Gair benthyg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Torvalu4 (sgwrs | cyfraniadau) |
Torvalu4 (sgwrs | cyfraniadau) |
||
| Llinell 41: | Llinell 41: | ||
|} |
|} |
||
== Saesinebau yn lle geiriau |
== Saesinebau yn lle geiriau etifeddol == |
||
Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau |
Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau etifeddol gan benthyceiriau, yn enwedig Saesinebau. |
||
Os mae'n haws dweud y benthycair na'r gair |
Os mae'n haws dweud y benthycair na'r gair etifeddol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau mae'n fyrach dweud y gair e.e. ''lot'' yn lle ''llawer'', neu'n fwy syml i'w ynganu e.e. ''ŵncl'' yn lle ''ewyrth''. |
||
Y prif broses arall yng Nghymru ydy bod y Cymry yn dod yn fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n haws iddyn nhw feddwl am y Saesineb, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain at ddefnydd [[Wenglish]]). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ''ffrind'' / ''cyfaill'' a ''helpu'' / ''cymorth'' er gwaethaf bod geiriau |
Y prif broses arall yng Nghymru ydy bod y Cymry yn dod yn fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n haws iddyn nhw feddwl am y Saesineb, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain at ddefnydd [[Wenglish]]). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ''ffrind'' / ''cyfaill'' a ''helpu'' / ''cymorth'' er gwaethaf bod geiriau etifeddol yn Gymraeg yn barod. |
||
Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith. |
Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith. |
||
Fersiwn yn ôl 07:56, 6 Chwefror 2021
Rhybudd! 
|
Mae angen cywiro iaith yr erthygl hon. Beth am fynd ati i'w chywiro? Dyma restr o erthyglau i'w cywiro: Tudalennau â phroblemau ieithyddol. |
Mae benthycair neu air benthyg yn air o iaith rodd sy'n cael ei ddefnyddio yn iaith dderbyn.
Broses o gair mynedu iaith arall
Fel arfer, mae'r gair yn dod o ieithoedd eraill fel term technoleg i ddod â'r un ystyr o'r iaith rodd i'r iaith dderbyn.
Gair allanol
Cyn daw gair o'r iaith arall, mae'r gair yn dechrau ei ddefnydd fel gair allanol, fel ffenestr (gair Lladin), a dydyn nhw ddim yn dod yn eiriau mewnol tan gael eu glynu yn yr iaith leol.
Gair o brif faes
Daw llawer o eiriau o un prif faes yr iaith:
- Busnes - Mae llawer o eiriau busnes yn dod o Saesneg trwy bwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n bosib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
- Celf - Mae'r ffurflen unigryw o'r gelf Gymraeg yn achos llawer o eiriau unigryw Cymraeg yn sefydlu'r gelf Gymraeg. Trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eidaleg yn fwyaf dylanwadol.
- Crefydd - Mae'r geiriau arbennig ymhob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y rhan fwyaf yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
- Dyfeisiadau - Mae llawer o ddyfeisiadau sy'n cael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfais. Weithiau mae'r un gair yn cael ei ddefnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ambiwlans, weithiau mae'r ystyr yn cael ei ddefnyddio e.e. cyfrifiadur (o "cyfrif")
- Gwyddoniaeth - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i brosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.
Gair yn dod i ddefnydd gyffredinol
Pan bydd y gair yn colli ei gysylltiad tramor, bydd e'n dod yn air mewnol yn yr iaith gyffredinol.
Benthyciadwyedd
Fel rheol ni fenthycir geiriau gweithredydd o ieithoedd eraill. Mae geiriau gweithredydd fel mae ac yn yn rhan hanfodol o'r gramadeg Cymraeg ond mae geiriau cynnwys fel hem(yn) ‘rhybed’ a ti yn fwy tueddol i gael eu disodli.
Mathau o fenthyciadau
| Mewnforiad | Estronair | Mae gair yn cael ei ddefnyddio o'r iaith arall yn yr un lle yn union, fel ffenestr o Ladin neu café yn Saesneg o Ffrangeg. |
| Benthycair | Mae gair yn cael ei ddefnyddio ar ôl iddo newid i weithio yn yr iaith sy'n ei dderbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf tebyg i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymraeg e.e. ambiwlans neu coffi. | |
| Amnewidiad llawn | Cyfieithiad benthyg | Mae pob rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. Internet < inter + net > rhyng + rhwyd > rhyngrwyd. |
| Gwneud benthyg | Mae rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. teledu o tele-vision neu cyfrifriadur o beiriant cyfrif. | |
| Creadwyd benthyg | Mae gair newydd gael ei greu i adnewid gair tramor e.e. oergell neu rhewgell. | |
| Ystyr benthyg | Mae gair lleol yn adnewid ystyr e.e. heddlu ac heddwas i bobl sy'n cadw'r hedd (nid plismon sy'n gorfodi polisi). | |
| Amnewidiad rhannol | - | Mae gair rhannau lle mae rhan ohono yn cael ei fewnforio a rhan yn cael ei amnewid. e.e. Almaeng Livesendung, Live-Übertragung o'r Saesneg live broadcast. |
Saesinebau yn lle geiriau etifeddol
Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau etifeddol gan benthyceiriau, yn enwedig Saesinebau.
Os mae'n haws dweud y benthycair na'r gair etifeddol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau mae'n fyrach dweud y gair e.e. lot yn lle llawer, neu'n fwy syml i'w ynganu e.e. ŵncl yn lle ewyrth.
Y prif broses arall yng Nghymru ydy bod y Cymry yn dod yn fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n haws iddyn nhw feddwl am y Saesineb, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain at ddefnydd Wenglish). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ffrind / cyfaill a helpu / cymorth er gwaethaf bod geiriau etifeddol yn Gymraeg yn barod.
Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith.