Ysgwydd y fedwen
| Ysgwydd y fedwen Piptoporus betulinus
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Polyporales |
| Teulu: | Fomitopsidaceae |
| Genws: | Fomitopsis[*] |
| Rhywogaeth: | Fomitopsis betulina |
| Enw deuenwol | |
| Fomitopsis betulina | |
_(d.j.b.)_02.jpg)
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Fomitopsidaceae yw'r Ysgwydd y fedwen (Lladin: Piptoporus betulinus; Saesneg: Birch Polypore).[1] 'Yr Ysgwyddau' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Fel yr ysgwydd, mae'r ffyngau yn y grwp yma'n llorweddol, yn tyfu allan ac ar draws o fonyn y goeden.y Ceir enw Cymraeg arall ar y rhywogaeth hon, sef gog-yr-ogo a brechdan bren. Mae'r teulu Fomitopsidaceae yn gorwedd o fewn urdd y Polyporales.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un heb gapan. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: mandyllog. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel arfilyn.
Ffyngau[golygu | golygu cod]
Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Fomitopsidaceae[golygu | golygu cod]
Mae gan Ysgwydd y fedwen ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Fibroporia norrlandica | Fibroporia norrlandica | |
| Fibroporia radiculosa | Fibroporia radiculosa | |
| Fibroporia vaillantii | Fibroporia vaillantii |  |
| Ptychogaster corruscans | Ptychogaster corruscans | |
| Ptychogaster effusus | Ptychogaster effusus | |
| Ptychogaster rubescens | Ptychogaster rubescens | |
| Sporotrichum aurantiacum | Sporotrichum aurantiacum | |
| Sporotrichum bombycinum | Sporotrichum bombycinum | |
| Sporotrichum caesiellum | Sporotrichum caesiellum | |
| Sporotrichum chlorinum | Sporotrichum chlorinum |
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Ysgwydd y fedwen gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.