Gweld cod am Dafydd Elis-Thomas

{{Infobox officeholder
| honorific-prefix    = Y Gwir Anrhydeddus
| name                = Arglwydd Elis-Thomas
| honorific-suffix    = 
| image               = Official portrait of Lord Elis-Thomas crop 2.jpg
| imagesize           = 
| alt                 = 
| caption             = 
| order               = 
| office              = [[Llywodraeth Cymru|Gweinidog dros Ddiwylliant, Twristiaeth a Chwaraeon]]
| firstminister       = [[Carwyn Jones]]<br />[[Mark Drakeford]]
| term_start          = 3 Tachwedd 2017
| term_end            =12 Mai 2021 
| successor           =[[Dawn Bowden]] 
| predecessor         = [[Ken Skates]]
| office1             = [[Llywydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru]]
| term_start1         = 12 Mai 1999
| term_end1           = 11 Mai 2011
| predecessor1        = ''Swydd newydd''
| successor1          = [[Rosemary Butler]]
| office2             = Aelod o [[Senedd Cymru]] <br/> dros [[Dwyfor Meirionnydd (etholaeth Cynulliad)|Ddwyfor Meirionnydd]]<br><small> [[Meirionnydd Nant Conwy (etholaeth Cynulliad)|Meirionnydd Nant Conwy]] (1999–2007)</small>
| term_start2         = 6 Mai 1999
| term_end2           =6 Mai 2021 
| predecessor2        = [[Deddf Llywodraeth Cymru 1998|Swydd newydd]]
| successor2          =[[Mabon ap Gwynfor]] 
| majority2           = 8,868 (40.1%)

{{Collapsed infobox section begin|Cynrychiolaeth Senedd y DU {{nowrap|}}|titlestyle=border-top:solid 1pt #eee}}
| office3             = Aelod o [[Tŷ'r Arglwyddi|Dŷ'r Arglwyddi]]<br>Lords Temporal
| term_start3         = 18 Medi 1992<br>Arglwydd am Oes
| office4             = [[Aelod Seneddol]]<br/>dros [[Meirionnydd Nant Conwy (etholaeth seneddol)|Feirionnydd Nant Conwy]]
| parliament4         = 
| majority4           = 
| term_start4         = 9 Mehefin 1983
| term_end4           = 9 Ebrill 1992
| predecessor4        = ''Creuwyd yr etholaeth''
| successor4          = [[Elfyn Llwyd]]
| office5             = [[Aelod Seneddol]]<br/>dros [[Meirionnydd (etholaeth seneddol)|Feirionnydd]]
| parliament5         = 
| majority5           = 
| term_start5         = 28 Chwefror 1974
| term_end5           = 9 Mehefin 1983
| predecessor5        = [[William Edwards (gwleidydd)|William Edwards]]
| successor5          = ''Diddymwyd yr etholaeth''
{{Collapsed infobox section end}}
| birth_date          = {{birth date and age |df=yes|1946|10|18}}
| birth_place         = [[Caerfyrddin]], [[Sir Gaerfyrddin]]
| death_date          = 
| death_place         = 
| restingplace        = 
| birthname           = Dafydd Elis Thomas
| nationality         = 
| party               = Annibynnol
| otherparty          = [[Plaid Cymru]] <small>(1970–2016)</small>
| spouse              = Elen Williams <br> Mair Parry Jones (presennol)
| relations           = 
| children            = 3
| residence           = 
| alma_mater          = 
}}
Gwleidydd [[Cymry|Cymreig]] yw '''Dafydd Elis-Thomas''', '''Barwn Elis-Thomas''' neu'r '''Arglwydd Elis-Thomas''' (ganwyd [[18 Hydref]] [[1946]]). Bu'n [[Aelod Seneddol]] dros [[Plaid Cymru|Blaid Cymru]] yn San Steffan rhwng 1974 ac 1992 ac mae'n aelod o [[Cyfrin Gyngor y Deyrnas Unedig]]. Daeth yn aelod o [[Tŷ'r Arglwyddi|Dŷ'r Arglwyddi]] yn 1992.

Yn 1999 fe'i etholwyd yn [[Aelod Cynulliad]] dros [[Dwyfor Meirionnydd (etholaeth Cynulliad)|Ddwyfor Meirionnydd]] dros ran [[Plaid Cymru]]. Daeth yn Llefarydd cyntaf y Cynulliad o'r cychwyn yn 1999 hyd at 2011. Fe'i ail-etholwyd i'r Cynulliad yn Mai 2016 ond gadawodd Blaid Cymru ym mis Hydref gan aros fel aelod annibynnol hyd ei ymddeoliad cyn etholiad Mai 2021.<ref>[http://www.bbc.co.uk/cymrufyw/37662612 bbc.co.uk;] adalwud 15 Hydref 2016.</ref>

Mae'n Llywydd [[Prifysgol Bangor]] ac yn Llywydd Anrhydeddus [[Searchlight Cymru]] yn ogystal.

==Gyrfa==
Ganwyd Dafydd Elis-Thomas yng [[Caerfyrddin|Nghaerfyrddin]], yn fab i weinidog yn [[Eglwys Bresbyteraidd Cymru]], a chafodd ei fagu yn [[Llandysul]] a [[Llanrwst]].<ref name="DemLive">{{cite web |title=Dafydd Elis-Thomas AM |work=BBC Democracy Live website |publisher=[[BBC]] |year=2013 |url=http://news.bbc.co.uk/democracylive/hi/representatives/profiles/26851.stm |accessdate=3 Mai 2013 |archive-date=2014-08-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140824095004/http://news.bbc.co.uk/democracylive/hi/representatives/profiles/26851.stm |url-status=dead }}</ref><ref name="Plaid">{{cite web |title=Dafydd Elis-Thomas AM |work=Gwefan Plaid Cymru |publisher=[[Plaid Cymru]] |year=2013 |url=http://www.english.plaidcymru.org/dafydd-elis-thomas-am/ |accessdate=3 Mai 2013 |archive-date=2013-01-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130110113557/http://www.english.plaidcymru.org/dafydd-elis-thomas-am/ |url-status=dead }}</ref> Bu'n fyfyriwr ym Mhrifysgol Bangor rhwng 1964 – 1970 lle cafodd ddoethuriaeth mewn Athroniaeth ac Astudiaethau Llenyddol.

Fe’i etholwyd yn [[Aelod Seneddol]] yn Chwefror 1974, yr un adeg â [[Dafydd Wigley]], pan etholwyd dau aelod seneddol [[Plaid Cymru]], ac yn dilyn etholiad mis Hydref, dri aelod seneddol am y tro cyntaf. Ar y cychwyn, ef oedd yr aelod ieuengaf yn y [[Tŷ'r Cyffredin (Y Deyrnas Unedig)|Tŷ Cyffredin]]. Gadawodd y lle hwnnw ym [[1983]] ac ym [[1992]] fe’i henwebwyd i fod yn aelod o [[Tŷ'r Arglwyddi|Dŷ'r Arglwyddi]], fel y Barwn Elis-Thomas.

Yn Hydref 2016, pum mis ar ôl ei ail-ethol, penderfynodd adael Plaid Cymru oherwydd yn ei eiriau ef "nad oes unrhyw fwriad gan Plaid i chwarae rhan fwy cadarnhaol yn y Cynulliad". Dywedodd cangen Dwyfor Meirionnydd o Blaid Cymru y dylai galw is-etholiad ond dywedodd Elis-Thomas nad oedd ganddo unrhyw fwriad i wneud hynny.

Eisteddodd fel aelod annibynnol ers hynny. Ar 3 Tachwedd 2017 ymunodd â chabinet Llywodraeth Cymru gan gymryd swydd oedd wedi bod yn wag am flwyddyn sef y Gweinidog dros Ddiwylliant, Twristiaeth a Chwaraeon.

Cyhoeddodd ar raglen Dewi Llwyd ar BBC Radio Cymru 12 Ebrill 2020 nad oedd yn sefyll yn [[Etholiad Senedd Cymru, 2021|Etholiad nesaf y Senedd]] yn 2021. Ar ôl ystyriaeth hir dywedodd nad oedd yn cystadlu yn [[Dwyfor Meirionnydd (etholaeth Cynulliad)|Dwyfor Meirionnydd]] yn 2021, ond dywedodd fod yna lawer o ffyrdd eraill o wasanaethu'r cymdeithas. Dywedodd ar y rhaglen "Mae 'na fwy i fod yn ddinesydd da na bod yn wleidydd etholedig am fwy na 40 mlynedd.

"Gan 'mod i yn cyrraedd, neu wedi cyrraedd, y cyfnod yna o gynrychioli Meirionydd beth bynnag - onid yn gwbl gyson ar hyd y cyfnod yna - am fwy na deugain mlynedd, fydda fo ddim yn gwneud llawer o synnwyr i sefyll etholiad gan wybod y byddwn i'n 78 erbyn diwedd y Cynulliad nesa."<ref>{{Cite news|title=Dafydd Elis-Thomas ddim am geisio adennill ei sedd|url=https://www.bbc.com/cymrufyw/52260647|work=BBC Cymru Fyw|date=2020-04-12|access-date=2020-04-12|language=cy}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sounds/play/p089bhbw?at_custom4=B115AE0C-7CAC-11EA-98EC-C7073A982C1E&at_medium=custom7&at_campaign=64&at_custom1=%5Bpost+type%5D&at_custom3=%40BBCRadioCymru&at_custom2=twitter|title=Dim bwriad i ailsefyll - Aelod Cynulliad Dwyfor Meirionnydd|date=|access-date=|website=BBC Sounds - radio Cymru|last=Rhaglen radio|first=Dewi Llwyd ar fore Sul|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>

==Personol==
Ym [[1970]] priododd Elen M. Williams ac mae ganddynt dri mab. Wedi ysgariad, bu'n bartner i Marjorie Thompson, cadeirydd [[CND]]. Ym [[1993]] priododd Mair Parry Jones ac maent yn byw yn [[Llandaf]], [[Caerdydd]] pan fo'n gweithio yng Nghaerdydd ac ym [[Betws-y-coed|Betws-y-Coed]] fel arall. Yng nghofnodion swyddogol Sant Steffan cyfeirir ato fel "Dafydd Elis Elis-Thomas".<ref name="Gazette">{{London Gazette |issue=53056 |date=23 Medi 1992 |startpage=15921 }}</ref>

==Proffesiynol==
Dyma rai o'i swyddi proffesiynol:
*Cadeirydd [[Bwrdd yr Iaith Gymraeg]]: rhwng [[1994]] a [[1999]]
*Cyn-aelod o [[Cyngor Celfyddydau Cymru|Gyngor Celfyddydau Cymru]]
*Cyn-aelod o'r ''British Film Institute'' lle roedd yn Gadeirydd ''Screen'' rhwng 1992 a 1999
*Cyfarwyddwr ac Is-gadeirydd ''Cynefin Environmental Ltd.'' rhwng 1992 a 1999
*Tiwtor Cymraeg yng Ngholeg Harlech<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/uk/wales/13130.stm Manylion bywgraffiadol ar wefan wleidyddol y BBC], 1 Medi 1999; Adalwyd 30 Rhagfyr 2015</ref> ac yn Llywydd [[Prifysgol Bangor]] ers 2000.
*Aelod o Gorff Llywodraethol [[Yr Eglwys yng Nghymru]]

==Llenor==
Mae'n awdur ar nifer o lyfrau gan gynnwys [[Cyfansoddi Ewrop - Helaethu Ffiniau]].

{{dechrau-bocs}}
{{Teitl Dil|du}}
{{bocs olyniaeth
 | cyn=[[William Edwards]]
 | teitl=[[Aelod Seneddol]] dros [[Meirionnydd (etholaeth seneddol)|Feirionnydd]]
 | blynyddoedd=[[1974]] – [[1983]]
 | ar ôl=''dilewyd yr etholaeth''}}
{{bocs olyniaeth
 | cyn=''etholaeth newydd''
 | teitl=[[Aelod Seneddol]] dros [[Meirionnydd Nant Conwy (etholaeth seneddol)|Feirionnydd Nant Conwy]]
 | blynyddoedd=[[1983]] – [[1992]]
 | ar ôl=[[Elfyn Llwyd]]}}
{{bocs olyniaeth
 | cyn=[[Bernadette Devlin]]
 | teitl=Baban y Tŷ
 | blynyddoedd=1974
 | ar ôl=[[Hélène Hayman]]}}
{{Teitl Dil|cym}}
{{bocs olyniaeth
 | cyn=''swydd newydd''
 | teitl=[[Aelod Cynulliad]] dros [[Meirionnydd Nant Conwy (etholaeth Cynulliad)|Feirionnydd Nant Conwy]]
 | blynyddoedd=[[1999]] – [[2007]]
 | ar ôl=''dilewyd yr etholaeth'' }}
{{bocs olyniaeth
 | cyn=''etholaeth newydd''
 | teitl=[[Aelod Cynulliad]] dros [[Dwyfor Meirionnydd (etholaeth Cynulliad)|Ddwyfor Meirionnydd]]
 | blynyddoedd=[[2007]] – [[2021]]
 | ar ôl=[[Mabon ap Gwynfor]] }}
{{Teitl Dil| }}
{{bocs olyniaeth
 | cyn=''Dim''
 | teitl= [[Llywydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru|Llywydd y Cynulliad]]
 | blynyddoedd=[[1999]] – [[2011]]
 | ar ôl=[[Rosemary Butler]] }}
{{Teitl Dil|swydd-plaid}}
{{bocs olyniaeth
 | cyn=[[Dafydd Wigley]]
 | teitl=Llywydd [[Plaid Cymru]]
 | blynyddoedd=[[1984]] – [[1991]]
 | ar ôl=[[Dafydd Wigley]] }}
{{diwedd-bocs}}
{{Arweinwyr Plaid Cymru}}

==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}

{{Rheoli awdurdod}}

{{DEFAULTSORT:Elis-Thomas, Dafydd}}
[[Categori:Aelodau Cyfrin Gyngor y Deyrnas Unedig]]
[[Categori:Aelodau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 1999–2003]]
[[Categori:Aelodau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2003–2007]]
[[Categori:Aelodau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2007–2011]]
[[Categori:Aelodau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2011–2016]]
[[Categori:Aelodau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2016–2021]]
[[Categori:Aelodau Llywodraeth Cymru]]
[[Categori:Aelodau Seneddol y Deyrnas Unedig dros etholaethau Cymreig‎]]
[[Categori:Arglwyddi am oes]]
[[Categori:Arweinwyr Plaid Cymru]]
[[Categori:Genedigaethau 1946]]
[[Categori:Gwleidyddion Cymreig yr 20fed ganrif]]
[[Categori:Gwleidyddion Cymreig yr 21ain ganrif]]
[[Categori:Gwleidyddion Plaid Cymru]]
[[Categori:Pobl o Sir Gaerfyrddin]]