Y Palas Grisial
 | |
| Math | palas, tŷ gwydr, cyn-adeilad, adeilad digwyddiadau, lleoliad chwaraeon  |
|---|---|
| Agoriad swyddogol | 1851 |
| Sefydlwyd |
|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | Hyde Park, Llundain, Norwood Uchaf, Crystal Palace |
| Sir | Dinas Westminster, Bromley, Kensington, Llundain |
| Gwlad |  Lloegr |
| Cyfesurynnau | 51.4223°N 0.0758°W |
 | |
| Arddull pensaernïol | glass architecture, Victorian architecture |
| Cost | 150,000 punt sterling |
| Deunydd | gwydr, haearn, haearn bwrw, pren |
Adeilad o haearn bwrw a gwydr plât a godwyd yn Hyde Park, Llundain, i gartrefu'r Arddangosfa Fawr oedd y Palas Grisial (Saesneg: the Crystal Palace). Cynhaliwyd yr arddangosfa rhwng 1 Mai a 15 Hydref 1851, a daeth mwy na 14,000 o arddangoswyr o bob cwr o'r byd i ddangos enghreifftiau o dechnoleg fodern ynddo. Roedd yr adeilad, wedi'i ddylunio gan Joseph Paxton, yn 1,851 troedfedd (564 m) o hyd, gydag uchder mewnol o 128 troedfedd (39 m) a chyda maint o 990,000 troedfed sgwâr (92,000 m2).[1] Roedd gan y Palas Grisial yr arwynebedd mwyaf o wydr a welwyd erioed mewn adeilad. Roedd ymwelwyr yn rhyfeddu at ei waliau a nenfydau tryloyw a oedd yn dileu'r angen am oleuadau mewnol. Ar ôl i'r arddangosfa ddod i ben cafodd y Palas ei symud i Sydenham Hill yn ne Llundain. Yno y safai o Fehefin 1854 hyd ei ddinistrio gan dân yn Nhachwedd 1936. Ailenwyd yr ardal breswyl gyfagos yn "Crystal Palace" ar ôl yr adeilad.
Ar ôl i'r Crystal Palace gael ei symud i Penge Place yn Ne Llundain, aeth i ben yn raddol. Ar 30 Tachwedd 1936, bu ffrwydrad y tu mewn i'r adeilad a galwyd y gwasanaeth tân. Roedd John Logie Baird wedi bod yn defnyddio rhan o’r adeilad ar gyfer arbrofion, ac roedd yn credu mai sabotage achosodd y tân.[2]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Hermione Hobhouse (2002). The Crystal Palace and the Great Exhibition of the Works of Industry of All Nations (yn Saesneg). London: Athlone. tt. 34, 36l. ISBN 0-485-11575-1.
- ↑ Richard G Elen. "Baird's independent television". Transdiffusion (yn Saesneg). Cyrchwyd 11 Mawrth 2025.
