Ysbyty Dolgellau ac Abermaw

Oddi ar Wicipedia
Ysbyty Dolgellau ac Abermaw
Mathysbyty, adeilad ysbyty Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1929 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadDolgellau Edit this on Wikidata
SirGwynedd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr30.6 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau52.740815°N 3.881922°W Edit this on Wikidata
Rheolir ganBwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr Edit this on Wikidata
Map
Arddull pensaernïoly Mudiad Celf a Chrefft Edit this on Wikidata
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd II Edit this on Wikidata
Manylion

Mae Ysbyty Ardal Dolgellau ac Abermaw yn ysbyty yn Nolgellau Gwynedd. Mae'n ysbyty Gwasanaeth Iechyd Gwladol o dan reolaeth Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr.

Hanes[golygu | golygu cod]

Ym 1902 cynigiodd Mr R. E. Ll. Richards o ystâd Caerynwch y dylid creu gronfa i godi ysbyty yn Nolgellau i nodi coroni Edward VII yn Frenin, cytunwyd ar y syniad ac aed ati i ddechrau codi arian.[1] O herwydd anghydfod parthed pwy ddylid talu am gostau codi a chynnal yr ysbyty, trethdalwyr Dolgellau yn unig neu drethdalwyr Dolgellau a'r cymunedau cyfagos [2] bu oedi ar y cynlluniau. Achosodd y Rhyfel Byd Cyntaf oedi pellach.

Wedi'r rhyfel penderfynwyd troi rhan o wyrcws Undeb Tlodi Dolgellau a'r Bermo i ysbyty bwthyn lleol gan setlo'r cwestiwn bod y gost i'w rannu gan holl gymunedau'r undeb. Agorwyd yr ysbyty ym 1920. Ym 1921 bu farw John Robert Douthwate, marsiandwr cefnog o swydd Gaerhirfryn a oedd wedi ymddeol i Aberdyfi.[3] Penderfynodd ei wraig, Sarah Elisabeth, i gynnig rhodd o £2,000 i wella'r ddarpariaeth ysbyty er cof amdano. Rhoddwyd tir ar gyfer y prosiect gan y Cyrnol a Mrs Enthoven, Doluwcheogryd, Llanelltyd.

Cynlluniwyd yr adeilad newydd gan y penseiri Herbert Luck North a Henry Harold Hughes. Gosodwyd y cerrig sylfaen gan Mrs Enthoven a Mrs Douthwait ym 1928 ac agorwyd yr ysbyty ym 1929. Fe'i hehangwyd ym 1933 ac eto ym 1938 eto ar gynlluniau gan North a Hughes. Bu ehangu pellach dros y blynyddoedd gan geisio cadw'n driw i'r cynlluniau gwreiddiol. Mae'r adeilad ar Ffordd Wern Las. Mae'n sefyll ar fryncir sy'n edrych dros y dref i'r de-orllewin o adran uwchradd Ysgol Bro Idris (Ysgol y Gader gynt). Mae'r ysbyty yn Adeilad Rhestredig gradd II

Arddull[golygu | golygu cod]

Mae'r ysbyty wedi ei adeiladu yn yr arddull celf a chrefft, sy'n nodweddiadol o waith North a Hughes, gyda thoeau ar onglau serth gydag amrywiaeth o dalcenni a dormerau cribog gyda llechi wedi'u gosod ar gyrsiau sy'n lleihau.[4] Roedd y fynedfa urddasol wreiddiol (sydd dal i'w weld) yn codi o risiau a thrwy fwa Gothig sy'n nodweddiadol o North, wedi'i leinio â brics porffor i wrthgyferbynnu a waliau gwyn garw gweddill yr adeilad.[5] Roedd y ffenestri gwreiddiol yn gasmentau metel nodweddiadol o waith Hughes, wedi eu meintioli'n ofalus i gyd fynd a swyddogaeth ystafell, cyfeiriadedd ac ymddangosiad allanol. Mae'r rhan fwyaf o'r ffenestri gwreiddiol wedi eu cyfnewid am rai mwy addas i ysbyty gweithredol, ond mae ambell un o'r rhai gwreiddiol i'w gweld o hyd mewn ystafelloedd storio nwyddau ac ati. Er bod yr arddull celf a chrefft yn amlwg mae'r cynllun hefyd yn talu gwrogaeth i bensaernïaeth draddodiadol Dolgellau. Gwelir hyn yn fwyaf trawiadol yn ffenestr y theatr llawdriniaeth. Mae prif ffenest y theatr wedi cael ei gynllunio o un paen enfawr (yn ei ddydd) o wydr i ganiatáu'r golau naturiol gorau i gynorthwyo gwaith y llawfeddyg. Er bod y ffenestr yn enfawr mae wedi ei osod mewn cynllun sy'n adlewyrchu ffenestri to bychan sydd i'w gweld ar nifer o fythynnod y dref.

Defnydd clinigol[golygu | golygu cod]

Yn ei ddyddiau cynnar roedd yr ysbyty yn cynnwys dwy ward cyhoeddus y naill i ferched a'r llall i ddynion, yn ogystal â dwy ward breifat. Roedd llawr uchaf yr adeilad yn cynnwys ward mamolaeth. Roedd gan yr ysbyty ystafell anaestheteg, offer pelydr-x a theatr llawdriniaeth. Ym 1937 rhoddodd Cyrnol a Mrs Enthoven yr arian cawsant gan gyfeillion i ddathlu eu Priodas Arian yn rhodd i'r ysbyty er mwyn adeiladu ward plant.[6]

Wedi peth newid yn y ddarpariaeth dros y blynyddoedd mae'r ysbyty yn parhau i gynnig gofal iechyd i bobl yr ardal gan ddarparu:

  • 24 gwely.
  • Uned mân anafiadau
  • Uned ffisiotherapi
  • Uned therapi galwedigaethol
  • Therapi iaith
  • Dietetegydd
  • Uned i'r henoed eiddil eu meddwl
  • Uned mamolaeth
  • Adran cleifion allanol
  • Offer pelydr-X

Mae gofal yn cael ei ddarparu gan staff nyrsio, meddygon ymgynghorol a meddygon teulu gan gynnwys gwasanaeth tu allan i oriau'r meddygon teulu.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. "DOLGELLEY - Towyn-on-Sea and Merioneth County Times". Samuel Slater and David Rowlands. 1902-08-21. Cyrchwyd 2019-06-18.
  2. "DOLGELLEY - Welsh Gazette and West Wales Advertiser". George Rees. 1906-06-21. Cyrchwyd 2019-06-18.
  3. Probate Registry. Calendar of the Grants of Probate and Letters of Administration made in the Probate Registries of the High Court of Justice in England. London, England © Crown copyright. Ewyllys John Robert Douthwaite Profwyd 21 Mai 1921
  4. British Listed Buildings
  5. Coflein adalwyd 19 Mehefin 2019
  6. Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr - Ysbyty Dolgellau adalwyd 19 Mehefin 2019

Oriel[golygu | golygu cod]