Gweld cod am Orgraff y Gymraeg

{{Cymraeg}}
Ysgrifennir yr iaith [[Cymraeg|Gymraeg]] yn [[yr wyddor Gymraeg]], ac mae '''orgraff y Gymraeg''' yn seiliedig ar gonfensiynau [[orgraff]]yddol a ddatblygwyd yn y 19g. Ar ddechrau'r ganrif honno, bu cryn dryswch ac anghytuno ynghylch ysgrifennu'r iaith, yn bennaf o ganlyniad i gamgymeriadau'r gramadegydd a geiriadurwr [[William Owen Pughe]]. Ni chafodd sillafu'r Gymraeg ei safoni nes cyhoeddiad ''Orgraff yr Iaith Gymraeg'' yn 1859 gan [[Gweirydd ap Rhys]] a [[Thomas Stephens]]. Anghytunodd ambell un â'r diwygiadau, er enghraifft [[D. Silvan Evans]] yn ei ''Llythyraeth yr Iaith Gymraeg'' (1861). Fodd bynnag, adeiladodd sawl ysgolhaig ar seiliau'r orgraff ddiwygiedig, yn eu plith [[John Rhŷs]]. Cytunwyd ar feini prawf ychwanegol gan [[Cymdeithas Dafydd ap Gwilym|Gymdeithas Dafydd ap Gwilym]] yn Rhydychen yn 1888, a chyhoeddwyd cylchgronau yn yr orgraff hon, gan gynnwys ''[[Y Traethodydd]]'' a ''[[Cymru (cylchgrawn)|Cymru]]''. Ehangwyd ar yr argymhellion hyn gan gyd-bwyllgor [[Cymdeithas yr Iaith Gymraeg (1885)|Cymdeithas yr Iaith Gymraeg]], gyda gwaith John Rhŷs, [[Thomas Powel]], [[J. E. Lloyd]], a [[John Morris-Jones]], ond bu ychydig mwy o wrthwynebiad i gasgliadau'r adroddiad a gyhoeddwyd ganddynt. Cadarnhawyd orgraff fodern y Gymraeg gan Bwyllgor Iaith a Llenyddiaeth [[y Bwrdd Gwybodau Celtaidd]] yn ''Orgraff yr Iaith Gymraeg'' (1928).<ref>''[[Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru]]'', gol. Meic Stephens (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1986), s.v. "Orgraff y Gymraeg"</ref>

== Yr wyddor Gymraeg ==
{{prif|Yr wyddor Gymraeg}}

Ffurf ar [[yr wyddor Ladin]] a ddefnyddir i ysgrifennu'r iaith [[Cymraeg|Gymraeg]] yn y cyfnod modern yw'r wyddor Gymraeg. Yn ôl traddodiad, mae ganddi 28 o [[llythyren|lythrennau]], fel a ganlyn:

{| class="wikitable" style="text-align: center"
! colspan="28" | Priflythrennau
|-
| style="width: 24px; height: 24px" | [[A]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[B]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[C]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Ch]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[D]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Dd]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[E]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[F]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Ff]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[G]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Ng]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[H]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[I]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[L]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Ll]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[M]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[N]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[O]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[P]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Ph]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[R]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Rh]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[S]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[T]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Th]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[U]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[W]]
| style="width: 24px; height: 24px" | [[Y]]
|-
! colspan="28" | Llythrennau bychain
|-
| style="width: 24px; height: 24px" | a
| style="width: 24px; height: 24px" | b
| style="width: 24px; height: 24px" | c
| style="width: 24px; height: 24px" | ch
| style="width: 24px; height: 24px" | d
| style="width: 24px; height: 24px" | dd
| style="width: 24px; height: 24px" | e
| style="width: 24px; height: 24px" | f
| style="width: 24px; height: 24px" | ff
| style="width: 24px; height: 24px" | g
| style="width: 24px; height: 24px" | ng
| style="width: 24px; height: 24px" | h
| style="width: 24px; height: 24px" | i
| style="width: 24px; height: 24px" | l
| style="width: 24px; height: 24px" | ll
| style="width: 24px; height: 24px" | m
| style="width: 24px; height: 24px" | n
| style="width: 24px; height: 24px" | o
| style="width: 24px; height: 24px" | p
| style="width: 24px; height: 24px" | ph
| style="width: 24px; height: 24px" | r
| style="width: 24px; height: 24px" | rh
| style="width: 24px; height: 24px" | s
| style="width: 24px; height: 24px" | t
| style="width: 24px; height: 24px" | th
| style="width: 24px; height: 24px" | u
| style="width: 24px; height: 24px" | w
| style="width: 24px; height: 24px" | y
|}

Fodd bynnag, erbyn heddiw mae '''[[j]]''' yn cael ei ddefnyddio ym mhob geiriadur modern ar gyfer [[benthyg geiriau i'r Gymraeg|geiriau benthyg]] o'r Saesneg.  

Mae '''a''', '''e''', '''i''', '''o''', '''u''', '''w''', '''y''' yn [[llafariad|llafariaid]]. Gall '''i''' ac '''w''' fod yn [[cytsain|gytseiniaid]] hefyd megis yn ''iâ'' neu ''galwad''.

==Llyfryddiaeth==
Am ragarweiniad i hanes yr wyddor Gymraeg yn y cyfnod modern, o oes y [[Dadeni]] ymlaen, ynghyd â'r rheolau sillafu safonol a dderbynir heddiw, gweler:

* ''Orgraff yr Iaith Gymraeg: Adroddiad Pwyllgor Llên Bwrdd Gwybodau Celtaidd Prifysgol Cymru'' (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1928)

Am grynodeb cynhwysfawr o gonfensiynau sillafu modern, gweler:

* Atodiad IV, "Yr Orgraff", yn Peter Wynn Thomas, ''Gramadeg y Gymraeg'' (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1996), tt.747–798

== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}

[[Categori:Cymraeg]]
[[Categori:Orgraff yn ôl iaith|Cymraeg]]
[[Categori:Yr wyddor Gymraeg| ]]
[[Categori:Cymraeg]]
[[Categori:Gwyddorau|Cymraeg]]