Gweld cod am 1821 yng Nghymru

[[Delwedd:Porthmadoc Harbour and FFestiniog.jpg|bawd|Porthladd Porthmadog]]
[[Delwedd:QueenCaroline1820.jpg|bawd|Y Frenhines Caroline tua 1820]]
[[Delwedd:Y Dysgedydd Rhif 1.jpg|bawd|Tudalen gyntaf y rhifyn gyntaf o'r Dysgedydd]]
[[Delwedd:William lathan bevan.jpg|bawd|Delwedd:William Lathan Bevan]]
[[Delwedd:HughDavies.png|bawd|Cofeb Hugh Davies yn Eglwys Biwmares]]
Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn '''[[1821]]''' i '''[[Gymru]]''' a'i '''[[Cymry|phobl]]'''
== Deiliaid ==
* [[Tywysog Cymru]] - gwag
* [[Tywysoges Cymru]] - gwag

==Digwyddiadau==

*Ers dechrau'r flwyddyn bu ymgais gan y brenin [[Siôr IV, brenin y Deyrnas Unedig|Siôr IV]] i ddiddymu ei briodas ac amddifadu ei [[Caroline o Brunswick|wraig]] o'r teitl Brenhines.<ref>{{Cite web|title=Caroline [Princess Caroline of Brunswick-Wolfenbüttel] (1768–1821), queen of the United Kingdom of Great Britain and Ireland, consort {{!}} Oxford Dictionary of National Biography|url=https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-4722|website=www.oxforddnb.com|access-date=2020-01-31|doi=10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-4722|date=|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> Wrth iddo ymweld â [[Caerfyrddin|Chaerfyrddin]] fel rhan o daith dathlu ei goroni bu terfysgoedd ymysg trigolion y dref mewn cefnogaeth i'r Frenhines.
* [[27 Gorffennaf]] - Syr Thomas Phillipps yn cael ei godi'n farwnig.
* Tachwedd - Rhifyn cyntaf  [[Y Dysgedydd]] yn ymddangos.
* Mae'r goleuadau stryd nwy cyntaf yng Nghymru yn cael eu gosod yn [[Abertawe]].
* Mae [[William Alexander Madocks|William Madocks]] yn cael Deddf Seneddol sy'n caniatáu iddo adeiladu porthladd, a elwir yn ddiweddarach [[Porthmadog]]

== Celfyddydau a llenyddiaeth ==

=== Llyfrau newydd ===
*[[John Elias]] – ''Golygiad Ysgrythurol ar Gyfiawnhad Pechadur''<ref>{{cite book|author=Meic Stephens|title=Cydymaith i lenyddiaeth Cymru|url=https://books.google.com/books?id=Yy1KAAAAYAAJ|year=1986|publisher=Gwasg Prifysgol Cymru|isbn=978-0-7083-0915-5|page=187}}</ref>
*[[Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd)]] – ''Pedwar Cyflwr Dyn'' 
*[[David Richards (Dafydd Ionawr)]] – ''Cywydd y Dilyw''
*[[John Hughes, Pontrobert]] - ''Trefn eglwysig Ynysoedd Môr y Dehau: yn gynnwysedig mewn llythyr a anfonwyd gan y Parchedig [[John Davies, Tahiti|John Davies]], cenhadwr yn yr ynysoedd hynny, at John Hughes, Pont Robert, Sir Drefaldwyn''

===Cerddoriaeth===
* [[Joseph Harris (Gomer)]] – ''Casgliad o Hymnau''
* [[John Hughes, Pontrobert]] - ''Hymnau i'w canu yn yr Ysgolion Sabbothol''

==Genedigaethau==

* [[3 Chwefror]], [[John Thomas (llenor)|John Thomas]] - gweinidog gyda'r Annibynwyr, gwleidydd, a hanesydd; ( bu f. 1892) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-THOM-JOH-1821 John Thomas - gweinidog gyda'r Annibynwyr, gwleidydd, a hanesydd. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
*[[21 Ebrill]], [[Thomas Stephens]] (Casnodyn, Gwrnerth, Caradawg) - hynafiaethydd, beirniad llenyddol (bu f. 1875) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c11-STEP-THO-1821 Thomas Stephens,- hynafiaethydd, beirniad llenyddol. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[25 Ebrill]], Joseph Richard Cobb - hynafiaethydd (bu f. 1897) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-COBB-RIC-1821 Joseph Richard Cobb hynafiaethydd. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[1 Mai]], William Latham Bevan - offeiriad (bu f. 1908) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-BEVA-LAT-1821 William Latham Bevan offeiriad. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[24 Mehefin]], [[Benjamin Williams]] - clerigwr ac awdur (bu f. 1891) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-WILL-BEN-1821 Benjamin Williams - clerigwr ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[6 Gorffennaf]], [[Henry Hussey Vivian]] - diwydiannwr ac arbenigwr mewn gweithio meteloedd a mwynau (bu f. 1894) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-VIVI-HUS-1821 Henry Hussey Vivian - diwydiannwr ac arbenigwr mewn gweithio meteloedd a mwynau. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
*[[16 Gorffennaf]], [[John Jones (Mathetes)]] - gweinidog Bedyddwyr a llenor 1821-07-16 1878-11-18 Cilrhedyn <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JONE-JOH-1821 John Jones (Mathetes) gweinidog Bedyddwyr a llenor. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* Tachwedd John Jenkins - golygydd a chyfieithydd (bu f. 1896) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JENK-JOH-1821 John Jenkins - golygydd a chyfieithydd. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[14 Tachwedd]], [[John Owen (Owen Alaw)]] - bardd a cherddor (bu f 1883) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-OWEN-JOH-1821 John Owen John Owen (Owen Alaw) - bardd a cherddor. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
*[[6 Rhagfyr]], [[John Griffith (Y Gohebydd)]] - newyddiadurwr (bu f 1877) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-GRIF-JOH-1821 John Griffith - newyddiadurwr. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
*[[6 Rhagfyr]], William Thomas Edwards - meddyg a phrif ysgogwr sefydlu Ysgol Feddygol Caerdydd (bu f. 1915) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c8-EDWA-THO-1821 William Thomas Edwards - meddyg a phrif ysgogwr sefydlu Ysgol Feddygol Caerdydd. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* Dyddiad anhysbys
** John Idris Davies (Ioan Idris) - bardd (bu f.1889) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-DAVI-IDR-1821. John Idris Davies (Ioan Idris) - bardd Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
** [[John Prichard (awdur)|John Prichard]] - gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, a hanesydd Methodistiaeth Môn (bu f 1889) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-PRIC-JOH-1821 John Prichard gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, a hanesydd Methodistiaeth Môn. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
** Thomas Williams (Clwydfro) - bardd (bu f. 1855) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-WILL-THO-1821 Thomas Williams (Clwydfro) – bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>

==Marwolaethau==
* [[20 Ionawr]], [[Daniel Jones (clerigwr)|Daniel Jones]] clerigwr Methodistaidd (1757) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JONE-DAN-1757 Daniel Jones clerigwr Methodistaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[3 Chwefror]], Benjamin Evans - gweinidog Annibynnol	(g 1740) <ref name="bywgraffiadur.cymru">[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EVAN-BEN-1740 Benjamin Evans, gweinidog Annibynnol. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[16 Chwefror]], [[Hugh Davies]] -  botanegwr ac yn offeiriad Eglwys Lloegr. (g. 1739) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-DAVI-HUG-1739 Hugh Davies offeiriad, ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[2 Mawrth]], [[Benjamin Efans, Trewen]] - gweinidog Annibynnol (g. 1740) <ref name="bywgraffiadur.cymru"/>
* [[11 Mawrth]], [[John Williams (Ioan Rhagfyr)]] - cerddor (g. 1740) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-WILL-JOH-1740 John Williams, (Ioan Rhagfyr) cerddor. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[27 Ebrill]], David Parry - gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (g 1760) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-PARR-DAV-1760 David Parry, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[2 Mai]], [[Hester Thrale]] - awdures (g. 1741) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-PIOZ-LYN-1741 Hester Thrale, awdures. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[21 Mai]], [[John Jones (Jac Glan-y-gors)]] Awdur pamffledau gwleidyddol a bardd dychanol (g. 1766) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JONE-JOH-1766 John Jones (Jac Glan-y-gors) Awdur pamffledau gwleidyddol a bardd dychanol. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[13 Gorffennaf]], Watkin Lewes, arglwydd faer Llundain (g. 1740) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-LEWE-WAT-1740 Watkin Lewes, arglwydd faer Llundain. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[12 Hydref]], [[William Jones]] - clerigwr efengylaidd (g. 1755) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-JONE-WIL-1755 William Jones, clerigwr efengylaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[24 Hydref]], David Evans - gweinidog Bedyddwyr (g. 1744) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-EVAN-DAV-1744 David Evans - gweinidog. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* Tachwedd, [[Richard Fenton]] - bardd ac awdur (g. 1746) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-FENT-RIC-1747 Richard Fenton, bardd ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[4 Rhagfyr]], John Davies gweinidog yr Annibynwyr (g. 1737) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-DAVI-JOH-1737 John Davies gweinidog yr Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>
* [[24 Rhagfyr]], John Davies - offeiriad Methodistaidd (g tua 1750) <ref>[https://bywgraffiadur.cymru/article/c-DAVI-JOH-1750 John Davies, offeiriad Methodistaidd Y Bywgraffiadur Cymreig.] Adferwyd 30 Ion 2020</ref>

==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau|2}}

{{Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru}}

[[Categori:1821]]
[[Categori:1820au yng Nghymru]]
[[Categori:Hanes Cymru]]
[[Categori:Rhestrau Cymru]]
[[Categori:Prosiect WiciLlên]]