Rhagdybiaeth nwl
| Math | hypothesis  |
|---|---|
| Y gwrthwyneb | alternative hypothesis |
Mewn ystadegaeth casgliadol, mae rhagdybiaeth nwl (null hypothesis, a ddynodir yn aml fel H0)[1] yn rhagdybiaeth ddiofyn sy'n mynegi fod y maint i'w fesur yn sero (nwl). Yn nodweddiadol, y maint i'w fesur yw'r gwahaniaeth rhwng dwy sefyllfa, er enghraifft i geisio canfod a oes prawf positif bod effaith wedi digwydd neu fod samplau'n deillio o wahanol sypiau.[2][3]
Mae'r rhagdybiaeth nwl[4] yn nodi i bob pwrpas bod maint (y diddordeb) yn fwy neu'n hafal i sero ac yn llai neu'n hafal i sero. Os gellir gwrthdroi'r naill ofyniad neu'r llall yn gadarnhaol, caiff y rhagdybiaeth nwl ei "eithrio o deyrnas y posibiliadau".
Tybir yn gyffredinol bod y rhagdybiaeth nwl yn parhau i fod o bosib yn wir. Gellir cynnal dadansoddiadau lluosog i ddangos sut y dylid naill ai gwrthod neu eithrio'r rhagdybiaeth ee bod â lefel uchel o hyder, a thrwy hynny ddangos gwahaniaeth ystadegol arwyddocaol. Dangosir hyn trwy ddangos bod sero y tu allan i gyfwng hyder penodedig y mesuriad ar unrhyw ochr, yn nodweddiadol o fewn y rhifau real.[3] Nid yw methu â gwahardd y rhagdybiaeth nwl yn cadarnhau nac yn cefnogi'r rhagdybiaeth nwl (na ellir ei brofi). Pan brofir bod rhywbeth ee yn fwy na x, nid yw o reidrwydd yn awgrymu ei bod yn gredadwy ei fod yn llai neu'n hafal i x; gall yn hytrach fod yn fesuriad o ansawdd gwael, gyda chywirdeb isel.
Byddai cadarnhau'r rhagdybiaeth nwl, mae dwy ochr yn gyfystyr â phrofi'n bositif ei fod yn fwy neu'n hafal i 0 ac i brofi'n gadarnhaol ei fod yn llai neu'n hafal i 0; mae hyn yn rhywbeth y mae angen cywirdeb anfeidrol ar ei gyfer yn ogystal ag effaith sero yn union-gywir, ac nad yw'r naill na'r llall yn realistig, fel rheol. Hefyd ni fydd mesuriadau byth yn dynodi tebygolrwydd nad yw'n sero o wahaniaeth sy'n union sero.
Gall rhagdybiaeth nad yw'n nwl fod â'r ystyron canlynol, yn dibynnu ar yr awdur:
a) defnyddir gwerth heblaw sero, b) defnyddir rhyw faint heblaw sero ac c) y rhagdybiaeth amgen.[5][6]
Mae profi'r rhagdybiaeth nwl yn dasg ganolog mewn prawf rhagdybiaeth ystadegol o fewn yr ymarfer modern o wyddoniaeth. Mae yna feini prawf manwlgywir ar gyfer eithrio neu beidio ac eithrio rhagdybiaeth nwl ar lefel hyder benodol. Dylai'r lefel hyder nodi'r tebygolrwydd y byddai llawer mwy a gwell data yn dal i allu eithrio'r rhagdybiaeth nwl ar yr un ochr.[3]
Egwyddor[golygu | golygu cod]
Mae profi rhagdybiaeth yn gofyn am lunio model ystadegol o'r hyn y byddai'r data'n edrych pe bai siawns neu brosesau ar hap yn unig yn gyfrifol am y canlyniadau. Gelwir y rhagdybiaeth mai siawns yn unig sy'n gyfrifol am y canlyniadau yn rhagdybiaeth nwl. Gelwir model canlyniad y broses ar hap yn ddosbarthiad o dan y rhagdybiaeth nwl. Mae'r canlyniadau a gafwyd yn cael eu cymharu â'r dosbarthiad o dan y rhagdybiaeth nwl, a thrwy hynny mae'r tebygolrwydd o ddod o hyd i'r canlyniadau a gafwyd yn cael ei bennu.[7]
Mae profi rhagdybiaeth yn gweithio trwy gasglu data a mesur pa mor debygol yw'r set benodol o ddata (gan dybio bod y rhagdybiaeth nwl yn wir), pan fydd yr astudiaeth ar sampl gynrychioliadol a ddewiswyd ar hap. Nid yw'r rhagdybiaeth nwl yn rhagdybio unrhyw berthynas rhwng newidynnau yn y boblogaeth y dewisir y sampl ohoni.[8]
Diffiniadau sylfaenol[golygu | golygu cod]
Mae'r rhagdybiaeth nwl a'r rhagdybiaeth amgen yn fathau o ddamcaniaethau a ddefnyddir mewn profion ystadegol, sy'n ddulliau ffurfiol o ddod i gasgliadau neu wneud penderfyniadau ar sail data. Mae'r rhagdybiaethau'n ddyfaliadau am fodel ystadegol o'r boblogaeth, sy'n seiliedig ar sampl o'r boblogaeth. Mae'r profion yn elfennau craidd o gasgliad ystadegol, a ddefnyddir yn helaeth wrth ddehongli data arbrofol gwyddonol, i wahanu honiadau gwyddonol oddi wrth sŵn ystadegol.
Y datganiad sy'n cael ei brofi yn erbyn y rhagdybiaeth nwl yw'r rhagdybiaeth amgen.[9] Ymhlith y symbolau mae H1 a Ha.
Enghraifft[golygu | golygu cod]
O ystyried sgoriau prawf dau sampl ar hap, y naill o ddynion a'r llall o ferched, a yw un grŵp yn wahanol i'r llall? Rhagdybiaeth nwl posibl yw bod y sgôr gymedrig gwrywaidd yr un fath â'r sgôr gymedrig benywaidd:
- H 0 : μ 1 = μ 2
lle
- H 0 = y rhagdybiaeth nwl,
- μ 1 = cymedr poblogaeth 1, a
- μ 2 = cymedr poblogaeth 2.
Rhagdybiaeth nwl gryfach yw bod y ddau sampl yn cael eu tynnu o'r un boblogaeth, fel bod amrywiannau a siapiau'r dosraniadau hefyd yn gyfartal.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Helmenstine, Anne Marie. "What Is the Null Hypothesis? Definition and Examples". ThoughtCo (yn Saesneg). Cyrchwyd 2019-12-10.
- ↑ Everitt, Brian (1998). The Cambridge Dictionary of Statistics. Cambridge and New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0521593465.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Hayes, Adam. "Null Hypothesis Definition". Investopedia (yn Saesneg). Cyrchwyd 2019-12-10.
- ↑ "Nwl". Geiriadur Bangor. 5 Rhagfyr 2021. Cyrchwyd 5 Rhagfyr 2021.
- ↑ Zhao, Guolong (2015-04-18). "A Test of Non Null Hypothesis for Linear Trends in Proportions". Communications in Statistics - Theory and Methods 44 (8): 1621–1639. doi:10.1080/03610926.2013.776687. ISSN 0361-0926. https://doi.org/10.1080/03610926.2013.776687.
- ↑ "OECD Glossary of Statistical Terms - Non-null hypothesis Definition". stats.oecd.org. Cyrchwyd 2020-12-05.
- ↑ Stockburger D.W. (2007), "Hypothesis and hypothesis testing", Encyclopedia of Measurement and Statistics (editor—Salkind N.J.), Sage Publications.
- ↑ "Understanding Null Hypothesis Testing – Research Methods in Psychology". opentextbc.ca. Cyrchwyd 2019-12-10.
- ↑ Moore, David; McCabe, George (2003). Introduction to the Practice of Statistics (arg. 4). New York: W.H. Freeman and Co. t. 438. ISBN 9780716796572.