Defnyddiwr:MatthewDavenport1985/Daearyddiaeth (1)

Map of the Earth

Daearyddiaeth (o γεωγραφία Groeg, geographia, goleuo "disgrifiad y ddaear") yn faes o wyddoniaeth sy'n benodol yn astudio y tiroedd, mae'r nodweddion, y trigolion, ac mae'r ffenomenau o Ddaear. Byddai cyfieithiad llythrennol fod yn "i ddisgrifio neu lun neu ysgrifennu am y ddaear". Y person cyntaf i ddefnyddio'r gair "daearyddiaeth" Roedd Eratosthenes (276-194 CC). Mae pedwar traddodiadau hanesyddol mewn ymchwil daearyddol yn ddadansoddiad gofodol o'r naturiol a ffenomena dynol (daearyddiaeth fel yr astudiaeth o ddosbarthiad), astudiaethau ardal (lleoedd a rhanbarthau), astudiaeth o berthynas ddynol-dir, ac mae ymchwil yn y gwyddorau Ddaear. Serch hynny, daearyddiaeth modern yn ddisgyblaeth hollgynhwysfawr yn bennaf ceisio deall y Ddaear a'i holl gymhlethdodau-nid dynol a naturiol yn unig lle mae gwrthrychau yn, ond sut y maent wedi newid a dod i fod. Daearyddiaeth wedi cael ei alw "y byd disgyblaeth" a "y bont rhwng y dynol a'r gwyddorau ffisegol". Daearyddiaeth wedi ei rhannu'n ddwy brif gangen: daearyddiaeth ddynol a daearyddiaeth ffisegol

Cyflwyniad

Yn draddodiadol, daearyddwyr wedi cael eu gweld yr un ffordd â cartograffwyr a phobl sy'n astudio enwau lleoedd a rhifau. Er bod llawer o ddaearyddwyr cael eu hyfforddi mewn astudio enwau lleoedd a cartology, nid yw hyn yn eu prif synfyfyrio. Daearyddwyr yn astudio'r gofodol a dosbarthiad tymhorol o ffenomenau, prosesau, a nodweddion yn ogystal â'r rhyngweithio rhwng bodau dynol a'u hamgylchedd. Gan fod y gofod a lle yn effeithio ar amrywiaeth o bynciau, fel economeg, iechyd, yr hinsawdd, planhigion ac anifeiliaid; daearyddiaeth yn rhyngddisgyblaethol iawn. Mae natur ryngddisgyblaethol y dull daearyddol yn dibynnu ar astudrwydd at y berthynas rhwng ffenomena ffisegol a dynol a'i batrymau gofodol.

 Gall Daearyddiaeth fel disgyblaeth yn cael ei rhannu'n fras yn ddau brif is-gwmni caeau: daearyddiaeth ddynol a daearyddiaeth ffisegol. Mae'r cyntaf yn bennaf yn canolbwyntio ar yr amgylchedd adeiledig a sut mae bodau dynol yn creu, gweld, rheoli, a dylanwadu ar y gofod. Mae'r olaf yn archwilio'r amgylchedd naturiol, a sut mae organebau, yn yr hinsawdd, pridd, dŵr, a thirffurfiau yn cynhyrchu ac yn rhyngweithio. Y gwahaniaeth rhwng y dulliau hyn arwain at drydydd gae, daearyddiaeth amgylcheddol, sy'n cyfuno ffisegol a daearyddiaeth ddynol, ac yn edrych ar y rhyngweithio rhwng yr amgylchedd a bodau dyn

Canghennau

Daearyddiaeth ffisegol

Daearyddiaeth ffisegol (neu ffisiograffeg) yn canolbwyntio ar ddaearyddiaeth fel gwyddor Daear. Ei nod yw deall y problemau ffisegol a'r materion o lithosffer, hydrosffer, awyrgylch, pedosphere, a fflora byd-eang a phatrymau ffawna (biosffer). 

Gellir daearyddiaeth ffisegol yn cael ei rannu i mewn i nifer o gategorïau eang, gan gynnwys:

Bioddaearyddiaeth

 Meteoroleg a Hinsoddeg 

Daearyddiaeth arfordirol

Rheolaeth amgylcheddol 

Geodesy 

Geomorffoleg 

Rhewlifeg 

Hydroleg 

Hydrograffeg 

Ecoleg 

Tirwedd 

Eigioneg 

Pedology 

Paleograffeg 

Gwyddoniaeth quatenary

Daearyddiaeth ddynol

Human geography is a branch of geography that focuses on the study of patterns and processes that shape the human society. It encompasses the human, political, cultural, social, and economic aspects.

Gellir daearyddiaeth ddynol yn cael ei rannu i mewn i nifer o gategorïau eang, megis:

Daearyddiaeth diwylliannol

 Daearyddiaeth datblygu

Daearyddiaeth economaidd

Daearyddiaeth Iechyd

 Daearyddiaeth hanesyddol ac Amser 

 Daearydd wleidyddol a Geowleidyddiaeth  Daearyddiaeth poblogaeth neu Demograffeg 

Crefydd daearyddiaeth 

Daearyddiaeth cymdeithasol 

 Cludiant daearyddiaeth 

Twristiaeth daearyddiaeth 

Daearyddiaeth trefol

 Daearyddiaeth gwledig

Astudiaethau ardal - Area studies

Dulliau amrywiol i astudio daearyddiaeth ddynol hefyd wedi codi drwy amser ac maent yn cynnwys:

• Daearyddiaeth ymddygiadol 
• Daearyddiaeth ffeministaidd 
• Damcaniaeth diwylliant 
• Geosophy
  

Daearyddiaeth integredig

Daearyddiaeth Integredig yw'r gangen o ddaearyddiaeth sy'n disgrifio agweddau gofodol o ryngweithio rhwng pobl a'r byd naturiol. Mae'n gofyn am ddealltwriaeth o agweddau traddodiadol yr ffisegol a daearyddiaeth ddynol, yn ogystal â'r ffyrdd y mae cymdeithasau dynol conceptualize yr amgylchedd. 

Daearyddiaeth Integredig wedi dod i'r amlwg fel pont rhwng y dynol a'r ddaearyddiaeth ffisegol, o ganlyniad i'r arbenigedd cynyddol y ddau is-gaeau. Ar ben hynny, fel y berthynas dynol gyda'r amgylchedd wedi newid o ganlyniad i globaleiddio a newid technolegol, roedd angen dull newydd i ddeall y newid a'r berthynas ddeinamig. Enghreifftiau o feysydd ymchwil yn y daearyddiaeth amgylcheddol yn cynnwys: rheoli argyfwng, rheoli amgylcheddol, cynaliadwyedd, ac ecoleg gwleidyddol.

Geomateg

Model Drychiad Digidol

Geomateg yn gangen o ddaearyddiaeth sydd wedi dod i'r amlwg ers y chwyldro meintiol mewn daearyddiaeth yng nghanol y 1950au. Geomateg yn cynnwys defnyddio technegau traddodiadol gofodol a ddefnyddir mewn cartograffeg a thopograffeg a'u cymhwyso i gyfrifiaduron. Geomateg wedi dod yn faes eang gyda llawer o ddisgyblaethau eraill, gan ddefnyddio technegau megis GIS a synhwyro o bell. Geomateg hefyd wedi arwain at adfywio rhai adrannau daearyddiaeth, yn enwedig yng Ngogledd America lle'r oedd gan y pwnc statws dirywio yn ystod y 1950au.

Geomateg yn cwmpasu ardal fawr o gaeau sy'n ymwneud â dadansoddiad gofodol, megis Cartograffeg, systemau gwybodaeth ddaearyddol (GIS), synhwyro o bell, a systemau lleoli byd-eang (GPS). 

Daearyddiaeth rhanbarthol

Daearyddiaeth ranbarthol yn gangen o ddaearyddiaeth sy'n astudio rhanbarthau o bob maint ar draws y Ddaear. Mae ganddo gymeriad disgrifiadol cyffredinol. Y prif nod yw deall, neu diffinio'r unigryw, neu gymeriad o ranbarth penodol sy'n cynnwys naturiol yn ogystal ag elfennau dynol. Rhoddir sylw hefyd i ranbartholi, sy'n cwmpasu technegau priodol o delimitation gofod i mewn i ranbarthau.

Daearyddiaeth rhanbarthol hefyd yn cael ei ystyried fel dull penodol i astudio yn y gwyddorau daearyddol (yn debyg i meintiol neu ddaearyddiaeth critigol, am fwy o wybodaeth gweler Hanes daearyddiaeth).

Meysydd cysylltiedig

• Cynllunio Cynllunio trefUrban, cynllunio rhanbarthol, a chynllunio gofodol: Defnyddiwch y wyddoniaeth o ddaearyddiaeth i gynorthwyo wrth benderfynu sut i ddatblygu (neu beidio â datblygu) y tir i gwrdd â meini prawf penodol, megis diogelwch, harddwch, cyfleoedd economaidd, cadwraeth adeiledig neu treftadaeth naturiol, ac yn y blaen. Efallai y bydd y broses o gynllunio trefi, dinasoedd, ac ardaloedd gwledig gael ei weld fel daearyddiaeth cymhwysol. Gwyddoniaeth Rhanbarthol: Yn y 1950au, cododd y mudiad wyddoniaeth rhanbarthol o dan arweiniad Walter Isard i ddarparu sylfaen fwy meintiol a dadansoddol i gwestiynau daearyddol, yn wahanol i'r tueddiadau disgrifiadol o raglenni daearyddiaeth traddodiadol. Gwyddoniaeth Ranbarthol yn cynnwys y corff o wybodaeth y mae'r dimensiwn gofodol yn chwarae rôl sylfaenol, fel economeg rhanbarthol, rheoli adnoddau, theori lleoliad, cynllunio trefol a rhanbarthol, trafnidiaeth a chyfathrebu, daearyddiaeth ddynol, dosbarthiad y boblogaeth, ecoleg tirwedd, ac ansawdd yr amgylchedd.
• Gwyddorau Rhyngblanedol: Er bod y ddisgyblaeth o ddaearyddiaeth yn ymwneud fel arfer â'r Ddaear, gall y term hefyd yn cael ei ddefnyddio yn anffurfiol i ddisgrifio astudiaeth o fydoedd eraill, megis y planedau Cysawd yr Haul a hyd yn oed tu hwnt. Mae astudio systemau mwy na'r Ddaear ei hun fel arfer yn rhan o Seryddiaeth neu Cosmology. Gelwir yr astudiaeth o blanedau eraill fel arfer gwyddoniaeth planedol. Termau amgen fel Areology (yr astudiaeth o blaned Mawrth) wedi cael eu cynnig, ond ni chânt eu defnyddio'n eang.
  

Technegau

Gan fod cydberthnasau gofodol yn allweddol i hyn wyddoniaeth synoptig, mapiau yn arf allweddol. Cartograffeg clasurol wedi ymuno â dull mwy modern o ddadansoddiad daearyddol, systemau gwybodaeth ddaearyddol cyfrifiadurol.

Yn eu hastudiaeth, daearyddwyr yn defnyddio pedwar dull rhyngberthyn:

• Systematig - Grwpiau gwybodaeth ddaearyddol i gategorïau y gellir eu harchwilio yn fyd-eang. Rhanbarthol - Mae'n archwilio'r berthynas systematig rhwng categorïau gyfer rhanbarth neu leoliad penodol ar y blaned. Disgrifiadol - Yn syml, yn nodi lleoliadau'r nodweddion a phoblogaethau. Dadansoddol - Yn gofyn pam ein bod yn dod o hyd nodweddion a phoblogaethau mewn ardal ddaearyddol benodol.
  

Cartography

James Cook 1770 siart o Seland Newydd.

Cartograffeg yn astudio cynrychiolaeth wyneb y Ddaear gyda symbolau haniaethol (gwneud map). Er bod subdisciplines eraill o ddaearyddiaeth yn dibynnu ar fapiau ar gyfer cyflwyno eu dadansoddiadau, gwneud gwirioneddol y mapiau yn ddigon haniaethol i gael eu hystyried ar wahân. Cartograffeg wedi tyfu allan o gasgliad o dechnegau drafftio i mewn i wyddoniaeth go iawn.

Mae'n rhaid i cartograffwyr yn dysgu seicoleg a ergonomeg i ddeall pa symbolau yn cyfleu gwybodaeth am y Ddaear mwyaf effeithiol gwybyddol, a seicoleg ymddygiadol i gymell darllenwyr eu mapiau i weithredu ar y wybodaeth. Rhaid iddynt ddysgu geodesy a mathemateg yn weddol datblygedig i ddeall sut mae'r siâp y ddaear yn effeithio ar y afluniad o symbolau map a ragwelir ar arwyneb gwastad ar gyfer gwylio. Gall fod yn dweud, heb lawer o ddadlau, hynny cartograffeg yw'r hadau y mae'r cae mwy o ddaearyddiaeth tyfodd. Bydd y rhan fwyaf daearyddwyr ddyfynnu diddordeb plentyndod gyda mapiau fel arwydd cynnar y byddent yn y pen draw yn y maes.

Systemau gwybodaeth ddaearyddol

Systemau Daearyddol gwybodaeth (GIS) yn ymdrin â storio gwybodaeth am y Ddaear ar gyfer adfer yn awtomatig gan gyfrifiadur, mewn modd cywir sy'n addas i'r pwrpas y wybodaeth yn. Yn ychwanegol at bob un o'r subdisciplines eraill o ddaearyddiaeth, mae'n rhaid i arbenigwyr GIS ddeall gwyddoniaeth gyfrifiadurol a systemau cronfa ddata. GIS wedi chwyldroi'r maes cartograffeg: mae bron pob mapmaking erbyn hyn yn cael ei wneud gyda chymorth rhyw fath o feddalwedd GIS. GIS hefyd yn cyfeirio at y wyddoniaeth o ddefnyddio technegau meddalwedd GIS a GIS i gynrychioli, dadansoddi, a rhagfynegi'r berthynas ofodol. Yn y cyd-destun hwn, GIS yn sefyll am Ddaearyddol Gwyddor Gwybodaeth.

Synhwyro o bell

Synhwyro o bell yw'r wyddor o gael gwybodaeth am nodweddion Ddaear o'r mesuriadau a wneir o bell. Daw data synhwyro o bell ar sawl ffurf, megis delweddau lloeren, lluniau o'r awyr, a data a gafwyd o synwyryddion a ddelir â llaw. Daearyddwyr yn defnyddio fwyfwy data synhwyrir o bell i gael gwybodaeth am wyneb y Ddaear tir, môr, a'r atmosffer, gan ei fod yn: a) cyflenwi gwybodaeth wrthrychol ar amrywiaeth o raddfeydd gofodol (lleol i'r byd-eang), b) yn darparu golwg synoptig o'r ardal o llog, c) yn caniatáu mynediad i safleoedd pell ac anhygyrch, d) yn darparu gwybodaeth y tu allan spectral y rhan gweladwy'r sbectrwm electromagnetig, ac e) yn hwyluso astudiaethau o sut mae nodweddion / ardaloedd yn newid dros amser. O bell Gall data a synhwyrir yn cael eu dadansoddi naill ai'n annibynnol o, neu ar y cyd gyda haenau data digidol eraill (ee, mewn System Gwybodaeth Ddaearyddol). 

Notes and references

[[Categori:Gwyddorau daear]] [[Categori:Daearyddiaeth]] [[Categori:Gwyddorau cymdeithas]]