Gweld cod am Goronwy Moelwyn Hughes

{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= dinasyddiaeth | nationality = {{banergwlad|Cymru}} | dateformat = dmy}}

Roedd '''Goronwy '''(''Ronw'') '''Moelwyn Hughes''' ([[6 Hydref]] [[1897]] – [[1 Tachwedd]] [[1955]]), yn gyfreithiwr Cymreig a gwleidydd a safodd etholiadau dros y [[Plaid Ryddfrydol (DU)|Blaid Ryddfrydol]] a'r [[Plaid Lafur (DU)|Blaid Lafur]]. Gwasanaethodd am ddau dymor byr fel [[Aelod Seneddol]] Llafur.

==Bywyd cynnar==
Ganwyd Goronwy Moelwyn Hughes yn [[Llwyn Onn]], [[Ceredigion]] ar Hydref 6ed 1897. Ei enw bedydd oedd Goronwy ond wrth yr enw bachigol ''Ronw'' yr adnabuwyd o gan amlaf. Roedd yr hynaf o chwech o blant y Parchedig Dr [[John Gruffydd Moelwyn Hughes]] (1866-1944) ac Anna Maria (Mia) (née Lewis) ei wraig.<ref>[http://wbo.llgc.org.uk/cy/c2-HUGH-MOE-1866.html HUGHES , JOHN GRUFFYDD MOELWYN yn y Bywgraffiadur arlein] adalwyd 20 Chwef 2014</ref>

Cafodd ei addysg yn [[Ysgol Gyfun Aberaeron|Ysgol y Cyngor Aberaeron]] cyn mynd ymlaen i [[Prifysgol Aberystwyth|Brifysgol Aberystwyth]]. Amharwyd ar ei yrfa academaidd gan doriad y [[Rhyfel Byd Cyntaf]]. Ymunodd Catrawd Gorllewin Swydd Efrog a chafodd ei anafu ym 1916. Ym 1917 trosglwyddodd i'r [[Corfflu Awyr Brenhinol]] gan wasanaethu fel peilot am weddill y rhyfel.

== Byd y gyfraith==
Wedi'r rhyfel dychwelodd i Aberystwyth gan raddio BA cyn parhau a'i addysg yng [[Coleg Downing, Caergrawnt|Ngholeg Downing Caergrawnt]] lle raddiodd LLB gydag anrhydedd dosbarth cyntaf. Cafodd ei alw i'r bar yn 1922 yn [[y Deml Ganol]] a fu'n gweithio fel [[bargyfreithiwr]] ar gylchdaith gogledd Lloegr. Roedd yn arbenigo yn bennaf ym maesydd cyfraith trafnidiaeth a chyfraith fasnachol. Un o'i achosion nodedig oedd cynrychioli Billy Butlin mewn achos yn ymwneud a'r tir lle yr adeiladwyd Camp [[Butlins]] [[Pwllheli]].

Roedd yn darlithio ar y gyfraith ryngwladol yn [[Ysgol Economeg a Gwyddor Gwleidyddiaeth Llundain]] ac yn darlithio ar Gyfraith Masnachol i Gymdeithas y Gyfraith; roedd o hefyd yn arholwr i'r Cyngor Addysg Gyfreithiol.

Fe ysgrifennodd yn helaeth mewn cylchgronau cyfreithiol a golygodd 7fed argraffiad ''International Law'' (1928), a chyfranodd erthyglau i argraffiad 1931-35 o ''Halsbury's Laws of England'' Ysgrifennodd, ar y cyd a Dingle Foot, y brif waith safonol ar gyfraith trafnidiaeth ''News Chronicle Guide to the Road & Rail Traffic Act, 1933''

Cafodd ei wneud yn [[Cwnsler y Frenhines|Gwnsler y Brenin]] ym 1943 ac yn Feinciwr y Deml Ganol ym 1950<ref>{{ODNBweb|title=Hughes, Goronwy Moelwyn (1897–1955)|first=G. R|last=Rubin|id=54020}}</ref>

==Gyrfa wleidyddol==
Yn etholiad cyffredinol 1929, safodd fel ymgeisydd Rhyddfrydol yn etholaeth ddiogel y Blaid Lafur - Gorllewin y Rhondda gan golli'n drwm i'r AS Llafur William John.  Ym mis Hydref 1930 cafodd ei ddewis fel ymgeisydd Rhyddfrydol ar gyfer sedd llawer mwy enilladwy, sef Southport, ond yn yr Etholiad Cyffredinol ym 1931 cafodd ei guro gan yr ymgeisydd y Ceidwadwyr

Ychydig wedi etholiad 1931 ymunodd Hughes a'r Blaid Lafur a safodd yn aflwyddiannus fel  ymgeisydd Llafur yn etholaeth [[Ceredigion (etholaeth seneddol)|Ceredigion]] yn etholiad cyffredinol 1935.

Cafodd ei ethol i [[Tŷ'r Cyffredin|Dŷ'r Cyffredin]] yn ddiwrthwynebiad mewn isetholiad yn etholaeth [[Caerfyrddin (etholaeth seneddol)|Caerfyrddin]] ym 1941, o dan drefniant rhwng y tair plaid fwyaf i beidio cystadlu isetholiadau yn ystod cyfnod yr [[Ail Ryfel Byd]]. Er gwaetha'r ffaith bod Llafur wedi mwynhau tirlithriad enfawr yn etholiad 1945 llwyddodd Hughes i fod yr unig aelod o'r Blaid Lafur i golli sedd yn yr etholiad hwnnw. Cipiwyd y sedd gan yr ymgeisydd Rhyddfrydol [[Rhys Hopkin Morris]].

Dychwelodd Hughes i'r Senedd yn etholiad cyffredinol 1950, pan gafodd ei ethol i sedd Lafur diogel Gogledd Islington yng Ngogledd Llundain. Bu'n cynrychioli'r etholaeth am ddim ond blwyddyn,  gan benderfynu peidio ac ail sefyll yn etholiad cyffredinol 1951. Mae bloc o fflatiau yn Hilldrop Crescent, Holloway, Gogledd Islington, wedi ei enwi'n Moelwyn Hughes Court er anrhydedd iddo.

==Adroddiad Moelwyn Hughes ==
Ar 9 Mawrth 1946, bu drychineb yn Burnden Park maes chwarae clwb pêl-droed [[Bolton Wanderers]].<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-manchester-12686632 Burnden Park football disaster remembered 65 years on] adalwyd 20 Chwefror 2014</ref> Yn y trychineb cafodd 33 o bobl eu lladd a chafodd dros 400 arall eu hanafu pan gorwasgwyd dros 85,000 o gefnogwyr i safle gyda chynhwysedd ar gyfer dim ond 60,000 o gefnogwyr.

Penodwyd Moelwyn Hughes i arwain ymchwiliad i'r trychineb. Fe wnaeth adroddiad swyddogol Moelwyn Hughes argymell rheolaeth fwy trwyadl o feintiau dorf, trwyddedu a rheoleiddio meysydd chwaraeon gan awdurdodau lleol ac archwilio rheolaidd ar feysydd dros 10,000 o gapasiti.<ref>[http://archive.spectator.co.uk/article/12th-july-1946/4/mr-moelwyn-hughes-report-on-the-bolton-football-gr Mr. Moelwyn Hughes' report on the Bolton Football Ground disaster yn Archif y Spectator] adalwyd 20 Chwefror 2014</ref>

==Bywyd personol ==
Bu'n briod a Louise Mary, merch hynaf barnwr y Llys Apêl Frederick Greer (Barwn Fairfield ). Bu iddynt bedwar o blant dau fab ac un ferch, un o'i feibion oedd yr athro [[Ifan Moelwyn Hughes]] o [[Prifysgol Aberystwyth|Brifysgol Aberystwyth]].<ref>[http://www.bmdsonline.co.uk/25412761 BMDS Online Ifan Moelwyn Hughes Obituary]{{Dolen marw|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} adalwyd 20 Chwefror 2014</ref>

Bu farw yn [[Golders Green]], [[Middlesex]], o drawiad ar y galon, ar 1 Tachwedd 1955.

==Gweler hefyd==
* [http://hansard.millbanksystems.com/people/mr-ronw-hughes/ Cyfraniadau Ronw Moelwyn Hughes ar lawr Tŷ'r Cyffredin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141230094413/http://hansard.millbanksystems.com/people/mr-ronw-hughes/ |date=2014-12-30 }}

==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}

{{dechrau-bocs}}
{{Teitl Dil|du}}
{{bocs olyniaeth| cyn = [[Daniel Hopkin]] | teitl = [[Aelod Seneddol]] dros [[Caerfyrddin (etholaeth seneddol)|Gaerfyrddin]] | blynyddoedd=[[1941]] – [[1945]] | ar ôl = [[Rhys Hopkin Morris]] }}

{{Teitl Dil|du}}
{{bocs olyniaeth| cyn = [[Leslie Haden-Guest]] | teitl=[[Aelod Seneddol]] dros  [[Gogledd Islington]] | blynyddoedd=[[1905]] – [[1951]] | ar ôl = [[Wilfred Fienburgh]] }}
{{diwedd-bocs}}

{{Rheoli awdurdod}}

{{DEFAULTSORT:Hughes, Goronwy Moelwyn}}
[[Categori:Aelodau Seneddol y Deyrnas Unedig]]
[[Categori:Genedigaethau 1897]]
[[Categori:Gwleidyddion Cymreig yr 20fed ganrif]]
[[Categori:Marwolaethau 1955]]