Gweld cod am Baner Iran

[[File:Flag of Iran.svg|thumb|250px|[[File:FIAV 111111.svg|23px|]] Baner gyfredol Iran]]
Mae '''baner Iran''', wedi newid sawl gwaith yn ystod hanes hir yr ymerodraeth ddaeth drachefn yn weriniaeth Islamaidd. Mabwysiadwyd y faner gyfredol yn swyddogol ar [[29 Gorffennaf]] [[1980]].<ref>https://www.crwflags.com/fotw/flags/ir.html</ref> Er ei fod yn cadw prif nodweddion yr hen faner o deyrnas frenhinol y [[Shah]] mae'n adlewyrchu'r newidiadau y Chwyldro Islamaidd bu yn Iran yn 1979.

==Disgrifiad== 
Mae'r faner yn cynnwys tri streipen llorweddol gyfartal: gwyrdd uwchben, gwyn yn y canol a choch isod. Mae Gwyrdd yn symbol o Islam; gwyn am heddwch a chyfeillgarwch a'r coch am ddewrder a'r gwaed a gollwyd mewn rhyfel. Mae gan y lliwiau draddodiad hir yn [[Persia]] (fel y gelwir Iran tan yn ddiweddar, y gellir ei olrhain yn ôl i'r 18g o leiaf. Fel tricolor gellir dod o hyd iddynt am y tro cyntaf ar faner genedlaethol 1906. Mae'r lliwiau coch, gwyn a gwyrdd hefyd wedi eu mabwysiadu fel lliwiau Pan-Farsi neu Pan-Iranaidd - sef, ar gyfer y cenhedloedd hynny sy'n siarad iaith sy'n perthyn i [[Farsi]] - prif iaith Iran (o lle daeth yr enw "Persia" gynta). Ymhlith y cenhedloedd yma mae [[Tajicistan]], [[Cwrdistan]], a'r [[Pashtun]] (yn [[Afghanistan]] a [[Pacistan]]) - gweler y baneri isod.

Yn y canol mae arwyddlun Iran; mae ei ddiamedr yn cyfateb i un rhan o saith o hyd y faner. Yn ogystal, ategwyd y streipiau gwyrdd a choch gan 22 (2 × 11) o logoteipiau Kufic o'r fonllef, "Allāhu Akbar" (الله أكبر) sef, yn Gymraeg, "Mae Duw yn fwy (nag unrhyw beth)". Mae hwn yn gyfeiriad at ddechrau'r Chwyldro Islamaidd ar yr 22ain diwrnod o'r unfed mis ar ddeg yng nghalendr Iran (11 Chwefror 1979).

Mae'r arwyddlun trawiadol, syml yng nghanol y faner yn sillafu 'alah' ("duw") gyda'r nod geriol ar y top yn darlunio'r lythyren 'w' a hefyd siap y blodyn [[tiwlip]] sydd i fod tyfu lle caiff gwaed merthyron eu harllwys. Mae'r llythrennau hefyd wedi dylunio fel eu bod yn debyg i'r  [[cilgant]] (symbol Islamiaeth) a'r cleddyf. Dyluniwyd yr arwyddlun gan Hamid Nadimi, a'i gymeadwyo gan yr [[Ayatollah Khomeini]] ar 9 Mai 1980.

==Hanes==
[[File:Iranian flags with sun and lion.jpg|thumb|right| Yr hen faner frenhinol mewn protest, Brwsel, 2007]]
Eisoes yn yr hen amser, roedd y Persiaid yn defnyddio baneri fel symbol. Yn ôl yr hanesydd Groegaidd, [[Herodotus]], defnyddiodd [[Cyrus II]] eryr euraid gydag adenydd estynedig ar gefndir gwyn.<ref>G.H.Preble: ''The Symbols, Standards, Flags, and Banners of Ancient and Modern Nations''.</ref>

Yn Khabis, prifddinas hynafol dwyrain Iran, darganfuwyd baner fetel fach, yn dyddio'n ôl i 3000 CC. Byddai Chr., Which yn ei gwneud yn faner hynaf yn y byd. Ymhlith y symbolau a ysgythrwyd ar y faner roedd y llew a'r haul, sy'n ailymddangos trwy gydol hanes Iran. Mae enghreifftiau o rhain i'w gweld hefyd yn y 13g, y faner hysbys gyntaf o ffabrig gyda llew a haul yn dyddio o'r 15g.<ref name="SN">Smith/Neubecker: ''Wappen und Flaggen aller Nationen'', München 1981, ISBN 3-87045-183-1</ref>

Tahmasp Defnyddiais, Shah of Persia o 1524 i 1576, ddefaid gyda'r haul yn codi ar gefndir gwyrdd, yn hytrach na'r llew arferol, oherwydd cafodd ei eni ym mis Farwardin, y mae ei symbol yn gynsail Aries. Ar ôl ei aderyn, newidiodd un yn ôl i'r llew. Yn y 18g, ychwanegwyd cleddyf at y llew. Mae i'w weld ar faner Aga Mohammed Khan, y cyntaf i fod yn llywydd y Qajars, a oedd yn rheoli Persia rhwng 1794 a 1925. Yn y 19g, cafwyd llew a haul ar gefndir gwyn wedi'i fframio gan ymylon coch a gwyrdd.

<gallery class="center centered" widths="150">
 BlackFlag.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner Shahs (ymeradwyr) Choresm (992–1220),<br /> ers 2007 hefyd yn ail faner galaru
 Flag of Persia 1502-1524.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner dan deyrnasiad Shah Ismail I (1502–1524)
 Flag of Shah Tahmasp I.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner Tahmasp I (1524–1576)
 Safavid Flag.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner breninllin y Safawiden (1576–1665)
 Flag of Persia (1665).svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner brenhinllin y Saffafiden (1665–1722)
 Nadir Shah Flag.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner frenhinol Nadir Shah (1736–1747)
 Afsharid Imperial Standard.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner Ymerodraethol yr Affshariden (1736–1796)
 Afsharid State Flag.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner wladwriaethol yr Affshariden (1737–1796)
 Zand Dynasty flag.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner Tywysog breningllin Zand (1750–1794)
 Flag of Agha Mohammad Khan.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner yr Aga Mohammad Khan (1797)
 Fath Ali Shah Flag.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner Fath Ali Shah (1797–1848)
 Amir Kabir Flag.svg|[[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner Amir Kabir (1848–1907)
</gallery>

Mabwysiadwyd y trilliw coch-gwyn-coch yn swyddogol ar 5 Awst 1906 gyda'r cymesuredd 1:3. Disgrifir eu lliw fel golau mewn rhai ffynonellau, ond nid yw hyn yn sicr. Cadarnhawyd y cynllun lliwiau o 1925. Troswyd hwn yn 1964 mewn cymhareb o 4:7. Dangosodd y baneri cenedlaethol ac o 1910 hefyd y baneri rhyfel lew gyda chleddyf a haul yn codi. Gyda'r [[Chwyldro Islamaidd]] disodlwyd y llew gan arwyddlun bresennol Islamaidd Iran.

<gallery class="center centered" widths="150">
 Flag of Persia (1907).svg|<small>~1:3</small> [[File:FIAV 100100.svg|23px|]][[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner dinasyddion a masnach<br />(1906–1925)
 State flag of Iran (1907-1933).svg|<small>~1:3</small> [[File:FIAV 010010.svg|23px|]][[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner wladwriaethol<br />(1906–1925)
 State Flag of Iran (1933-1964).svg|<small>~1:3</small> [[File:FIAV 100100.svg|23px|]][[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner dinasyddion a masnach<br />(1925–1964)
 State Flag of Iran (1933-1964).svg|<small>~1:3</small> [[File:FIAV 010010.svg|23px|]][[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner wladwriaethol (1925–1964)
</gallery>

<gallery class="center centered" widths="150">
 Flag of Iran (1964).svg|<small>4:7</small> [[File:FIAV 100100.svg|23px|]][[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner dinasyddion a masnach<br />(1964–1979)
 Iran Lion and Sun flag.svg|<small>4:7</small> [[File:FIAV 010010.svg|23px|]][[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner wladwriaethol (1964–1979)
 Iran flag with emblem 1964-1979.svg|<small>4:7</small>[[File:FIAV 001001.svg|23px|]][[File:FIAV historical.svg|23px|]] Baner filwrol ar y tir a'r môr<br />(1964–1979)
</gallery>

==Baneri tebyg==
Coch, gwyn a gwyrdd yw'r lliwiau Pan-Iraniad, sef cenhedloedd sy'n siarad iaith sy'n perthyn i'r teulu Indo-Arieg - fel [[Farsi]], [[Cwrdeg]], [[Tajiceg]] a [[Pashtun]] (yn Afghanistan/Pacistan). Mae'r iaith Tajiceg, fel yr ieithoedd eraill yn perthyn i Ffarsi a bu Ffarsi yn iaith statws uchel yng Nghanolbarth Asia am ganrifoedd. Mae'r lliwiau coch, gwyn a gwyrdd yn cynrychioli gwahanol dosbarthiadau o fewn cymdeithas.<ref name=link1>''Гафуров Б. Г.'' Таджики: Древнейшая, древняя и средневековая история. ИВАН СССР, Наука, М. 1972. — стр. 31</ref> Ar yr olwg gyntaf, ac i'r lygad anwybodus, gall baner Tajicistan edrych yn debyg iawn i [[Baner Hwngari|faner Hwngari]] sydd hefyd yn faner trilliw gyda'r band goch ar y top.
: Coch - y marchogion, neu'r dosbarth rhyfel a rheoli, cysylltir â dewrder, hunan-aberth
: Gwyn - y dosbarth grefyddol; cysylltir â phurdeb moeol, materion ysbrydol
: Gwyrdd - dosbarth rhydd, amaethwyr a bridwyr gwartheg; cysylltir â natur, ieuenctid a llewyrch. <ref>''Bahar, Mehrdad''. Pizhuhishi dar asatir-i Iran (Para-i nukhust va para-i duyum). Tehran: Agah, 1375 [1996]. ISBN 964-416-045-2. — p. 74 {{ref-fa}}</ref>

<center><gallery align="center" widths="150">
Flag of Tajikistan.svg|[[File:FIAV normal.svg|23px|]] [[Baner Tajicistan]] ers 1992
Flag of Kurdistan.svg|[[File:FIAV normal.svg|23px|]] [[Baner Cwrdistan]], ers 1992
Flag of Hungary.svg|bawd|250px|[[File:FIAV normal.svg|23px|]] [[Baner Hwngari]] 
</gallery></center>

==Delweddau Eraill==
[[File:Distingushing Flag of Iran 1933-1964 (Pahlavi dynasty).jpg|150px|Dalen o lyfr Almaeneg o 1939, ar faneri Iran adeg teyrnasiad Brenhinllin Pahlavi]]
[[File:Flag of Iran and Persepolis fans.jpg|200px|Baner Iran gan ffans tîm pê-droed Persepolis]]

==Dolenni==
* [https://www.fotw.info/flags/ir.html Flags of the World – Iran]

==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau|2}}
{{Baneri Asia}}

[[Categori:Iran]]
[[Categori:Baneri cenedlaethol|Iran]]