Yr Angau
Gwas a phersonoliad o farwolaeth ydy'r Angau, a cheir an Ankoù yn Llydaweg, Ankow yng Nghernyweg.
Cefndir
[golygu | golygu cod]Mae'r Angau yn ymddangos fel dyn neu sgerbwd yn gwisgo gwisg ddu a het fawr sy'n cuddio ei wyneb, neu, weithiau, yn syml fel cysgod. Mae'n dal pladur a dywedir ei fod yn eistedd ar ben cert i gasglu'r meirw, neu'n gyrru coets fawr ddu sy'n cael ei thynnu gan bedwar ceffyl du ac yng nghwmni dau ffigwr bwganllyd ar droed.[1]
Yn ôl un chwedl, ef oedd plentyn cyntaf Adda ac Efa.[2] Mae fersiynau eraill yn darlunio'r Angau fel person marw cyntaf y flwyddyn (er ei fod bob amser yn cael ei ddarlunio fel oedolyn gwrywaidd), sy'n gyfrifol am gasglu eneidiau pobl eraill cyn iddo allu mynd i'r byd a ddaw.[3] Mewn tarddiad arall, roedd yn dywysog creulon a gyfarfu â Marwolaeth yn ystod taith hela a'i herio i weld pwy allai ladd carw du yn gyntaf. Marwolaeth enillodd y gystadleuaeth a melltithiwyd y tywysog i grwydro'r Ddaear fel ellyllon am byth. Weithiau fe'i darlunnir fel brenin y meirw y mae gan ei ddeiliaid eu llwybrau penodol eu hunain, y mae eu gorymdeithiau cysegredig yn symud ar eu hyd. [4]
Sonnir am yr Angau, neu Ankou, gan Anatole Le Braz, awdur a chasglwr chwedlau, yn The Legend of Death :
- Yr Angau yw ysgwïer Marwolaeth (oberour ar maro) ac fe'i gelwir hefyd yn wyliwr y fynwent, dywedasant ei fod yn gwarchod y fynwent a'r eneidiau o'i chwmpas am ryw reswm anhysbys a'i fod yn casglu'r eneidiau coll ar ei dir. Mae marwolaeth olaf y flwyddyn, ym mhob plwyf, yn dod yn Angau ei blwyf am y flwyddyn ganlynol i gyd. Pan fu, mewn blwyddyn, fwy o farwolaethau nag arfer, dywed un am yr Angau :
- – Rhyfel ma fé, heman zo eun Anko drouk. ("Ar fy ffydd, yr Angau cas yw hwn.")
Ymddangosiad mewn isddiwylliannau
[golygu | golygu cod]Dywedir fod gan bob plwyf yn Llydaw ei Angau ei hun. Yn nhraddodiadau Llydaw, Karrigell an Ankou ("Berfa Angau") yw gwichian olwynion rheilffordd y tu allan i'ch cartref.[5] Yn yr un modd, cyfeirir at waedd y dylluan fel Labous an Ankou ("Aderyn yr Angau"). [5] Mae'r Angau hefyd i'w gael ar y fedyddfaen yn La Martyre lle dangosir ef yn dal pen dyn.[6]
Yn y Cyfryngau
[golygu | golygu cod]Yn Touhou 4: Lotus Land Story mae cymeriad Elly yn fwy na thebyg yn seiliedig ar Angau
L'Ankou, seithfed albwm ar hugain y gyfres Spirou et Fantasio, a ysgrifennwyd ac a dynnwyd gan Fournier, wedi'i gyfresoli ym 1976 yn y cylchgrawn Spirou, a gyhoeddwyd fel albwm clawr caled yn 1977.
Yn nhymor cyntaf yr Eira Du cyfeirir at l'Ankou mewn llythyr wedi'i selio mewn capsiwl amser.
Yn y gêm Virche Evermore mae cymeriad o'r enw Ankou, yn sefyll fel y Gwyliwr Marwolaeth.
Yn y gêm Old School Runescape fel NPC o'r enw Ankou
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]
- Arawn, brenin Cymreig yr Arallfyd
- Marwolaeth (personoli)
- Y Bachddyn
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ JENNY REES (11 April 2005). "ANIMATORS GET TO GRIPS WITH WELSH MONSTERS". Western Mail.
- ↑ Williams, Victoria (2016). Celebrating Life Customs Around the World: From Baby Showers to Funerals. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. t. 11. ISBN 9781440836596.
- ↑ Abel, Ernest L. (2009). Death Gods: An Encyclopedia of the Rulers, Evil Spirits, and Geographies of the Dead. USA: ABC-CLIO. t. 20. ISBN 9780313357138.
- ↑ Wentz, W. Y. (1911). The Fairy-faith in Celtic Countries. Reprinted. Colin Smythe (1981). ISBN 0-901072-51-6. P. 218.
- ↑ 5.0 5.1 Badone, Ellen (1987). "Death Omens in a Breton Memorate". Folklore (Taylor & Francis, Ltd.) 98 (1): 99–101. doi:10.1080/0015587x.1987.9716401. JSTOR 1259406.
- ↑ Doan, James (1980). "Five Breton "Cantiques" from "Pardons"". Folklore (Taylor & Francis, Ltd.) 91 (1): 35. doi:10.1080/0015587x.1980.9716153. JSTOR 1259816.