Evan James

Evan James
Ffugenw	Ieuan ap Iago
Ganwyd	1809  Caerffili
Bu farw	30 Medi 1878  Cymru
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	ysgrifennwr, bardd, gwëydd
Plant	James James

Awdur Hen Wlad fy Nhadau, anthem genedlaethol Cymru, oedd Evan James o Bontypridd ("Ieuan ap Iago"; 1809 – 30 Medi 1878). Ei fab, James James, oedd y cyfansoddwr.

Y copi cynharaf o Hen Wlad fy Nhadau, 1856

"Hen Wlad fy Nhadau", gan Madge Breese ar gyfer y Gramophone Company (1899) – y recordiad cyntaf gwybyddus o unrhyw gân yn y Gymraeg

Gwëydd oedd James wrth ei waith a roedd yn cyflogi sawl gweithiwr yn ei felin ar lan Afon Rhondda. Roedd hefyd yn berchen Tafarn yr Ancient Druid yn Argoed, Bedwellte, Sir Fynwy

Yn ôl chwedl deuluol, roedd ei fab James James yn cerdded un diwrnod ar lan yr afon pan ddaeth alaw Hen Wlad fy Nhadau i'w feddwl. Pan roddodd yr alaw i'w dad, cyfansoddodd Evan James y geiriau a ddaeth i fod yn anthem cenedlaethol Cymru. Mae'n debyg fod Evan wedi ei ysbrydoli gan y ffaith fod dau o'i frodyr wedi ymfudo i'r Unol Daleithiau ac wedi ysgrifennu yn canmol eu gwlad mabwysiedig a'i annog i ymuno â nhw.

Cofeb i Evan James a James James ym Mharc Ynysangharad, Pontypridd

Mae cofeb i Evan James a'i fab, ar ffurf dau ffigwr yn cynrychioli Barddoniaeth a Cherddoriaeth, yn sefyll ym Mharc Ynysangharad, Pontypridd. Dangosir wyneb Evan nesaf at ei dad, ond mae'n ymddangos yn ifancach am fod y ffotograffau oedd ar gael i'r cerflunydd, Goscombe John, wedi eu cymryd blynyddoedd ar wahan.