Gweld cod am Archddugiaeth Awstria

{{Gwybodlen Cyn-wladwriaeth
|native_name            = {{native name|de|Erzherzogtum Österreich}}
|conventional_long_name = Archddugiaeth Awstria
|common_name            = Awstria
|era                    = [[Yr Oesoedd Canol]], [[Cyfnod Modern Cynnar]]
|status                 = Gwladwriaeth gaeth, tywysogaeth
|status_text            = Talaith [[yr Ymerodraeth Lân Rufeinig]] (1453–1806)<br/>Tiriogaeth goron [[y Frenhiniaeth Hapsbwrgaidd]] (o 1526)
|empire                 = [[Yr Ymerodraeth Lân Rufeinig]]
|government_type        = Archddugiaeth
|year_start             = 1453
|year_end               = 1806
|life_span              = 1453–1806{{ref|a|a}}
|event_pre              = Ffugiwyd y ''Privilegium Maius'' gan y Dug [[Rudolf IV, Dug Awstria|Rudolf IV]]
|date_pre               = 1358/59 
|event_start            = Cydnabuwyd teitl yr archddug gan [[Ffredrig III, Ymerawdwr Glân Rhufeinig|Ffredrig III]]
|date_start             = 6 Ionawr
|event1                 = Ymunodd â'r Cylch Awstriaidd
|date_event1            = 1512
|event2                 = [[Ferdinand I, Ymerawdwr Glân Rhufeinig|Ferdinand I]] yn rhaglyw yn ôl [[Cymanfa Worms|Cytundeb Worms]]
|date_event2            = 28 Ebrill 1521
|event3                 = [[Rhyfel Olyniaeth Awstria]]
|date_event3            = 1740–1748
|event4                 = Sefydlwyd [[Ymerodraeth Awstria]]
|date_event4            = 11 Awst 1804
|event_end              = Diddymwyd [[yr Ymerodraeth Lân Rufeinig]]
|date_end               = 6 Awst
|p1                     = Dugiaeth Awstria
|image_p1               = [[Delwedd:Coat of arms of the archduchy of Austria.svg|16px|Dugiaeth Awstria]]
|s1                     = Ymerodraeth Awstria
|flag_s1                = Flag of the Habsburg Monarchy.svg
|image_flag             = Flag of Austria.svg
|flag                   = Baner Awstria
|flag_type              = Baner
|image_coat             = Bindenschild Privilegium maius 1512.svg
|coa_size               = 65px
|symbol                 = Arfbais Awstria
|symbol_type            = Arfbais
|image_map              = Oostr1477.png
|image_map_caption      = Archddugiaeth Awstria o fewn tiriogaethau etifeddol y Hapsbwrgiaid (oren), 1477.
|capital                = [[Fienna]]
|national_motto         = ''Alles Erdreich ist Österreich untertan''<br/><small>"Mae'r holl fyd yn ddarostyngedig i Awstria"</small><ref>{{cite book |first=Heinz-Dieter |last=Heimann |title=Die Habsburger : Dynastie und Kaiserreiche |location=München |publisher=Beck |year=2010 |pages=38–45 |isbn=3-406-44754-6 }}</ref>
|national_anthem        = 
|common_languages       = [[Bafareg]], [[Almaeneg]]
|religion               = [[Yr Eglwys Gatholig Rufeinig]]
|currency               = Conventionsthaler
|
|leader1                = [[Ladislaus yr Ôl-anedig]]<small><br>(archddug [[de jure|ffurfiol]] cyntaf)</small>
|leader2                = [[Ffransis II, Ymerawdwr Glân Rhufeinig|Ffransis I]] <small>(olaf{{ref|a|a}})</small>
|year_leader1           = 1453–1457
|year_leader2           = 1792–1806
|title_leader           = Archddug
|
|legislature            = 
|house1                 = 
|type_house1            = 
|house2                 = 
|type_house2            = 
|
|footnotes              = {{note|a|a}} Parhaodd y teitl "Archddug Awstria" yn rhan o deitl llawn swyddogol arweinwyr Awstria nes 1918.
}}
Tywysogaeth a fodolai yng [[Canolbarth Ewrop|Nghanolbarth Ewrop]] o 1453 i 1806 oedd '''Archddugiaeth Awstria''' ({{iaith-de|Erzherzogtum Österreich}}) a oedd yn un o brif daleithiau'r [[Ymerodraeth Lân Rufeinig]] ac yn diriogaeth ganolog [[y Frenhiniaeth Hapsbwrgaidd]]. Roedd yn rhan o'r Cylch Awstriaidd yn yr Ymerodraeth Lân Rufeinig.

Sefydlwyd [[Ardalyddiaeth Awstria]] yn 976, dan reolaeth Tŷ Babenberg ac yn rhan o [[Dugiaeth Bafaria|Ddugiaeth Bafaria]], ar y ffin rhwng yr Ymerodraeth Lân Rufeinig â [[Tywysogaeth Hwngari|Thywysogaeth Hwngari]]. Yn 1156 fe'i dyrchafwyd yn dalaith ymerodrol ynddo'i hun ar ffurf [[Dugiaeth Awstria]], yn ôl y ''Privilegium Minus'' a gyhoeddwyd gan [[Ffredrig I, Ymerawdwr Glân Rhufeinig|yr Ymerawdwr Ffredrig I]]. Daeth Awstria dan reolaeth [[Tŷ Hapsbwrg]] yn niwedd y 13g, ac yn 1440 coronwyd [[Ffredrig III, Ymerawdwr Glân Rhufeinig|Ffredrig III]] yn Ymerawdwr Glân Rhufeinig. Yn 1453, mabwysiadodd Ffredrig y teitl [[Archddug Awstria]] fel pennaeth Tŷ Hapsbwrg, ac o hynny ymlaen, ac eithrio'r ysbaid 1742–45 yn ystod [[Rhyfel Olyniaeth Awstria]], bu pob Ymerawdwr Glân Rhufeinig hefyd yn dwyn teitl yr Archddug.

Daeth Archddugiaeth Awstria i ben yn sgil diddymu'r Ymerodraeth Lân Rufeinig yn 1806. Cyn hynny, yn 1804, unwyd y Frenhiniaeth Hapsbwrgaidd ar ffurf [[Ymerodraeth Awstria]] gan Ffransis II, yr Ymerawdwr Glân Rhufeinig olaf, a ddatganodd ei hun yn Ffransis I, Ymerawdwr Awstria. Parhaodd Archddug Awstria yn rhan o deitl llawn swyddogol arweinwyr Awstria nes 1918, er nad oedd yr archddugiaeth ei hun yn bodoli bellach.

== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}

[[Categori:Archddugiaeth Awstria| ]]
[[Categori:15fed ganrif yn Awstria]]
[[Categori:16eg ganrif yn Awstria]]
[[Categori:17eg ganrif yn Awstria]]
[[Categori:18fed ganrif yn Awstria]]
[[Categori:19eg ganrif yn Awstria]]
[[Categori:Y Frenhiniaeth Hapsbwrgaidd]]
[[Categori:Cyn-ddugiaethau]]
[[Categori:Gwladwriaethau a thiriogaethau a sefydlwyd ym 1453]]
[[Categori:Gwladwriaethau a thiriogaethau a ddadsefydlwyd ym 1806]]
[[Categori:Taleithiau'r Ymerodraeth Lân Rufeinig]]