Gweld cod am Ceidwadwyr Cymreig

{{Infobox political party
| name = Ceidwadwyr Cymreig
| logo = [[File:Welsh Conservatives 2016.svg|275px|Welsh Conservative Party logo]]
| colorcode = {{Conservative Party/meta/color}}
| foundation = 1921
| ideology = {{ubl|class=nowrap|
 |[[Ceidwadaeth]]<ref name="Nordsieck">{{cite web|url=http://www.parties-and-elections.eu/wales.html |first=Wolfram |last= Nordsieck |website= Parties and Elections in Europe |title= Wales/UK |year=2016 |accessdate= 7 Hydref 2018}}</ref><br />[[Unoliaethwr|Undodiaeth Brydeinig]]<br />[[Rhyddfrydiaeth|Rhyddfrydiaeth Economaidd]]<ref name="Nordsieck"/>}}
| headquarters = Uned 5<br />Tŷ Rhymney<br />Parc Ty Glas<br />Llanisien<br />Caerdydd<br />CF14 5DU
| international = Undeb y Democratiaid Rhyngwladol
| country = Cymru
| native_name = Welsh Conservatives
| leader1_title = Arweinydd Grwp Ceidwadol Cymreig
| leader1_name = [[Andrew R. T. Davies]]<ref>{{cite news |last= Williams |first= James |date= 24 Ionawr 2021 |title= Andrew RT Davies returns as Welsh Conservatives leader |url= https://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-55781864 |work= BBC News |access-date= 24 Ionawr 2021}}</ref>
| leader2_title = Llywydd
| leader2_name = [[Byron Davies|Arglwydd Davies o Gŵyr]]
| position = Canol-dde
| affiliation1_title = Cysylltiad Senedd y DU
| affiliation1 = [[Y Blaid Geidwadol (DU)]]
| european = Cynghrair y Ceidwadwyr a Diwygwyr yn Ewrop
| colours = Glas
| seats1_title = [[Senedd Cymru]]
| seats1 = {{Composition bar|16|60|hex={{Conservative Party (UK)/meta/color}}}}
| seats2_title = [[Tŷ'r Cyffredin (Y Deyrnas Unedig)|Tŷ'r Cyffredin (Seddi Cymru)]]
| seats2 = {{Composition bar|14|40|hex={{Conservative Party (UK)/meta/color}}}}
| seats3_title = [[Llywodraeth leol yng Nghymru|Llywodrath leol]]<ref>{{Cite web|url=http://www.opencouncildata.co.uk/councils.php?model=W&y=|title=Open Council Data UK - compositions councillors parties wards elections|website=www.opencouncildata.co.uk|access-date=2019-10-24}}</ref>
| seats3 = {{Composition bar|166|1253|hex={{Conservative Party (UK)/meta/color}}}}
| website = {{URL|https://www.ceidwadwyr.cymru/cy}}
}}
Y '''Ceidwadwyr Cymreig''' yw cangen ffederal y [[Y Blaid Geidwadol (DU)|Blaid Geidwadol]] yng [[Cymru|Nghymru]]. Yn [[Etholiadau cyffredinol y Deyrnas Unedig|etholiadau San Steffan]], hi yw'r blaid wleidyddol ail-fwyaf poblogaidd yng Nghymru, ar ôl sicrhau'r gyfran ail fwyaf o'r bleidlais ym mhob etholiad cyffredinol ers 1931.<ref>Jones, B, ''Welsh Elections 1885 – 1997''(1999), Lolfa</ref> Yn [[Senedd Cymru|etholiadau Senedd Cymru]], y Ceidwadwyr yw'r ail blaid fwyaf. Maen nhw'n dal 14 o'r 40 sedd Gymreig yn [[Senedd y Deyrnas Unedig|Senedd]] y [[Senedd y Deyrnas Unedig|DU]], a 16 o'r 60 sedd yn y [[Senedd Cymru|Senedd]]. Mae gan y blaid rheolaeth gyffredinol ar un awdurdod lleol, [[Cyngor Sir Fynwy]].

== Hanes ==
Ffurfiwyd Ceidwadwyr Cymru (fel Cyngor Ceidwadol ac Unoliaethol Cymru a Sir Fynwy) ym 1921 trwy uno'r tair Cymdeithas Plwyfol Gymreig bresennol yn Undeb Cenedlaethol y Blaid.<ref>Melding, D, ''Have We Been Anti-Welsh? The Conservative Party and the Welsh Nation'' (2005), Cymdeithas Y Kymberiaid</ref> Am lawer o'u hanes roeddent yn cael eu dominyddu gan y blaid yn Lloegr. Ar ôl i'r Cynulliad gael ei sefydlu ym 1999, yr oedd eu haelodau yn gwrthwynebu y blaid yn Lloegr, gwnaethant addasu i ddod yn fwy o blaid Cymraeg.

Dangosodd eu harweinydd cyntaf, cyn Weinidog [[Y Swyddfa Gymreig|Swyddfa Cymru]], [[Rod Richards]], arddull gynhenid o wleidyddiaeth yn erbyn y llywodraeth Lafur. Ymddiswyddodd Richards wedi hynny yn fuan ar ôl i'r Cynulliad ymsefydlu mewn ymateb i honiadau o ymosodiad, y cafodd ei glirio ohono yn ddiweddarach.

Yna daeth [[Nick Bourne|Nicholas Bourne]], athro cyfraith a chyn arweinydd yr ymgyrch Na yn refferendwm Cynulliad Cymru, yn arweinydd mewn etholiad a oedd yn ddiwrthwynebiad. Rhwng 1999 a 2007 arhosodd y blaid yn gadarn yn yr wrthblaid yng Nghymru, yn hytrach na ffurfio cynghrair â phleidiau gwleidyddol eraill. Newidiodd hyn yn 2007 pan gymerodd Ceidwadwyr Cymru ran fer mewn trafodaethau clymblaid ar ôl [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2007|etholiad]] ansicr [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2007|2007]] ar "glymblaid enfys" gyda [[Democratiaid Rhyddfrydol Cymru]] a [[Plaid Cymru|Phlaid Cymru]] a fethodd ar ôl i'r Democratiaid Rhyddfrydol gefnu. Gwrthododd Plaid Cymru ei hun allan o gael clymblaid gyda'r Ceidwadwyr ar sail ideolegol. Yn y pen draw, ffurfiodd [[Plaid Cymru]] a [[Llafur Cymru|Llafur]] y llywodraeth o dan delerau eu cytundeb [[Cymru'n Un]].<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/6275036.stm|title=Labour agrees historic coalition|work=BBC News|date=6 Gorffennaf 2007|access-date=20 December 2011}}</ref> O ganlyniad i'r cytundeb, daeth y Ceidwadwyr, yr wrthblaid fwyaf, yn Wrthblaid Swyddogol yng Nghynulliad Cymru.

Yn etholiadau Cynulliad Cymru yn 2011 a oedd yn llwyddiannus yn bennaf, collodd Arweinydd Ceidwadol Cymru, [[Nick Bourne|Nicholas Bourne]] (2000–2011), ei sedd rhestr ranbarthol yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru. Ef oedd yr arweinwyr gwleidyddol hiraf a wasanaethodd hiraf yng Nghynulliad Cymru.

Yna daeth Aelod Cynulliad [[Preseli Penfro (etholaeth Senedd Cymru)|Preseli Penfro]] [[Paul Davies|Paul Paul Davies]] yn Arweinydd Dros Dro tra cynhaliwyd etholiad. Yna yn yr ornest hynny roedd [[Andrew R. T. Davies|Andrew RT Davies]] (Canol De Cymru) yn erbyn [[Nick Ramsay]] (Sir Fynwy). Enillodd Andrew RT Davies gyda thua 53.1 y cant o'r bleidlais. Hefyd ar ôl etholiad Cynulliad Cymru 2011 cafodd [[David Melding]] (Canol De Cymru) ei ddewis i fod yn Ddirprwy Lywydd Cynulliad Cymru, y tro cyntaf i Geidwadwr ddal y swydd hon.

== Perfformiad etholiadol ==

=== Etholiadau lleol ===
[[Delwedd:2017_Welsh_Local_Elections_-_Ward_and_Council_Control.svg|bawd|Ceidwadwyr Cymru yn ôl rheolaeth ward a chyngor ar ôl etholiadau lleol 2017]]
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
! scope="col" | Blwyddyn 
! scope="col" | Pleidleisiau 
! scope="col" | % 
! scope="col" | +/- 
! scope="col" | Rheolaeth gyffredinol ar Gynghorau 
! scope="col" | +/- 
! scope="col" | Seddi 
! scope="col" | +/- 
|-
| 1993 
| 84,909 
| 12.5% 
| ? 
| 0 
| ? 
| 32 
| ? ? 
|-
| 1995 
| 75,448 
| 8.1% 
|{{decrease}} 4.4% 
| 0 
|{{steady}}
| 42 
|{{increase}} 10 
|-
| 1999 
| 99,565 
| 10.1% 
|{{increase}} 2.0% 
| 0 
|{{steady}}
| 75 
|{{increase}} 33 
|-
| 2004 
| 99,991 
| 11.0% 
|{{increase}} 0.9% 
| 1 
|{{increase}} 1 
| 107 
|{{increase}} 32 
|-
| 2008 
| 148,708 
| 15.6% 
|{{increase}} 4.6% 
| 2 
|{{increase}} 2 
| 165 
|{{increase}} 19 
|-
| 2012 * 
| 108,365 
| 12.8% 
|{{decrease}} 2.8% 
| 0 
|{{decrease}} 2 
| 105 
|{{decrease}} 66 
|-
| 2017 
| 182,520 
| 18.8% 
|{{increase}} 6.3% 
| 1 
|{{increase}} 1 
| 184 
|{{increase}} 79 
|-
|}
''* Nid yw ffigurau 2012 yn cynnwys Ynys Môn a etholwyd yn 2013 er bod y newid mewn seddi a phleidleisiau a ddangosir yn gymhariaeth uniongyrchol rhwng ffigurau 2008 a 2012 yn y 21 cyngor a etholwyd.'' ''Mae ffigurau 2017 yn seiliedig ar newidiadau o etholiadau 2012 a 2013.''

=== Etholiadau Cynulliad Cymru/ Senedd Cymru ===

{| class="wikitable" style="text-align:right"
|-
! rowspan="2"| Etholiad
! colspan="3"| Etholaeth
! colspan="3"| Rhabarth
! rowspan="2"| Cyfanswm y seddi
! rowspan="2"| +/–
! rowspan="2"| Llywodraeth
|-
! Pleidleisiau
! %
! Seddi
! Pleidleisiau
! %
! Seddi
|-
! [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 1999|1999]]
| 162,133
| 15.8
| {{Composition bar|1|40|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| 168,206
| 16.5
| {{Composition bar|8|20|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{Composition bar|9|60|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| bgcolor="lightgrey"|
| {{no2|Gwrthblaid}}
|-
! [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2003|2003]]
| 169,832
| 19.9
| {{Composition bar|1|40|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| 162,725
| 19.2
| {{Composition bar|10|20|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{Composition bar|11|60|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{increase}} 2
| {{no2|Gwrthblaid}}
|-
! [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2007|2007]]
| 218,730
| 22.4
| {{Composition bar|5|40|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| 209,153
| 21.4
| {{Composition bar|7|20|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{Composition bar|12|60|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{increase}} 1
| {{no2|Gwrthblaid}}
|-
! [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2011|2011]]
| 237,388
| 25.0
| {{Composition bar|6|40|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| 213,773
| 22.5
| {{Composition bar|8|20|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{Composition bar|14|60|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{increase}} 2
| {{no2|Gwrthblaid}}
|-
! [[Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2016|2016]]
| 215,597
| 21.1
| {{Composition bar|6|40|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| 190,846
| 18.8
| {{Composition bar|5|20|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{Composition bar|11|60|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{decrease}} 3
| {{no2|Gwrthblaid}}
|-
|-
! [[Etholiad Senedd Cymru, 2021|2021]]
| 289,802
| 26.1
| {{Composition bar|8|40|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| 278,560
| 25.1
| {{Composition bar|8|20|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{Composition bar|16|60|hex={{Welsh Conservatives/meta/color}}}}
| {{increase}} 5
| {{no2|Gwrthblaid}}
|}

=== Etholiadau cyffredinol y DU ===
[[Delwedd:Dec2019WalesConstituencies.png|dde|bawd| Perfformiad Ceidwadwyr Cymru yn [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2019|etholiad cyffredinol 2019]] ]]
{| class="wikitable" style="text-align:center"
! Blwyddyn 
! Cyfran y pleidleisiau 
! Seddi 
|-
| 1922 
| 21.4% 
|{{Composition bar|6|36|#0087DC}}
|-
| 1923 
| 21.0% 
|{{Composition bar|4|36|#0087DC}}
|-
| 1924 
| 28.3% 
|{{Composition bar|9|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1929|1929]] 
| 21.9% 
|{{Composition bar|1|36|#0087DC}}
|-
| 1931 
| 22.1% 
|{{Composition bar|6|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig yng Nghymru, 1935|1935]] 
| 23.3% 
|{{Composition bar|6|36|#0087DC}}
|-
| 1945 
| 16.5% 
|{{Composition bar|3|36|#0087DC}}
|-
| 1950 
| 21% 
|{{Composition bar|3|36|#0087DC}}
|-
| 1951 
| 27.6% 
|{{Composition bar|5|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1955|1955]] 
| 26.7% 
|{{Composition bar|5|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1959|1959]] 
| 29.6% 
|{{Composition bar|6|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1964|1964]] 
| 27.6% 
|{{Composition bar|6|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1966|1966]] 
| 27.0% 
|{{Composition bar|3|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1970|1970]] 
| 27.7% 
|{{Composition bar|7|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, Chwefror 1974|1974 (Chwef)]] 
| 25.9% 
|{{Composition bar|8|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, Hydref 1974|1974 (Hydref)]] 
| 23.9% 
|{{Composition bar|8|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1979|1979]] 
| 32.2% 
|{{Composition bar|11|36|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1983|1983]] 
| 31.0% 
|{{Composition bar|14|38|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1987|1987]] 
| 29.5% 
|{{Composition bar|8|38|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1992|1992]] 
| 28.6% 
|{{Composition bar|6|38|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1997|1997]] 
| 19.6% 
|{{Composition bar|0|40|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2001|2001]] 
| 21.0% 
|{{Composition bar|0|40|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2005|2005]] 
| 21.4% 
|{{Composition bar|3|40|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2010|2010]] 
| 26.1% 
|{{Composition bar|8|40|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2015|2015]] 
| 27.2% 
|{{Composition bar|11|40|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2017|2017]] 
| 33.6% 
|{{Composition bar|8|40|#0087DC}}
|-
| [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2019|2019]] 
| 36.1% 
|{{Composition bar|14|40|#0087DC}}
|}

== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau|40em}}

{{Pleidiau Cymru}}

[[Categori:Pleidiau gwleidyddol yng Nghymru]]