Olwyn bochdew
 | |
| Math | olwyn, exercise machine  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Dyfais ymarfer a ddefnyddir yn bennaf gan bochdewion, chnofilod eraill, yw olwyn bochdew neu olwyn rhedeg. Mae'r rhan fwyaf o'r dyfeisiau hyn yn cynnwys olwyn risiog neu gribog a ddelir yn ei lle gan un neu bâr o echelau. Mae olwynion bochdew yn caniatáu i'r cnofilod redeg hyd yn oed pan nad oes ganddynt lawer o le.
Mae'r rhan fwyaf o olwynion wedi'u gwneud o ddur neu blastig, ac mae manteision ac anfanteision i'r ddau. Mae olwynion plastig solet yn fwy diogel i rai mathau o anifeiliaid, fel bochdewion a draenogod, oherwydd ni all traed neu goesau'r anifail gael eu dal a'u hanafu rhwng y ffyn. Fodd bynnag, gall rhai cnofilod (megis gerblilod) gnoi a dinistrio olwynion plastig yn gyflym.
Mae profion dethol gyda bochdewion Syria (Mesocricetus auratus) wedi dangos eu bod yn well ganddynt olwynion mwy; dewisodd yr anifeiliaid ddiamedr olwyn o 35 cm (14 modfedd) dros 23 cm (9 modfedd),[1] a oedd yn cael ei ffafrio dros yr olwyn lai 17.5 cm (7 modfedd).[2]
Ni ddangosodd bochdewion unrhyw ffafriaeth rhwng arwyneb rhedeg cymharol unffurf wedi'i wneud o rwyll blastig ac arwyneb wedi'i wneud o risiau wedi eu gwahanu 9mm ar wahân. Serch hynny, roedd yn well ganddynt y rhwyll o'i chymharu â ffyn a oedd 12mm ar wahân, mae'n debyg oherwydd bod y gofod ehangach rhwng y ffyn yn caniatáu i'w coesau lithro drwodd.[2] Nid oedd yr bochdewion yn ffafrio nac yn osgoi olwynion oedd â "phonciau arafu" bach wedi'u gosod ar hyd yr wyneb rhedeg.[1]
Mae profion dethol gyda llygod hefyd wedi dangos ffafriaeth tuag at olwynion mwy (17.5 cm dros 13 cm mewn diamedr) a dewis rhwyll plastig dros risiau a thros blastig solet fel arwyneb rhedeg.[3] Gall rhywogaethau mwy acrobatig, fel llygoden geunant (Peromyscus crinitus) a'r llygoden garw (Peromyscus maniculatus), ddatblygu ffafriaeth tuag at olwynion sy'n gorfodi iddynt i neidio, fel olwynion sgwâr neu olwynion gyda chlwydi ar hyd yr arwyneb rhedeg.[4][5][6]
Defnydd gan anifeiliaid
[golygu | golygu cod]Fel cnofilod eraill, mae bochdewion yn llawn cymhelliant i redeg mewn olwynion; nid yw'n anghyffredin iddynt redeg pellteroedd o 9 cilomedr (5.6 milltir) mewn un noson. Mae cofnodion eraill dros gyfnod o 24-awr yn cynnwys 43 cilomedr (27 milltir) ar gyfer llygod mawr, 31 cilomedr (19 milltir ar gyfer lygod gwyllt, 19 cilomedr (12 milltir) ar gyfer lemmings, 16 cilomder (9.9 milltir) ar gyfer llygod labordy, ac 8 cilomedr (5.0 milltir) ar gyfer gerbiliau.[7] Mae'r damcaniaethau i esbonio lefelau mor uchel redeg mewn olwynion yn cynnwys angen am weithgaredd, rhywbeth i gymryd lle archwilio, ac ymddygiad nodweddiadol. Fodd bynnag, fe wna llygod gwyllt redeg ar olwynion sydd wedi'u gosod mewn cae, sy'n gwrthddweud y ddamcaniaeth mai ymddygiad nodweddiadol yw hwn a achoswyd gan amodau caeth.[8] Fel arall, mae canlyniadau arbrofol amrywiol yn dangos yn gryf bod rhedeg ar olwyn, fel chwarae neu'r rhyddhad endorffin neu endocannabinoid [9] ar ôl rhedeg, yn rhoi boddhad.[7][10][11] Mae defnydd o olwynion yn cael ei werthfawrogi'n fawr gan sawl rhywogaeth fel y dangosir mewn astudiaethau galw defnyddwyr sy'n ei gwneud yn ofynnol i anifail weithio am adnodd.[7][12] Mae hyn yn gwneud olwynion rhedeg yn ddull poblogaidd o wella amodau caethiwed cnofilod.
Mae anifeiliaid caeth yn parhau i ddefnyddio olwynion hyd yn oed pan gânt fathau eraill o foddhad. Mewn un arbrawf, dangosodd bochdewion Syriaidd a allai ddefnyddio twneli i gael mynediad at bum cawell gwahanol, pob un â thegan, ostyngiad ddim mwy na 25% mewn defnydd olwyn rhedeg o'i gymharu â bochdewion mewn cawell sengl heb deganau (ac eithrio'r olwyn redeg).[13] Mewn astudiaeth arall, defnyddiodd bochdewion benywaidd a oedd â bocs nythu, dillad gwely, gwair, tywelion papur, tiwbiau cardbord, a changhennau eu bod yn defnyddio'r olwyn yn rheolaidd. Roedd hefyd yn dangos eu bod yn elwa ohono; roeddyn yn cnoi llai ar y bar ac yn cael mwy o rai bach na'r rhai a oedd heb olwyn.[14] Roedd llygod y labordy yn barod i wneud mwy o wasgu switshis i fynd i mewn i gawell oedd yn cynnwys olwyn redeg nag oeddynt i redeg sawl metr o diwbiau Habitrail neu dresws o diwbiau Habitrail.[15]
Gall rhedeg mewn olwynion fod mor ddwys mewn bochdewion fel y gall arwain at friwiau traed, sy'n ymddangos fel toriadau bach ar y padiau eu pawennau neu'r bysedd traed.[16][17] Mae pawen o'r fath yn cael crachen yn gyflym ac felly nid ydynt yn atal bochdewion rhag parhau i redeg yn eu olwyn.
Gall bochdew mewn olwyn sydd wedi'i chysylltu â generadur gynhyrchu hyd at 500 mW o bŵer trydanol - digon i oleuo lampau LED bach.[1] Archifwyd 2019-05-21 yn y Peiriant Wayback .
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 Reebs, S. G.; St-Onge, P (2005). "Running wheel choice by Syrian hamsters". Laboratory Animals 39 (4): 442–451. doi:10.1258/002367705774286493. PMID 16197712.
- ↑ 2.0 2.1 Mrosovsky, N.; Salmon, P.A.; Vrang, N. (1998). "Revolutionary science: an improved running wheel for hamsters". Chronobiology International 15 (2): 147–158. doi:10.3109/07420529808998679. PMID 9562919. https://archive.org/details/sim_chronobiology-international_1998_15_2/page/147.
- ↑ Banjanin, S., and Mrosovsky, N., 2000, Preferences of mice, Mus musculus, for different types of running wheel, Laboratory Animals, 34: 313–318.
- ↑ Kavanau, J.L., and Brant, D.H., 1965, Wheel-running preferences of Peromyscus, Nature, 208: 597–98
- ↑ Kavanau, J.L., 1966, Wheel-running preferences of mice, Zeitschrift für Tierpsychologie 23: 858–66
- ↑ Kavanau, J.L., 1967, Behavior of captive white-footed mice, Science, 155: 1623–39.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Sherwin, C.M., 1998, Voluntary wheel running: A review and novel interpretation, Animal Behaviour, 56: 11–27
- ↑ Meijer, Johanna H.; Robbers, Yuri, "Wheel running in the wild", Proceedings of the Royal Society B 281 (1786), doi:10.1098/rspb.2014.0210, PMC 4046404, http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/281/1786/20140210
- ↑ Raichlen, D. A., A. D. Foster, G. L. Gerdeman, A. Seillier, and A. Giuffrida. 2012. Wired to run: exercise-induced endocannabinoid signaling in humans and cursorial mammals with implications for the 'runner's high'. Journal of Experimental Biology 215:1331-1336.
- ↑ Novak, C.M., Burghardt, P.R. and Levine, J.A., 2012, The use of a running wheel to measure activity in rodents: Relationship to energy balance, general activity, and reward, Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 36: 1001–1014
- ↑ Belke, T.W., and Wagner, J.P. 2005. The reinforcing property and the rewarding aftereffect of wheel running in rats: a combination of two paradigms. Behavioural Processes 68: 165-172.
- ↑ Belke, T.W. and Garland, T., Jr., 2007, A brief opportunity to run does not function as a reinforcer for mice selected for high daily wheel-running rates, Journal of the Experimental Analysis of Behavior, 88: 199-213
- ↑ Reebs, S.G.; Maillet, D. (2003). "Effect of cage enrichment on the daily use of running wheels by Syrian hamsters". Chronobiology International 20: 9-20. https://doi.org/10.1081/CBI-120018329.
- ↑ Gebhardt-Henrich, S.G., Vonlanthen, E.M., and Steiger, A., 2005, How does the running wheel affect the behaviour and reproduction of golden hamsters kept as pets, Applied Animal Behaviour Science, 95: 199-203.
- ↑ Sherwin, C.M., 1998, The use and perceived importance of three resources which provide caged laboratory mice the opportunity of extended locomotion, Applied Animal Behaviour Science, 55: 353-367.
- ↑ Beaulieu, A.; Reebs, S.G. (2009). "Effects of bedding material and running wheel surface on paw wounds in male and female Syrian hamsters". Laboratory Animals 43: 85-90. https://doi.org/10.1258/la.2008.007088.
- ↑ Veillette, M.; Guitard, J.; Reebs, S.G. (2010). "Cause and possible treatments of foot lesions in captive Syrian hamsters (Mesocricetus auratus)". Veterinary Medicine International 2010: article ID 951708. doi:10.4061/2010/951708. PMC 2896862. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2896862.