Cynsail barnwrol

Mi fydd cynsail rhwymedig yn rhwymo bob llys o'i dano.

Cynsail Barnwrol yw penderfyniadau barnwyr wrth ddelio ag achos. Gyda'r fath hwn o benderfyniad, mae rhaid i farnwyr eraill eu dilyn; daw'r cynsail yn gyfraith achos.

Syniad o Gynsail

Y wireb Ladin stare decisis (stare decisis et non quieta movere) sydd yn cefnogi'r rheswm a'r syniad dros gynsail. Yn syml, mae'r wireb yn golygu sefyll wrth y benderfyniad, ac i beidio â mynd yn ei erbyn.

Rheswm y Gynsail

Gelwir y rheswm dros gynsail ratio decidendi. Gwireb Ladin arall yw hon, sydd yn golygu yr hyn sydd yn creu'r cynsail. Ar gyfer y pethau eraill a ddywedir, y term a ddefnyddiwn yw obiter dicta. Ambell waith, mi fydd y barnwr yn creu nodiadau sydd yn esbonio beth gall fod wedi digwydd os oedd ambell ffaith yn yr achos wedi bod yn wahanol.

Hierarchaeth

Mae cynsail yn dibynnu ar y fath o lys a gafodd ei chreu. Yn gyffredinol, rhaid i lys is ddilyn cynseiliau llys uwch, ond nid i'r gwrthwyneb. Os yw'r Goruchaf Lys yn creu cynsail, mi fydd rhaid i bob llys arall ei ddilyn; y Goruchaf Lys yw'r llys bwysicaf. Yn y llysoedd troseddol, os yw'r Llys y Goron yn creu cynsail, mi fydd rhaid i'r Llys Ynadon ei ddilyn, ond ni fydd rhaid i'r Goruchaf Lys ei ddilyn. Mae hierarchaeth tebyg yn y llysoedd sifil - yn nhrefn o'r mwyaf pwysig i'r lleiaf: Y Goruchaf Lys, Y Llys Apêl, Yr Uchel Lys, y Lys Sirol.

Datganiad Practis

Pwrpas y Datganiad Practis yw i wneud yn siwr bod y llysoedd yn dilyn eu cyn-benderfyniadau - er hynny, mae'r datganiad hefyd yn rhoi'r hyblygiad i farnwyr gwrthod defnyddio cynsail os y mae'n dangos yn annheg. Cafodd cynsail ei ddefnyddio yn achos R Addie & Sons v Dumbreck (1929) - er hynny, yn ystod achos Herrington v British Railways Board (1972), fe wnaeth y barnwr ddefnyddio'r Datganiad Practis er mwyn newid y gyfraith, a sicrhau bod tegrwydd wrth ddelio â'r achos.

Mathau o Gynsail

Cynsail Rhwymol

Os oes cynsail yn dod o lys uwch, mi fydd rhaid i'r llys sydd yn delio â'r achos ddilyn y gynsail yna. Mi fydd y gynsail yma yn rhwymo bob llys o dan y lys a benderfynodd creu'r gynsail.

Cynsail Gwreiddiol

Fel mae'r enw yn dyfarnu, y cynsail gwreiddiol yw hyn - sef y cynsail gyntaf i gael ei chreu ar gyfer y fath achos. Gall y llys sydd wedi creu'r cynsail dewis os dyle'r cynsail dod yn rhwymedig ar gyfer y llysoedd o'r dan neu beidio.

Cynsail Perswadiol

Os nad oes cynsail yn rhwymedig, weithiau gall barnwr dal i'w ddefnyddio. Oherwydd mae'r cynsail ambell waith yn perswadio barnwr i'w defnyddio, dyma lle daeth yr enw.

Manteision ac Anfanteision

Er bod cynsail yn cynnig cysondeb, cywirdeb, a sicrwydd i'r gyfraith, mae nhw hefyd yn gallu bod yn anhyblyg iawn. Os oes barnwr yn credu bod cynsail rhwymedig yn annheg, mae rhaid i'r barnwr ei ddefnyddio os oes llys uwch wedi'i greu. Gall hyn arwain at ganlyniad afresymol ac annheg. Mae cynsail yn araf iawn i'w newid; er mwyn newid cynsail, mi fydd rhaid i'r llys aros ar gyfer achos tebyg codi cyn ceisio'i newid.