Gweld cod am Priodas gyfunryw

[[Delwedd:Rainbow flag breeze.jpg|160px|bawd|Baner LGBT]]
Priodas rhwng dau berson o'r un [[rhyw]] a/neu [[hunaniaeth rhyw]] ydy '''priodas gyfunryw''' (a elwir hefyd yn '''priodas un-rhyw''' a '''phriodas hoyw'''). Cyfeirir weithiau at gydnabyddiaeth gyfreithiol o briodasau cyfunryw neu'r posibilrwydd o gynnal priodas gyfunryw fel '''cydraddoldeb priodas''' neu '''briodas gyfartal''', yn benodol gan gefnogwyr.<ref name="Pratt">{{cite news|url=http://docs.newsbank.com/openurl?ctx_ver=z39.88-2004&rft_id=info:sid/iw.newsbank.com:AWNB:AENN&rft_val_format=info:ofi/fmt:kev:mtx:ctx&rft_dat=13F21B414EDA8168&svc_dat=InfoWeb:aggregated5&req_dat=0FB3382EE6AD1E46|title=Albany area real estate and the Marriage Equality Act|date=29 May 2012|agency=Albany Examiner|accessdate=25 December 2012|author=Pratt, Patricia|location=Albany, NY|quote=On July 24, 2011 the Marriage Equality Act became a law in New York State forever changing the state's legal view of what a married couple is.}}</ref><ref name="Kefalas">{{cite news |title= Marriage equality and the golden rule |date=28 October 2012 |newspaper=The Washington Post |accessdate=25 December 2012 |author=Kefalas, Chrysovalantis P.}}</ref><ref>{{cite news |title= Vote on Illinois marriage equality bill coming in January: sponsors |url= http://chicagophoenix.com/2012/12/13/illinois-marriage-equality-vote-january/ |accessdate=23 December 2012 |newspaper=Chicago Phoenix |date=13 December 2012}}</ref><ref>{{cite web |title= Commission endorses marriage and adoption equality |url= http://www.hrc.co.nz/human-rights-environment/sexual-orientation-and-gender-identity/commission-endorses-marriage-and-adoption-equality |publisher= Human Right Commission New Zealand |accessdate= 23 December 2012 |archive-date= 2012-12-02 |archive-url= https://web.archive.org/web/20121202132031/http://www.hrc.co.nz/human-rights-environment/sexual-orientation-and-gender-identity/commission-endorses-marriage-and-adoption-equality |url-status= dead }}</ref><ref>{{cite news |last=Mulholland |first=Helene |title=Ed Miliband calls for gay marriage equality |url= http://www.guardian.co.uk/politics/2012/sep/27/ed-miliband-gay-wedding-equality|accessdate=23 December 2012 |newspaper=The Guardian |location =London |date=27 September 2012}}</ref><ref name="Ring">{{cite journal|url=http://www.advocate.com/politics/marriage-equality/2012/12/20/newt-gingrich-accepts-marriage-equality-inevitable|title=Newt Gingrich: Marriage Equality Inevitable, OK|author=Ring, Trudy|journal=The Advocate|year=2012|month=December|quote=He [Newt Gingrich] noted to HuffPo that he not only has a lesbian half-sister, LGBT rights activist Candace Gingrich, but has gay friends who've gotten married in Iowa, where their unions are legal. Public opinion has shifted in favor of marriage equality, he said, and the Republican Party could end up on the wrong side of history if it continues to go against the tide.}}</ref>

Daeth y deddfau modern cyntaf am briodasau cyfunryw i rym yn ystod y degawd cyntaf o'r 21g. Ers mis Mai 2013, mae 18 o wledydd ([[Priodas gyfunryw yn yr Ariannin|Yr Ariannin]], [[Priodas gyfunryw yng Ngwlad Belg|Gwlad Belg]], [[Priodas gyfunryw ym Mrasil|Brasil]], [[Priodas gyfunryw yng Nghanada|Canada]], [[Priodas gyfunryw yn Nenmarc|Denmarc]],<ref group="nb" name="Denmark">Nid yn Ynysoedd Faroe a'r Ynys Las.</ref> [[Priodas gyfunryw yn Ffrainc|Ffrainc]], [[Priodas gyfunryw yng Ngwlad yr Iâ|Gwlad yr Iâ]], [[Priodas gyfunryw yn yr Iseldiroedd|Yr Iseldiroedd]],<ref group="nb" name="Netherlands">Nid yn Aruba, Curaçao a St Maarten.</ref>, [[Priodas gyfunryw yn Lwcsembwrg|Lwcsembwrg]], [[Priodas gyfunryw yn Norwy|Norwy]], [[Priodas gyfunryw ym Mhortiwgal|Portiwgal]], [[Priodas gyfunryw yn Sbaen|Sbaen]], [[Priodas gyfunryw yn Ne Affrica|De Affrica]], [[Priodas gyfunryw yn Sweden|Sweden]], [[Priodas gyfunryw yn y Deyrnas Unedig|Cymru a Lloegr]], [[Priodas gyfunryw yn Seland Newydd|Seland Newydd]]<ref group="nb" name="New Zealand">Nid yn Tokelau, Niue nac yn Ynysoedd  Cook</ref><ref name="elpais">{{cite news |url=http://www.elpais.com.uy/informacion/desde-el-22-de-julio-se-podran-celebrar-matrimonios-gay.html |title=Desde el 1° de agosto se podrán celebrar matrimonios gay |trans_title=Gay marriages may be celebrated from 1 August |newspaper=El Pais |language=Spanish |date=6 May 2013 |access-date=2013-06-15 |archive-date=2013-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130629072133/http://www.elpais.com.uy/informacion/desde-el-22-de-julio-se-podran-celebrar-matrimonios-gay.html |url-status=dead }}</ref><ref name="19 August for first gay weddings">{{cite news |url=http://www.3news.co.nz/August-19-wedding-date-for-same-sex-couples/tabid/1607/articleID/295228/Default.aspx |work=3 News NZ |title=August 19 wedding date for same-sex couples |date=23 April 2013 |access-date=2013-06-15 |archive-date=2014-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140722013146/http://www.3news.co.nz/August-19-wedding-date-for-same-sex-couples/tabid/1607/articleID/295228/Default.aspx |url-status=dead }}</ref>, [[Priodas gyfunryw yn Wrwgwái|Wrwgwái]], [[Priodas gyfunryw yn y Deyrnas Unedig|Yr Alban]] a sawl awdurdodaeth is-genedlaethol (rhannau o [[Cydnabyddiaeth o uniadau cyfunryw ym Mecsico|Fecsico]] a'r [[Priodasau cyfunryw yn yr Unol Daleithiau|Unol Daleithiau]]), yn caniatáu cyplau cyfunryw i briodi. Mae mesurau sy'n amlinellu cydnabyddiaeth gyfreithlon o briodasau cyfunryw wedi cael eu cyflwyno, dan ystyriaeth, neu wedi eu llwyddo o leiaf un tŷ deddfwriaethol yn [[Andorra]], y [[Ffindir]], [[Yr Almaen]], [[Gweriniaeth Iwerddon|Iwerddon]], [[Nepal]] a  [[Taiwan]], yn ogystal â rhannau o [[Cydnabyddiaeth o uniadau cyfunryw yn Awstralia|Awstralia]], [[Mecsico]], a'r [[Priodasau cyfunryw yn yr Unol Daleithiau|Unol Daleithiau]].

Mae'r cyflwyniad o ddeddfau priodasau cyfunryw yn amrywio rhwng awdurdodaethau, yn cael eu cyflawni gan newid deddfwriaethol i gyfreithiau priodi, dyfarniad llys sy'n seiliedig ar warantau cyfansoddiadol o gydraddoldeb, neu gan bleidlais (drwy [[menter bleidlais|fenter bleidlais]] neu [[refferendwm]]). Mae cydnabod priodasau cyfunryw yn fater gwleidyddol, cymdeithasol [[hawliau dynol]] a [[hawliau sifil]], yn ogystal â bod yn fater crefyddol mewn llawer o wledydd ar draws y byd, ac mae trafodaethau yn parhau i godi ynghylch priodasau cyfunryw, yr angen i ddal statws gwahanol ([[uniad sifil]]), neu gael gwrthod o gydnabyddiaeth hawliau o'r fath. Ystyrir y gallu i ganiatáu i gyplau cyfunryw i briodi'n gyfreithlon yn un o'r [[Deddfwriaeth ar gyfunrywioldeb yn ôl gwlad|hawliau LHDT]] pwysicaf.

Gellir cynnal priodasau cyfunryw mewn [[Priodas sifil|seremoni sifil]] neu seciwlar neu mewn sefyllfa grefyddol. Mae crefyddau amrywiol ar draws y byd yn cefnogi priodasau cyfunryw; er enghraifft: [[Crynwyr]], [[Eglwys Esgobaethol (Unol Daleithiau)|yr Eglwys Esgobaethol]], yr [[Eglwys Gymunedol Fetropolitan]], [[Eglwys Unedig Crist]], [[Eglwys Unedig Canada]], [[Bwdhaeth yn Awstralia]], Iddewon [[Iddewiaeth Ddiwygiedig|Diwygiedig]] a [[Iddewiaeth Geidwadol|Cheidwadol]], [[Wica|Wiciaid]] a [[Paganiaeth|Phaganiaid]], [[Derwyddon#Derwyddon diweddar|Derwyddon]], [[Cyfanfydedd Undodaidd|Cyfanfydwyr Undodaidd]], a chrefyddau [[Crefydd Americanwyr Brodorol|Americanwyr Brodorol]] sydd â thraddodiad [[dau-enaid]], yn ogystal â gwahanol grwpiau Cristnogol, Mwslimaidd, Hindŵ, a Bwdhaidd blaengar a modern, a grwpiau Iddewig ac amryw fân grefyddau ac enwadau eraill.

Mae astudiaethau a gynhaliwyd mewn nifer o wledydd yn dangos bod cefnogaeth i gydnabyddiaeth gyfreithiol ar gyfer priodasau cyfrunryw yn cynyddu gyda lefelau uwch o addysg a bod y gefnogaeth yn gryfach ymhlith pobl iau. Yn ogystal, mae polau piniwn mewn gwahanol wledydd yn dangos bod cefnogaeth gynyddol i gydnabyddiaeth gyfreithiol am briodasau cyfunryw ar draws bob hil, ethnigrwydd, oed, crefydd, cysylltiadau gwleidyddol, statws economaidd-gymdeithasol, ac ati.<ref>Gweler
* {{cite web|last=Newport|first=Frank|title=For First Time, Majority of Americans Favor Legal Gay Marriage|url=http://www.gallup.com/poll/147662/First-Time-Majority-Americans-Favor-Legal-Gay-Marriage.aspx|publisher=[[The Gallup Organization|Gallup]]|accessdate=25 September 2012}}
* {{cite web|title=Survey&nbsp;– Generations at Odds: The Millennial Generation and the Future of Gay and Lesbian Rights|url=http://publicreligion.org/research/2011/08/generations-at-odds/|publisher=[[Public Religion Research Institute]]|accessdate=25 September 2012}}
* {{cite news|title=Data Points: Support for Legal Same-Sex Marriage|url=http://chronicle.com/article/Chart-Support-for-Legal/64683/|accessdate=25 September 2012|newspaper=[[The Chronicle of Higher Education]]|date=16 March 2010}}
* {{cite web|title=Pew Forum Part 2: Public Opinion on Gay Marriage|url=http://www.pewforum.org/PublicationPage.aspx?id=647|publisher=[[Pew Research Center]]|accessdate=25 September 2012}}
* {{cite web|title=Same-Sex Marriage: Let's Make a Change|url=http://www.montrealites.ca/justice/same-sex-marriage-lets-make-a-change.html|publisher=Montrealites Justice|accessdate=25 September 2012}}
* {{cite web|title=Support for Same‐Sex Marriage in Latin America|url=http://www.vanderbilt.edu/lapop/insights/I0844.enrevised.pdf|publisher=[[Vanderbilt University]]|accessdate=25 September 2012}}
* {{cite news|title=Most Irish people support gay marriage, poll says|url=http://www.pinknews.co.uk/2011/02/24/most-irish-people-support-gay-marriage-poll-says/|accessdate=25 September 2012|newspaper=PinkNews|date=24 February 2011}}
* {{cite news|last=Jowit|first=Juliette|title=Gay marriage gets ministerial approval|url=http://www.guardian.co.uk/society/2012/jun/12/gay-marriage-receive-ministerial-approval|accessdate=25 September 2012|newspaper=[[The Guardian]]|date=12 June 2012}}
* {{cite web|title=Gay Life in Estonia|url=http://www.globalgayz.com/europe/estonia/gay-life-in-estonia/|publisher=globalgayz.com|accessdate=25 September 2012|archive-date=2012-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20120716100828/http://www.globalgayz.com/europe/estonia/gay-life-in-estonia/|url-status=dead}}
* {{cite web|title=Public Opinion: Nationally|url=http://www.australianmarriageequality.com/wp/who-supports-equality/a-majority-of-australians-support-marriage-equality/|publisher=australianmarriageequality.com|accessdate=3 October 2012}}</ref><ref>{{cite news|last=Shapiro|first=Lila|title=Same-Sex Marriage Support Growing In New Poll, Experts Say Personal Knowledge Of Gays May Play Role|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/06/08/same-sex-marriage_n_1581702.html|accessdate=28 September 2012|newspaper=[[Huffington Post]]|date=8 June 2012}}</ref>

==Crynodeb==
[[Delwedd:World marriage-equality laws.svg|bawd|chwith|upright=2|
{{legend|#025|Priodi ar gael i gyplau cyfunryw}}
{{legend|#71c837|Yr Uchel Lys wedi pleidleisio o blaid, neu'r Llywodraeth wedi cyhoeddi'r bwriad o gyfreithloni priodi cyfrunryw, ond heb ei weithredu eto}}
{{legend|#90C|Wedi'u cydnabod pan berfformir ef mewn rhai awdurdodaethau}}
{{legend|#06F|Partneriaeth sifil}}
{{legend|#CCC|Ni chydnabyddir priodi cyfunryw yn gyfreithlon}}]]

Mae cyflwyno priodas un rhyw wedi amrywio yn ôl awdurdodaeth, yn deillio o newidiadau deddfwriaethol i ddeddfau priodas, heriau llys sy'n seiliedig ar warantau cyfansoddiadol o gydraddoldeb, neu gyfreithloni gan bleidleiswyr drwy refferenda a mentrau pleidleisio. Mae cydnabyddiaeth o briodasau cyfunryw yn fater hawliau sifil, cydraddoldeb, hawliau dynol, gwleidyddol, cymdeithasol, moesol, a chrefyddol mewn llawer o wledydd. Mae dadleuon wedi bod yn codi ynghylch y cwestiwn a ddylai cyplau o'r un rhyw gael eu caniatáu i briodi, angen defnyddio statws gwahanol (fel undeb sifil, sydd naill ai'n rhoi'r un hawliau cyfartal â phriodas neu hawliau cyfyngedig o gymharu â phriodas), neu ddim yn cael unrhyw hawliau o'r fath.<ref name=MuslimWaPo>{{cite news|last=Taylor|first=Pamela K.|title=Marriage: Both Civil and Religious|url=http://newsweek.washingtonpost.com/onfaith/panelists/pamela_k_taylor/2009/07/marriage_both_civil_and_religious.html|accessdate=20 September 2012|newspaper=[[The Washington Post]]|date=31 July 2009|archive-date=2011-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20110524071804/http://newsweek.washingtonpost.com/onfaith/panelists/pamela_k_taylor/2009/07/marriage_both_civil_and_religious.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|last=Smith|first=Susan K.|title=Marriage a Civil Right, not Sacred Rite|url=http://newsweek.washingtonpost.com/onfaith/panelists/susan_k_smith/2009/07/marriage_a_civil_right_not_sacred_rite.html|accessdate=20 September 2012|newspaper=[[The Washington Post]]|date=30 July 2009|archive-date=2012-10-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20121003083717/http://newsweek.washingtonpost.com/onfaith/panelists/susan_k_smith/2009/07/marriage_a_civil_right_not_sacred_rite.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Decision in Perry v. Schwarzenegger|url=https://ecf.cand.uscourts.gov/cand/09cv2292/files/09cv2292-ORDER.pdf|accessdate=6 August 2010|archive-date=2013-03-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20130316191210/https://ecf.cand.uscourts.gov/cand/09cv2292/files/09cv2292-ORDER.pdf|url-status=dead}}</ref> Gall priodas cyfunryw ddarparu trethdalwyr LHDT gyda gwasanaethau'r llywodraeth a gwneud gofynion ariannol arnynt sy'n debyg i'r rhai a roddir i ac sy'n ofynnol o gyplau priod gwryw-benyw. Mae priodas cyfunryw hefyd yn rhoi amddiffyniadau cyfreithiol fel hawliau etifeddiaeth ac ymweliadau ysbyty.<ref>Handbook of Gay, Lesbian, Bisexual, and Transgender Administration and Policy&nbsp;— Page 13, Wallace Swan - 2004</ref>

Mae pump ar hugain ([[yr Almaen]], [[Priodas gyfunryw yn yr Ariannin|yr Ariannin]], [[Awstralia]], [[Awstria]], [[Priodas gyfunryw yng Ngwlad Belg|Gwlad Belg]], [[Priodas gyfunryw ym Mrasil|Brasil]], [[Priodas gyfunryw yng Nghanada|Canada]], [[Colombia]], [[Priodas gyfunryw yn Ne Affrica|De Affrica]], [[Priodas gyfunryw yn Nenmarc|Denmarc]], [[y Deyrnas Unedig]], [[y Ffindir]], [[Priodas gyfunryw yn Ffrainc|Ffrainc]], [[Gweriniaeth Iwerddon]], [[Priodas gyfunryw yng Ngwlad yr Iâ|Gwlad yr Iâ]], [[Priodas gyfunryw yn yr Iseldiroedd|yr Iseldiroedd]],<ref group="nb" name="Netherlands">Nid yn Aruba, Curaçao a St Maarten.</ref> [[Lwcsembwrg]], [[Malta]], [[Priodas gyfunryw yn Norwy|Norwy]], [[Priodas gyfunryw ym Mhortiwgal|Portiwgal]], [[Priodas gyfunryw yn Sbaen|Sbaen]], [[Priodas gyfunryw yn Seland Newydd|Seland Newydd]],<ref group="nb" name="New Zealand">Nid yn Tokelau, Niue nac yn Ynysoedd  Cook</ref> [[Priodas gyfunryw yn Sweden|Sweden]], [[Priodas gyfunryw yn yr Unol Daleithiau|Unol Daleithiau]], a [[Priodas gyfunryw yn Uruguay|Uruguay]]) o wledydd yn caniatáu i gyplau o'r un rhyw i briodi ar draws y wlad. Cynhelir priodasau cyfunryw hefyd mewn rhannau o'r [[Priodas gyfunryw ym Mecsico|Mecsico]]. Mae awdurdodaethau sydd yn cydnabod priodasau cyfunryw pan iddynt gael eu perfformio'n gyfreithlon mewn rhywle arall ond sy ddim yn eu perfformio nhw eu hunain yn cynnwys [[Priodas gyfunryw yn Israel|Israel]], [[Priodas gyfunryw yn Aruba, Curaçao a Sint Maarten|Aruba, Curaçao a Sint Maarten]], a [[Priodas gyfunryw ym Mecsico|Mecsico]].<ref>{{cite news|url=http://www.pinknews.co.uk/news/articles/2005-5661.html|title=Australian trans passport victory|work=Pink News|location=London|date=5 October 2007|accessdate=28 December 2011|archive-date=2011-08-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20110807025644/http://www.pinknews.co.uk/news/articles/2005-5661.html|url-status=dead}}</ref>

Mae rhai o dadansoddwyr yn datgan bod lles ariannol, seicolegol a chorfforol yn gwella trwy briodas, a bod plant o gyplau cyfunryw yn elwa o gael eu codi gan ddau riant mewn undeb a gydnabyddir yn gyfreithiol a gefnogir gan sefydliadau'r gymdeithas<ref name="psychological">{{cite web|url= http://www.apa.org/about/governance/council/policy/gay-marriage.pdf|title=Resolution on Sexual Orientation and Marriage|year=2004|author=American Psychological Association|accessdate=10 November 2010}}</ref><ref name="psychiatric">{{cite web|author=American Psychiatric Association|year=2005|title=Support of Legal Recognition of Same-Sex Civil Marriage|url=http://archive.psych.org/edu/other_res/lib_archives/archives/200502.pdf|accessdate=10 November 2010|archive-date=2008-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20080528124940/http://archive.psych.org/edu/other_res/lib_archives/archives/200502.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name="psychoanalytic">{{cite web|url=http://www.apsa.org/About_APsaA/Position_Statements/Gay_Marriage.aspx|author=American Psychoanalytic Association|title=Position Paper On Gay Marriage|accessdate=10 November 2010|archive-date=2012-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20120510061318/http://www.apsa.org/About_APsaA/Position_Statements/Gay_Marriage.aspx|url-status=dead}}</ref><ref name="asa">{{cite web|url=http://www2.asanet.org/public/marriage_res.html|author=American Sociological Association|title=American Sociological Association Member Resolution on Proposed U.S. Constitutional Amendment Regarding Marriage|accessdate=10 November 2010|archive-date=2007-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20070812175917/http://www2.asanet.org/public/marriage_res.html|url-status=dead}}</ref><ref name="amici">{{cite web|url=http://www.ca9.uscourts.gov/datastore/general/2010/10/27/amicus29.pdf|title=Brief of the American Psychological Association, The California Psychological Association, the American Psychiatric Association, and the American Association for Marriage and Family Therapy as amici curiae in support of plaintiff-appellees&nbsp;– Appeal from United States District Court for the Northern District of California Civil Case No. 09-CV-2292 VRW (Honorable Vaughn R. Walker)|accessdate=5 November 2010}}</ref><ref name=cpa2006>{{cite web|title=Marriage of Same-Sex Couples &nbsp;– 2006 Position Statement|url=http://www.cpa.ca/cpasite/userfiles/Documents/Practice_Page/Marriage_SameSex_Couples_PositionStatement.pdf|publisher=[[Canadian Psychological Association]]|accessdate=28 September 2012|archive-date=2012-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20120707191052/http://www.cpa.ca/cpasite/userfiles/Documents/Practice_Page/Marriage_SameSex_Couples_PositionStatement.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name=pediatrics>{{Cite journal|author=Pawelski JG, Perrin EC, Foy JM, ''et al.''|title=The effects of marriage, civil union, and domestic partnership laws on the health and well-being of children|journal=Pediatrics|volume=118|issue=1|pages=349–64|year=2006|month=July|pmid=16818585|doi=10.1542/peds.2006-1279}} available online: http://pediatrics.aappublications.org/cgi/content/full/118/1/349</ref>.

==Nodiadau==
{{Reflist|group=nb}}

== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}

{{LHDT}}

[[Categori:Priodas gyfunryw| ]]
[[Categori:Hawliau LHDT]]
[[Categori:Priodas|Cyfunryw]]