Per- a sylweddau polyfluoroalkyl
| Enghraifft o'r canlynol | dosbarth strwythurol cyfansoddion cemegol  |
|---|---|
| Math | organofluorine, deunydd peryglus |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae sylweddau per- a polyfflworoalkyl (PFASau) yn gyfansoddion cemegol organofluorin, synthetig sydd a nifer o atomau fflworin ynghlwm wrth gadwyn alcyl. Roedd diffiniad cynnar, o 2011, yn mynnu eu bod yn cynnwys o leiaf un moiety perfflworoalcyl, –C n F 2n+1 –.[1][2] Gan ddechrau yn 2021, ehangodd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD) ei derminoleg, gan nodi bod "PFASau yn cael eu diffinio fel sylweddau fflworinedig sy'n cynnwys o leiaf un atom o garbon methyl neu methylen wedi'i fflworeiddio'n llawn (heb unrhyw atom o H / Cl / Br / ynghlwm wrtho), hy gydag ychydig o eithriadau a nodwyd, mae unrhyw gemegyn sydd ag o leiaf grŵp methyl perfflworinedig (–CF 3) neu grŵp methylene perfflworinedig (–CF 2 –) yn PFAS."[3][4]
Yn ôl yr OECD, mae o leiaf 4,730 o PFAS gwahanol wedi eu hadnabod, sy'n cynnwys o leiaf dri atom carbon perfflworinedig. Mae cronfa ddata gwenwyndra Asiantaeth Diogelu'r Amgylchedd yr Unol Daleithiau (EPA), DSSTox, yn rhestru 14,735 o gyfansoddion cemegol PFAS unigryw;[5] mae PubChem yn rhestru tua 6 miliwn.[6] Mae gan yr is-grŵp syrffactyddion fflworinedig neu fflwor-arwynebwyr "gynffon" fflworinedig a "phen" hydroffilig ac felly fe'u hystyrir yn syrffactyddion. Mae'r rhain yn fwy effeithiol wrth leihau tensiwn arwyneb dŵr na syrffactyddion hydrocarbon tebyg. Maent yn cynnwys yr asidau perfflworosulfonig, fel asid perfflworooctanesulfonig (PFOS) a'r asidau perfflworocarbocsilig fel asid perfflworooctanoic (PFOA).
Defnyddiwyd llawer o PFASau yng nghanol yr 20g mewn cynhyrchion ac ar ddeunyddiau oherwydd eu priodweddau gwrth-ddŵr gwell, megis o fewn Teflon neu ewyn dyfrllyd sy'n ffurfio ffilm. Dim ond ers dechrau'r 21g yr astudiwyd yr effaith amgylcheddol a'r gwenwyndra i fywyd dynol a mamalaidd yn fanwl. Disgrifir PFOS, PFOA a PFASau eraill yn gyffredin fel llygryddion organig parhaus neu "gemegau am byth" oherwydd eu bod yn aros yn yr amgylchedd am gyfnodau hir o amser.
Mae gweddillion (cemeg) wedi'u canfod mewn bodau dynol a bywyd gwyllt, gan ysgogi pryder am yr effaith ar iechyd.[7][8][9] Yn ôl Academïau Gwyddorau Cenedlaethol, Peirianneg a Meddygaeth, mae amlygiad PFAS yn gysylltiedig â risg uwch o ddyslipidemia (colesterol anarferol o uchel), ymateb gwrthgyrff is-optimaidd, llai o dwf mewn babanod a ffetws, a chyfraddau uwch o ganser yr arennau.[10]
Mae pryderon iechyd sy'n ymwneud â PFASau wedi arwain at lawer o ymgyfreitha. Yn 2021, daeth Maine y dalaith gyntaf yn yr Unol Daleithiau i wahardd y cyfansoddion hyn ym mhob cynnyrch erbyn 2030, ac eithrio achosion a ystyrir yn “anorfod ar hyn o bryd”.[11][12]
Rôl economaidd[golygu | golygu cod]
Mae PFASs yn chwarae rhan economaidd allweddol i gwmnïau fel DuPont, 3M, a WL Gore & Associates oherwydd eu bod yn cael eu defnyddio mewn emwlsiwn polymeiddio i gynhyrchu fflworopolymerau . Mae ganddynt ddwy brif farchnad: marchnad flynyddol gwerth $1 biliwn o ymlidyddion staen, a marchnad flynyddol o $100 miliwn ar gyfer llathryddion, paent, ayb.[13] Yn 2022, cyhoeddodd 3M y bydd yn dod â chynhyrchu PFAS i ben erbyn 2025.
Pryderon iechyd ac amgylcheddol[golygu | golygu cod]
Pryderon iechyd dynol sy'n gysylltiedig â PFASs[golygu | golygu cod]
Wrth eu cyflwyno yn y 1940au, ystyriwyd bod sylweddau per- a polyfflworoalkyl (PFASau) yn anadweithio (<i>inert</i>).[14][15] Mewn gwirionedd, datgelodd astudiaethau galwedigaethol cynnar lefelau uchel o fflworocemegion yng ngwaed gweithwyr yn y diwydiant, ond ni chyfeiriwyd at unrhyw effeithiau afiechyd.[16][17] Roedd y canlyniadau hyn yn gyson â chrynodiadau serwm mesuredig PFOS a PFOA mewn gweithwyr planhigion 3M yn amrywio o 0.04 i 10.06 ppm a 0.01 i 12.70 ppm yn y drefn honno, ymhell islaw'r lefelau gwenwynig a charsinogenig a ddyfynnir mewn astudiaethau anifeiliaid.[17][14]
Mae cemegau sy'n tarfu ar hormonau, gan gynnwys PFASau, yn gysylltiedig â dirywiad cyflym mewn ffrwythlondeb dynol .[18] Mewn dadansoddiad ar gyfer cysylltiadau rhwng PFASau a biomarcwyr clinigol dynol ar gyfer anaf i'r afu, ystyriodd yr awduron effeithiau PFASau ar fiomarcwyr afu a data histolegol o astudiaethau arbrofol cnofilod a daethant i'r casgliad bod tystiolaeth yn bodoli sy'n dangos bod PFOA, asid perfluorohexanesulfonic (PFHxS), ac asid perfflworonanoig (PFNA) yn wenwynig i bobl.[19]
Ffilm[golygu | golygu cod]
Darllen pellach[golygu | golygu cod]
- "Polyfluorinated compounds: past, present, and future". Environmental Science & Technology 45 (19): 7954–61. October 2011. Bibcode 2011EnST...45.7954L. doi:10.1021/es2011622. PMID 21866930. https://semanticscholar.org/paper/67e1420b4aa02ee006e48ef9d66dc9943d9aaf31. Adalwyd December 2, 2019.
- "The Shrinking Case For Fluorochemicals". Chemical & Engineering News 93 (28): 27–29. 2015. doi:10.1021/cen-09328-scitech1. http://cen.acs.org/articles/93/i28/Shrinking-Case-Fluorochemicals.html. Adalwyd August 3, 2016.
- "Synthesis of environmentally relevant fluorinated surfactants--a review". Chemosphere 58 (11): 1471–96. March 2005. Bibcode 2005Chmsp..58.1471L. doi:10.1016/j.chemosphere.2004.11.078. PMID 15694468.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Perfluoroalkyl and polyfluoroalkyl substances in the environment: terminology, classification, and origins". Integrated Environmental Assessment and Management 7 (4): 513–41. October 2011. arXiv:6. doi:10.1002/ieam.258. PMC 3214619. PMID 21793199. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3214619.
- ↑ "Zürich Statement on Future Actions on Per- and Polyfluoroalkyl Substances (PFASs)". Environmental Health Perspectives 126 (8): 84502. August 2018. arXiv:6. doi:10.1289/EHP4158. PMC 6375385. PMID 30235423. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6375385.
- ↑ OECD (2021). "Reconciling Terminology of the Universe of Per- and Polyfluoroalkyl Substances: Recommendations and Practical Guidance" (PDF). OECD Series on Risk Management. Paris: OECD Publishing. t. 23. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 13 July 2021.
- ↑ "A New OECD Definition for Per- and Polyfluoroalkyl Substances". Environmental Science & Technology 55 (23): 15575–15578. December 2021. arXiv:6. Bibcode 2021EnST...5515575W. doi:10.1021/acs.est.1c06896. PMID 34751569.
- ↑ "PFAS structures in DSSTox (update August 2022)". CompTox Chemicals Dashboard. Washington, D.C.: U.S. Environmental Protection Agency (EPA). Cyrchwyd 2022-10-21. "List consists of all DTXSID records with a structure assigned, and using a set of substructural filters based on community input."
- ↑ "PubChem Classification Browser – PFAS and Fluorinated Compounds in PubChem Tree". pubchem.ncbi.nlm.nih.gov. NBCI. Cyrchwyd 2022-10-21.
- ↑ "Biological monitoring of polyfluoroalkyl substances: A review". Environmental Science & Technology 40 (11): 3463–73. June 2006. Bibcode 2006EnST...40.3463H. doi:10.1021/es052580b. PMID 16786681. "Supporting Information". Environmental Science & Technology 40 (11): 3463–3473. 2006. Bibcode 2006EnST...40.3463H. doi:10.1021/es052580b. PMID 16786681. http://pubs.acs.org/doi/suppl/10.1021/es052580b/suppl_file/es052580bsi20060303_021408.pdf.
- ↑ "Per- and Polyfluorinated Substances (PFAS) Factsheet". National Biomonitoring Program. Centers for Disease Control and Prevention. September 2, 2021. Cyrchwyd 10 October 2021.
- ↑ Elton, Charlotte (2023-02-24). "'Frightening' scale of Europe's forever chemical pollution revealed". euronews (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-02-25.
- ↑ "New Report Calls for Expanded PFAS Testing for People With History of Elevated Exposure, Offers Advice for Clinical Treatment". National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (NASEM). 2022-07-28. Cyrchwyd 2022-08-04.
- ↑ "Maine bans toxic 'forever chemicals' under groundbreaking new law". The Guardian. 16 July 2021. Archifwyd o'r gwreiddiol ar July 16, 2021.
- ↑ "Maine's ban on 'forever chemicals' marks a big win for some scientists". Science. 2021-08-27. doi:10.1126/science.abm1382. https://www.science.org/news/2021/08/maine-s-ban-forever-chemicals-marks-big-win-some-scientists. Adalwyd August 31, 2021.
- ↑ "The long and the short of perfluorinated replacements". Environmental Science & Technology 40 (1): 12–3. January 2006. Bibcode 2006EnST...40...12R. doi:10.1021/es062612a. PMID 16433328.
- ↑ 14.0 14.1 "Guide to PFAS in our environment debuts". C&EN Global Enterprise 97 (21): 12. 2019-05-27. doi:10.1021/cen-09721-polcon2. ISSN 2474-7408.
- ↑ "Preliminary Lists of PFOS, PFAS, PFOA and Related Compounds and Chemicals that May Degrade to PFCA". OECD Papers 6 (11): 1–194. 2006-10-25. doi:10.1787/oecd_papers-v6-art38-en. ISSN 1609-1914.
- ↑ "Health status of plant workers exposed to fluorochemicals--a preliminary report". American Industrial Hygiene Association Journal 41 (8): 584–9. August 1980. doi:10.1080/15298668091425310. PMID 7405826.
- ↑ 17.0 17.1 "Epidemiologic assessment of worker serum perfluorooctanesulfonate (PFOS) and perfluorooctanoate (PFOA) concentrations and medical surveillance examinations". Journal of Occupational and Environmental Medicine 45 (3): 260–70. March 2003. doi:10.1097/01.jom.0000052958.59271.10. PMID 12661183. https://archive.org/details/sim_journal-of-occupational-and-environmental-medicine_2003-03_45_3/page/n57.
- ↑ Count down: how our modern world is threatening sperm counts, altering male and female reproductive development, and imperiling the future of the human race. New York, USA: Scribner. February 2021. ISBN 978-1-9821-1366-7.
- ↑ "Exposure to per- and Polyfluoroalkyl Substances and Markers of Liver Injury: A Systematic Review and Meta-Analysis". Environmental Health Perspectives 130 (4): 46001. April 2022. arXiv:6. doi:10.1289/EHP10092. PMC 9044977. PMID 35475652. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=9044977.
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- Per- and Polyfluoroalkyl Substances (PFAS); National Toxicology Program
- Per- and Polyfluoroalkyl Substances and Your Health at the Agency for Toxic Substances and Disease Registry
- Per- and Polyfluoroalkyl Substances (PFAS); United States Environmental Protection Agency
- Per- and polyfluoroalkyl substances (PFASs); European Chemicals Agency
- PFAS Contamination [map] in the U.S.; Environmental Working Group
- Per- and Polyfluoroalkyl substances; National Institute for Occupational Safety and Health
- The Forever Pollution Project – Journalists tracking PFAS across Europe
- PFAS contamination in Queensland, Australia; State Library of Queensland