Capel Gellimanwydd
 | |
| Math | capel anghydffurfiol  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | Rhydaman |
| Sir | Sir Gaerfyrddin |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 51.7925°N 3.9857°W |
| Cod post | SA18 2LL |
 | |
| Statws treftadaeth | Henebion Cenedlaethol Cymru |
| Manylion | |
Capel Gellimanwydd, neu'r "Christian" fel mae llawer yn ei alw, yw capel hynaf tref Rhydaman. Mae'n perthyn i'r Annibynwyr Cymraeg.
Mae gwreiddiau Gellimanwydd yn Y Betws ac yn mynd nôl i'r Argoed Fawr. Mae'r Argoed wedi bod yn dŷ tafarn, gwesty, fferm a tŷ anedd, ond ei bwysigrwydd mewn hanes yw'r ffaith mai dyma'r man cyfarfod cyntaf i'w ddefnyddio fel capel yn hytrach nag eglwys. Daeth yn eglur yn fuan bod y bwthyn yn rhy fach i'r cristnogion oedd yn cwrdd yno a symudodd un grŵp o bobl i adeilad ar Fferm Carregaman-Uchaf, sydd bellach yn 63 High Street. Gosodwyd sylfeini cyntaf Christian Temple. Yna, yn dilyn rhodd gan Mr Hugh Davies o fferm Carregaman-uchaf, adeiladwyd y capel yn High Street. Cafodd ei ail-adeiladu ym 1836 a'i ymestyn i'w gyflwr presennol yn 1865. Adabyddwyd Gellimanwydd fel Cross Inn Chapel, dyna'r enw ar y pentrefan bach oedd ar y groesffordd sydd heddiw yn nhref Rhydaman.
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Owen, D. Huw, Capeli Cymru (Talybont: Y Lolfa, 2005), tt.167–8