Decebalus

Decebalus
Ganwyd	1 g
Bu farw	106  Bălcești
Dinasyddiaeth	Dacia
Galwedigaeth	brenin neu frenhines
Swydd	brenin Dacia
Tad	Scorilo, Dragnea
Priod	Andrada

Roedd Decebalus, enw gwreiddiol Diurpaneus (bu farw 106), yn frenin Dacia o 87 hyd ei farwolaeth.

Wedi marwolaeth y brenin Burebista, ymrannodd Dacia yn nifer o wladwriaethau bychain. Llwyddodd Diurpaneus i'w hail-uno ac ail-drefnu'r fyddin, ac yn 85 ymosododd y Daciaid ar dalaith Rufeinig Moesia, i'r de o Afon Donaw. Yn 87, gyrrodd yr ymerawdwr Domitian fyddin dan Cornelius Fuscus, pennaeth Gard y Praetoriwm, i gosbi'r Daciaid. Gorchfygodd Diurpaneus hwy mewn brwydr ger Tapae (Bucova heddiw), a lladdwyd Fuscus. Newidiodd Diurpaneus ei enw i Decebalus, sy'n golygu "cryfder deg".

Yn ôl yr hanesydd Dio Cassius, roedd Decebalus yn gadfridog galluog. Yn 88, gyrrwyd byddin arall dan Tettius Iulianus yn ei erbyn, ond gorchfygwyd yntau, a bu raid i'r Rhufeiniaid brynu heddwch trwy roi swm mawr o arian i'r Daciaid.

Pan ddaeth Trajan yn ymerawdwr yn 98, dechreuodd ymgyrch yn erbyn Decebalus. Gorchfygwyd y Daciaid yn 101, ond cadwyd Decebalus yn frenin dan awdurdod Rhufain. Dair blynedd yn ddiweddarach, gwrthryfelodd, a dinistriodd y milwyr Rhufeinig yn Dacia. Gyrrwyd byddin arall, ac wedi gwarchae hir ar Sarmizegetusa a brwydr, gorchfygwyd Decebalus. Lladdodd ef ei hun yn hytrach na chael ei gymeryd yn garcharor.