd ac Etholiadau (Cymru) 2020|Ddeddf Senedd ac Etholiadau]], i roi'r bleidlais i bobl 16 oed, yn dechrau o [[Etholiad Senedd Cymru, 2021|etholiadau Senedd 2021]]. Yn ogystal, cafodd preswylwyr o dramor sy'n byw yng Nghymru hawl i bleidleisio. Adeg y bleidlais ar y ddeddf, roedd 41 o 60 aelod o blaid y newid gyda Llafur a Phlaid Cymru o blaid a'r Ceidwadwyr a Phlaid Brexit yn erbyn. Roedd y ddeddf hefyd yn rhoi enw newydd dwyieithog i'r Cynulliad fel yr oedd, sef Senedd Cymru a Welsh Parliament, er gwaethaf ymgyrchu i gael enw uniaith Gymraeg ar y sefydliad. Yn ymarferol, er bod enw dwyieithog ar y sefydliad, tueddir i'w alw'n '''Senedd''' yn y ddwy iaith.

Ym Mai 2024, pleidleisiodd y Senedd dros gynyddu nifer yr aelidau o 60 i 96, gyda chefnogaeth Llafur a Phlaid Cymru. O 2026 ymlaen, fe fydd etholiadau Seneddol yn cael eu cynnal bob pedair blynedd yn hytrach na phob chwe blynedd.<ref>{{Cite web|title=Gwleidyddion yn pleidleisio o blaid cynyddu nifer aelodau Senedd Cymru|url=https://newyddion.s4c.cymru/article/21140|website=newyddion.s4c.cymru|date=2024-05-16|access-date=2024-05-16|language=cy}}</ref>

== Grymoedd ==
=== Grymoedd deddfu ===
''Gweler [[Pwerau Senedd Cymru]] am ragor o fanylion.''

Cafodd grymoedd i basio [[Mesur y Cynulliad|mesurau deddfwriaethol]] o fewn meysydd penodol eu rhoi ar ddechrau'r Trydydd Cynulliad ym Mai 2007 dan [[Deddf Llywodraeth Cymru 2006|Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006]].

Ar 3 Mawrth 2011, cynhaliwyd [[Refferendwm ar bwerau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2011|refferendwm]] i benderfynu a ddylai'r Cynulliad gael y pŵer i lunio ei ddeddfau ei hun. Pleidleisiodd pobl Cymru o blaid y cynnig. Ers 2017, defnyddir model cadw pwerau yn ôl, ac mae gan y Senedd yr hawl i ddeddfu mewn unrhyw faes sydd heb ei eithrio.

== Aelodau'r Senedd ==

=== Mai 2021-Mai 2026 ===
{{prif|Aelodau'r chweched Senedd}}
{| class="wikitable"
|-
| colspan="2" style="text-align:center; vertical-align:top;" | '''Plaid'''
| valign="top" | '''Etholiad 2021'''
| valign="top" | '''Presennol'''
|-
| style="background-color: {{Y Blaid Lafur (DU)/meta/lliw}}" ! |
| [[Y Blaid Lafur (DU)|Llafur]]
| align="right"|30
| align="right"|30
|-
! style="background-color: {{Y Blaid Geidwadol (DU)/meta/lliw}}" |
| [[Y Blaid Geidwadol (DU)|Ceidwadwyr]]
| align="right"|16
| align="right"|16
|-
! style="background-color: {{Plaid Cymru/meta/lliw}}" |
| [[Plaid Cymru]]
| align="right"|13
| align="right"|13
|-
! style="background-color: {{Y Democratiaid Rhyddfrydol/meta/lliw}}" |
| [[Y Democratiaid Rhyddfrydol|Democratiaid Rhyddfrydol]]
| align="right"|1
| align="right"|1
|- style="text-align: center; border-top: 1.5px solid #333"
| colspan="2" rowspan="1" | '''Seddi eu hangen''' '''ar gyfer mwyafrif un plaid'''
|align="right"|1
|align="right"|1
|-
! colspan="2" rowspan="1" | '''{{nowrap|Mwyafrif y Llywodraeth}}'''
|align="right"|0
|align="right"|0
|}
===Mai 2016-Mai 2021===
{{prif|Aelodau pumed Cynulliad Cenedlaethol Cymru}}
{| class="wikitable"
|-
| colspan="2"  style="text-align:center; vertical-align:top;"| '''Plaid'''
| valign="top" | '''Etholiad 2016'''
| valign="top" | '''Yn union cyn<br /> etholiad 2021'''
|-
|! style="background-color: {{Y Blaid Lafur (DU)/meta/lliw}}" |
| [[Y Blaid Lafur (DU)|Llafur]]
| align="right"|29
| align="right"|29
|-
! style="background-color: {{Y Blaid Geidwadol (DU)/meta/lliw}}" |
| [[Y Blaid Geidwadol (DU)|Ceidwadwyr]]
| align="right"|12
| align="right"|10
|-
! style="background-color: {{Plaid Cymru/meta/lliw}}" |
| [[Plaid Cymru]]
| align="right"|12
| align="right"|10
|-
! style="background-color: {{UKIP/meta/lliw}}" |
| [[UKIP]]
| align="right"|7
| align="right"|1
|-
! style="background-color: {{Y Democratiaid Rhyddfrydol/meta/lliw}}"|
| [[Y Democratiaid Rhyddfrydol|Democratiaid Rhyddfrydol]]
| align="right"|1
| align="right"|1
|-
! style="background-color: {{Propel (plaid wleidyddol)/meta/lliw}}"|
|[[Propel (plaid wleidyddol)|Propel]]
|align="right"|0
|align="right"|1
|-
! style="background-color: {{Plaid Diddymu Cynulliad Cymru/meta/color}}"|
|[[Plaid Diddymu Cynulliad Cymru]]
|align="right"|0
|align="right"|2
|-
! style="background-color: {{Annibynnwr (gwleidydd)/meta/color}}" |
| |[[Annibynnwr (gwleidydd)|Annibynnol]]<ref group="nodyn">Roedd 3 aelod, [[Mandy Jones (gwleidydd)|Mandy Jones]], Caroline Jones a David Rowlands, yn rhan o grŵp annibynnol yn y Senedd [[Y Gynghrair Annibynnol dros Ddiwygio|The Independent Alliance for Reform]].</ref>
| align="right"|0
| align="right"|6
|- style="text-align: center; border-top: 1.5px solid #333"
| colspan="2" rowspan="1" | '''Seddi eu hangen''' '''ar gyfer mwyafrif un plaid'''
|align="right"|2
|align="right"|0
|-
! colspan="2" rowspan="1" | '''{{nowrap|Mwyafrif y Llywodraeth}}'''<ref group="nodyn">Mae hwn yn cynnwys Llafur, Rhyddfrydwyr Democrataidd, ac o Rhagfyr 2016, Dafydd Elis Thomas.</ref>
|align="right"|0
|align="right"|2
|}
{{reflist|group=nodyn}}

===2011-Mai 2016===
{{prif|Aelodau pedwerydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru}}
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|- style="background-color:#E9E9E9; border-bottom: 2px solid gray;"

!colspan=2| Plaid || Mai 2011 
|-
! style="background-color: {{Y Blaid Lafur (DU)/meta/lliw}}" |
|[[Y Blaid Lafur (DU)|Llafur]] ||align="right"| 30 
|-
! style="background-color: {{Y Blaid Geidwadol (DU)/meta/lliw}}" |
|[[Y Blaid Geidwadol (DU)|Y Ceidwadwyr]] ||align="right"| 14 
|-
! style="background-color: {{Plaid Cymru/meta/lliw}}" |
|[[Plaid Cymru]] ||align="right"| 11 
|-
! style="background-color: {{Y Democratiaid Rhyddfrydol/meta/lliw}}" |
|[[Y Democratiaid Rhyddfrydol]] ||align="right"| 5 
|-
! style="background-color: {{Annibynnwr (gwleidydd)/meta/color}}" |
|[[Annibynnwr (gwleidydd)|Annibynnol]] ||align="right"| 0 
|}

==Gweler hefyd==

* [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 1999]]
* [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2003]]
* [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2007]]
* [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2011]]
* [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2016]]
* [[Etholiad Senedd Cymru, 2021]]
* [[Etholiad nesaf Senedd Cymru]]

== Gweler hefyd ==
* [[Gwleidyddiaeth Cymru]]
* Rhestr o [[etholaethau Cymru]]
* [[Comisiwn ar Ddatganoli yng Nghymru]]
* [[Refferendwm ar bwerau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2011]]

==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}

== Dolenni allanol ==
*[https://senedd.cymru/ Gwefan Senedd Cymru]
*{{Twitter|SeneddCymru}}
*[http://www.election.demon.co.uk/welsh.html Pleidleisiau yn y refferendwm, 1997] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040423045044/http://www.election.demon.co.uk/welsh.html |date=2004-04-23 }}

{{Pleidiau Cymru}}
{{Datganoli Cymru}}

[[Categori:Senedd Cymru| ]]
[[Categori:Gwleidyddiaeth Cymru]]
[[Categori:Sefydliadau Cymru]]
[[Categori:Rhestrau gwleidyddion]]