Gweld cod am Gemau'r Gymanwlad 1998

{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}

{{Commonwealth Games infobox
| Name = 16eg Gemau'r Gymanwlad
| Logo = 245px-Logo_of_XVI_Commonwealth_Games_Kuala_Lumpur.png
| Size = 150
| Host city = 
| Host city = [[Kuala Lumpur]], [[Maleisia]]
| Optional caption =
| Nations participating = 70
| Athletes participating = 5065
| Events = 
| Opening ceremony = 11 Medi
| Closing ceremony = 21 Medi
| Officially opened by = Prif Weinidog [[Maleisia]] [[Mahathir Mohamad]]
| Queen's Baton =
| Stadium = Stadiwm Cenedlaethol
| previous = [[Gemau'r Gymanwlad 1994|XV]]
| next = [[Gemau'r Gymanwlad 2002|XVII]]
}}

'''Gemau'r Gymanwlad 1998''' oedd yr unfed tro ar bymtheg i [[Gemau'r Gymanwlad]] gael eu cynnal. [[Kuala Lumpur]], [[Maleisia]], oedd cartref y Gemau rhwng 11 - 21 Medi a dyma'r tro cyntaf i'r Gemau ymweld ag [[Asia]]. Llwyddodd [[Kuala Lumpur]] i ennill yr hawl i gynnal y Gemau yn ystod [[Gemau Olympaidd yr Haf 1992|Gemau Olympaidd 1992 yn Barcelona]] gan sicrhau 40 pleidlais gydag [[Adelaide]], [[Awstralia]] yn sicrhau 25. Roedd Gemau'r Gymanwlad wedi eu beirniadu yn dilyn y penderfyniad i wrthod ceisiadau [[Delhi Newydd|New Dehli]] i gynnal Gemau [[Gemau'r Gymanwlad 1990|1990]] a [[Gemau'r Gymanwlad 1994|1994]] gan arwain at lywodraeth Canada'n nodi bod angen i Gemau'r Gymanwlad gael eu cynnal ym mhob rhan o'r [[Gymanwlad]] ac nid i'w cyfyngu i'r gwledydd traddodiadol fel [[Lloegr]], [[Awstralia]], [[Seland Newydd]] a [[Canada|Chanada]].<ref>http://www.academia.edu/932294/The_Bidding_Games_The_Games_Behind_Malaysias_Bid_to_Host_the_XVIth_Commonwealth_Games</ref>

Cafwyd campau i dimau am y tro cyntaf yn y Gemau gyda [[Criced|Chriced]], [[Hoci]], [[Pêl-rwyd]] a [[Rygbi Saith-bob-ochr]] yn ogystal â [[Bowlio Deg]] a [[Sboncen]] a chafwyd athletwyr o [[Ciribati]] a [[Twfalw]] am y tro cyntaf yn ogystal â dwy wlad oedd wedi ymuno â'r Gymanwlad er nad oeddent yn gyn-diriogaethau Prydeinig; [[Camerŵn]] a [[Mosambic]].

==Uchafbwyntiau'r Gemau==
Cafodd [[Mosambic]] ddechrau delfrydol i'w Gemau cyntaf wrth i [[Maria Mutola]] ac [[Argentina Paulino]] gipio'r fedal aur ac arian yn ras yr 800m i ferched a dathlodd [[Camerŵn]] eu hymddangosiad cyntaf yn y gemau gyda thair medal arian a thair medal efydd. Cipiodd [[Lesotho]] a [[Mawrisiws]] eu medalau aur cyntaf yn hanes y Gemau wrth i [[Thabiso Paul Moqhal]] ennill y [[Marathon]] i Lesotho gyda [[Richard Sunee]] yn dod yn fuddugol yn y sgwâr [[bocsio]] i Mawrisiws.

Gyda champau i dimau yn ymddangos am y tro cyntaf, cafwyd medal aur i dîm [[criced]] [[De Affrica]], Crysau Duon [[Seland Newydd]] oedd yn fuddugol yn y [[rygbi saith-pob-ochr]] tra bo [[Awstralia|Awstralia'n]] fuddugol yn y [[pêl-rwyd]] yn ogystal â chystadlaethau [[hoci|hoci'r]] dynion a'r merched.

Ar y trac [[Athletau (trac a chae)|Athletau]] llwyddodd [[Atto Boldon]] o [[Trinidad a Tobago]] i dorri record y Gymanwlad yn y 100m i ddynion wrth ennill y fedal aur mewn 9.88 eiliad gyda [[Frankie Fredericks]] o [[Namibia]], gasglodd y fedal arian, hefyd yn torri 10 eiliad wrth orffen mewn amser o 9.96 eiliad. [[Obadele Thompson]] o [[Barbados]] gafodd yr efydd gydag amser o 10.00 eiliad ar ei ben.<ref>http://www.thecgf.com/sports/results.asp{{Dolen marw|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

Torrodd [[Iwan Thomas]] o [[Cymru|Gymru]] record 400m y Gymanwlad wrth ennill y fedal aur mewn amser o 44.52 eiliad gan ychwanegu pencampwriaeth y Gymanwlad i'w fedal aur o Bencampwriaethau'r Byd a Phencampwriaethau Ewrop.<ref>{{Cite web |url=http://www.thecgf.com/records/default.asp |title=copi archif |access-date=2013-09-26 |archive-date=2013-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131001035652/http://www.thecgf.com/records/default.asp |url-status=dead }}</ref>

Casglodd [[Bradley Wiggins]] o [[Lloegr|Loegr]] medal cyntaf ei yrfa [[beicio]] wrth gasglu'r fedal arian fel aelod o dîm ras yn erbyn y cloc [[Lloegr]] ac yn y pwll [[nofio]] gwnaeth [[Ian Thorpe]] o [[Awstralia]] ei ymddangosiad cyntaf yn y Gemau wrth gasglu pedair medal aur yn y 200m dull rhydd, 400m dull rhydd, 4x100m dull rhydd a 4x200m dull rhydd.

==Chwaraeon==
{{col-begin|width=75%}}
{{col-4}}
* [[Athletau (trac a chae)|Athletau]]
* [[Badminton]]
* [[Beicio]]
* [[Bocsio]]

{{col-4}}
* [[Bowlio Lawnt]]
* [[Bowlio Pin-deg]]
* [[Criced]]
* [[Codi Pwysau]]

{{col-4}}
* [[Gymnasteg]]
* [[Hoci]]
* [[Nofio]]
* [[Pêl-rwyd]]

{{col-4}}
* [[Plymio]]
* [[Rygbi Saith-bob-ochr]]
* [[Saethu]]
* [[Sboncen]]

{{col-end}}

==Timau yn cystadlu==
Cafwyd 70 tîm yn cystadlu yng Ngemau'r Gymanwlad, 1998 gyda [[Camerŵn]], [[Namibia]], [[Montserrat]] a [[Mosambic]] yn ymddangos am y tro cyntaf.

{|
|valign=top width="230px"|
* {{baner|Anguilla}} [[Anguilla]]
* {{baner|Antigwa a Barbiwda}} [[Antigwa a Barbiwda]]
* {{baner|Awstralia}} [[Awstralia]]
* {{baner|Bahamas}} [[Bahamas]]
* {{baner|Bangladesh}} [[Bangladesh]]
* {{baner|Barbados}} [[Barbados]]
* [[Delwedd:Flag of Belize.svg|21px]] [[Belîs]]
* {{baner|Bermiwda}} [[Bermiwda]]
* {{baner|Botswana}} [[Botswana]]
* {{baner|Brwnei}} [[Brwnei Darussalam]]
* {{baner|Camerŵn}} [[Camerŵn]]
* {{baner|Canada}} [[Canada]]

|valign=top width="230px"|
* {{baner|Cymru}} [[Cymru]]
* {{baner|Cyprus}} [[Cyprus]]
* {{baner|De Affrica}} [[De Affrica]]
* {{baner|Dominica}} [[Dominica]]
* {{baner|Gambia}} [[Gambia]]
* {{baner|Ghana}} [[Ghana]]
* {{baner|Gibraltar}} [[Gibraltar]]
* {{baner|Gogledd Iwerddon}} [[Gogledd Iwerddon]]
* {{baner|Guernsey}} [[Guernsey]]
* {{baner|Gaiana}} [[Gaiana]]
* [[Delwedd:Flag of Hong Kong.svg|21px]] [[Hong Cong]]
* {{baner|India}} [[India]]

|valign=top width="230px"|
* {{baner|Jamaica}} [[Jamaica]]
* {{baner|Jersey}} [[Jersey]]
* {{baner|Cenia}} [[Cenia]]
* {{baner|Ciribati}} [[Ciribati]]
* [[Delwedd:Flag of Lesotho (1987-2006).svg|21px]] [[Lesotho]]
* {{baner|Lloegr}} [[Lloegr]]
* {{baner|Malawi}} [[Malawi]]
* {{baner|Malaysia}} [[Maleisia]]
* {{baner|Maldives}} [[Maldives]]
* {{baner|Malta}} [[Malta]]
* {{baner|Mawrisiws}} [[Mawrisiws]]
* {{baner|Montserrat}} [[Montserrat]]

|valign=top width="230px"|
* [[Delwedd:Flag of Mozambique.svg|21px]] [[Mosambic]]
* {{baner|Namibia}} [[Namibia]]
* {{baner|Nawrw}} [[Nawrw]]
* {{baner|Nigeria}} [[Nigeria]]
* {{baner|Pacistan}} [[Pacistan]]
* {{baner|Papua Gini Newydd}} [[Papua Gini Newydd]]
* {{baner|Samoa}} [[Samoa]]
* {{baner|Seland Newydd}} [[Seland Newydd]]
* {{baner|Seychelles}} [[Seychelles]]
* {{baner|Sierra Leone}} [[Sierra Leone]]
* {{baner|Singapôr}} [[Singapôr]]
* {{baner|Sri Lanca}} [[Sri Lanca]]

|valign=top width="230px"|
* {{baner|Saint Helena}} [[St Helena]]
* {{banergwlad|Sant Kitts-Nevis}}
* [[Delwedd:Flag of Saint Lucia (1967-1979).svg|21px]] [[Sant Lwsia]]
* {{banergwlad|Sant Vincent a'r Grenadines}}
* [[Delwedd:Flag of Swaziland.svg|21px]] [[Gwlad Swasi]]
* {{baner|Tansanïa}} [[Tansanïa]]
* {{baner|Tonga}} [[Tonga]]
* {{baner|Trinidad_a_Tobago}} [[Trinidad a Thobago]]
* {{baner|Twfalw}} [[Twfalw]]
* {{baner|Wganda}} [[Wganda]]
*[[Ynysoedd Caiman]]

|valign=top width="230px"|
* [[Delwedd:Flag of the Cook Islands.svg|21px]] [[Ynysoedd Cook]]
* [[Delwedd:Flag of the Falkland Islands.svg|21px]] [[Ynysoedd y Falklands]]
* [[Delwedd:Flag of the Isle of Mann.svg|21px]] [[Ynys Manaw]]
* [[Delwedd:Flag of Norfolk Island.svg|21px]] [[Ynys Norfolk]]
* {{baner|Ynysoedd Solomon}} [[Ynysoedd Solomon]]
* {{baner|Ynysoedd Turks a Caicos}} [[Ynysoedd Turks a Caicos]]
* [[Delwedd:Flag of the British Virgin Islands.svg|21px]] [[Ynysoedd Virgin Prydeinig]]
* {{baner|Yr Alban}} [[Yr Alban]]
* {{baner|Fanwatw}} [[Fanwatw]]
* {{baner|Sambia}} [[Sambia]]
* {{baner|Simbabwe}} [[Simbabwe]]
|}

==Tabl Medalau==
{| class="{{{class|wikitable}}}" style="text-align:center;"
|-
!&nbsp;Safle&nbsp;
!Cenedl
|style="background:gold; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Aur
|style="background:silver; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Arian
|style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd
!style="width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}};"|Cyfanswm
|-
|-
| 1 ||align=left| {{baner|Awstralia}} [[Awstralia]] || 82 || 61 || 57 || 200
|-
| 2 ||align=left| {{baner|Lloegr}} [[Lloegr]] || 36 || 47 || 52 || 135
|-
| 3 ||align=left| {{baner|Canada}} [[Canada]] || 30 || 31 || 40 || 101
|- 
| 4 ||align=left| {{baner|Malaysia}} [[Maleisia]] || 10 || 14 || 12 || 36
|-
| 5 ||align=left| {{baner|De Affrica}} [[De Affrica]] || 9 || 11 || 14 || 34
|-
| 6 ||align=left| {{baner|Seland Newydd}} [[Seland Newydd]] || 8 || 6 || 20 || 34
|-
| 7 ||align=left| {{baner|India}} [[India]] || 7 || 10 || 8 || 25
|-
| 8 ||align=left| {{baner|Cenia}} [[Cenia]] || 7 || 5 || 4 || 16
|-
| 9 ||align=left| {{baner|Jamaica}} [[Jamaica]] || 4 || 2 || 0 || 6
|-
| 10 ||align=left| {{baner|Cymru}} [[Cymru]] || 3 || 4 || 8 || 15
|-
| 11 ||align=left| {{baner|Yr Alban}} [[Yr Alban]] || 3 || 2 || 7 || 12
|-
| 12 ||align=left| {{baner|Nawrw}} [[Nawrw]] || 3 || 0 || 0 || 3
|-
| 13 ||align=left| {{baner|Gogledd Iwerddon}} [[Gogledd Iwerddon]] || 2 || 1 || 1 || 4
|-
| 14 ||align=left| {{baner|Simbabwe}} [[Simbabwe]] || 2 || 0 || 3 || 5
|-
| 15 ||align=left| {{baner|Ghana}} [[Ghana]] || 1 || 1 || 3 || 5
|-
| 16 ||align=left| {{baner|Mawrisiws}} [[Mawrisiws]] || 1 || 1 || 2 || 4
|-
|rowspan=3| 17 ||align=left| {{baner|Cyprus}} [[Cyprus]] || 1 || 1 || 1 || 3
|-
|align=left| {{baner|Tansanïa}} [[Tansanïa]] || 1 || 1 || 1 || 3
|-
|align=left| {{baner|Trinidad a Tobago}} [[Trinidad a Tobago]] || 1 || 1 || 1 || 3
|-
|rowspan=2| 20 ||align=left| {{baner|Bahamas}} [[Bahamas]] || 1 || 1 || 0 || 2
|-
|align=left| [[Delwedd:Flag of Mozambique.svg|21px]] [[Mosambic]] || 1 || 1 || 0 || 2
|-
| 22 ||align=left| {{baner|Barbados}} [[Barbados]] || 1 || 0 || 2 || 3
|-
| 23 ||align=left| [[Delwedd:Flag of Lesotho (1987-2006).svg|21px]] [[Lesotho]] || 1 || 0 || 0 || 1
|-
| 24 ||align=left| {{baner|Camerŵn}} [[Camerŵn]] || 0 || 3 || 3 || 6
|-
| 25 ||align=left| {{baner|Namibia}} [[Namibia]] || 0 || 2 || 1 || 3
|-
| 26 ||align=left| {{baner|Seychelles}} [[Seychelles]] || 0 || 2 || 0 || 2
|-
| 27 ||align=left| {{baner|Sri Lanca}} [[Sri Lanca]] || 0 || 1 || 1 || 2
|-
|rowspan=4| 28 ||align=left| {{baner|Bermiwda}} [[Bermiwda]] || 0 || 1 || 0 || 1
|-
|align=left| {{baner|Fiji}} [[Ffiji]] || 0 || 1 || 0 || 1
|-
|align=left| [[Delwedd:Flag of the Isle of Mann.svg|21px]] [[Ynys Manaw]] || 0 || 1 || 0 || 1
|-
|align=left| {{baner|Pacistan}} [[Pacistan]] || 0 || 1 || 0 || 1
|-
|rowspan=3| 32 ||align=left| {{baner|Papua Gini Newydd}} [[Papua Gini Newydd]] || 0 || 0 || 1 || 1
|-
|align=left| {{baner|Wganda}} [[Wganda]] || 0 || 0 || 1 || 1
|-
|align=left| {{baner|Sambia}} [[Sambia]] || 0 || 0 || 1 || 1
|-
!colspan=2| Cyfanswm !! 215 !! 215 !! 245 !! 675
|}

==Medalau'r Cymry==
Roedd '''105''' aelod yn nhîm Cymru.

{| class="{{{class|wikitable}}}" style="text-align:center;"
|-
!Medal
!Enw
!Cystadleuaeth
!
|-
| style="background:gold; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Aur || align=left| [[Iwan Thomas]] || [[Athletau (trac a chae)|Athletau]] || 400m
|-
| style="background:gold; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Aur || align=left| [[Kelly Morgan]] || [[Badminton]] || Senglau
|-
| style="background:gold; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Aur || align=left| [[Desmond Davies]] || [[Saethu]] ||Skeet
|-
| style="background:silver; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Arian || align=left| [[Christian Malcolm]] || [[Athletau (trac a chae)|Athletau]] || 200m
|-
| style="background:silver; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Arian || align=left| [[David Morgan]] || [[Codi Pwysau]] || 77&nbsp;kg (Cipiad)
|-
| style="background:silver; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Arian || align=left| [[William Thomas (athletwr)|William Thomas]]<br /> a [[Robert Weale]] || [[Bowlio Lawnt]] || Parau
|-
| style="background:silver; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Arian || align=left| [[John Price]] || [[Bowlio Lawnt]] || Senglau
|-
| style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd || align=left| [[Iwan Thomas]]<br />[[Jamie Baulch]]<br />[[Paul Gray]]<br /> a [[Doug Turner]] || [[Athletau (trac a chae)|Athletau]] || 4 x 400m
|-
| style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd || align=left| [[Shaun Pickering]] || [[Athletau (trac a chae)|Athletau]] || Taflu Pwysau
|-
| style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd || align=left| [[Kevin Evans]] || [[Bocsio]] || 91&nbsp;kg
|-
| style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd || align=left| [[Rita Jones]]<br />ac [[Anne Sutherland]] || [[Bowlio Lawnt]] || Parau 
|-
| style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd || align=left| [[Mark Anstey]]<br />[[David Wilkins]]<br />[[Neil Rees]]<br /> ac [[Ian Slade]] || [[Bowlio Lawnt]] || Pedwarawd 
|-
| style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd || align=left| [[Tony Morgan]] || [[Codi Pwysau]] || 69&nbsp;kg (Cipiad)
|-
| style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd || align=left| [[Christopher Hockley]]<br />a [[David Davies (athletwr)|David Davies]] || [[Saethu]] || Reiffl bôr llawn

|-
| style="background:#cc9966; width:{{#if:{{{class|}}}|6em|4.5em}}; font-weight:bold;"|Efydd || align=left| [[Alex Gough]] || [[Sboncen]] || Senglau
|}

==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}

==Dolenni allanol==
* {{eicon en}} [http://www.commonwealthgames.com/ Gwefan swyddogol Gemau'r Gymanwlad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080723215731/http://www.commonwealthgames.com/ |date=2008-07-23 }}
* {{eicon en}} [http://www.teamwales.com/ Cyngor Gemau Gymanwlad Cymru]

{{dechrau-bocs}}
{{bocs olyniaeth| cyn=[[Gemau'r Gymanwlad 1994|Victoria]]| teitl= ''[[Gemau'r Gymanwlad]]'' | blynyddoedd=Lleoliad y Gemau | ar ôl=[[Gemau'r Gymanwlad 2002|Manceinion]] }}
{{diwedd-bocs}}

{{Gemau'r Gymanwlad}}
{{Chwaraeon yng Ngemau'r Gymanwlad}}

[[Categori:Gemau'r Gymanwlad|1998]]
[[Categori:1998]]
[[Categori:Mahathir Mohamad]]