Proto-Gelteg

Proto-Gelteg
Enghraifft o:	proto-iaith
Math	Ieithoedd Celtaidd
Dechrau/Sefydlu	1300 CC
Rhagflaenwyd gan	Proto-Indo-Ewropeg

Proto-iaith yw'r Broto-Gelteg, neu Gelteg Gyffredin, sef hynafiad damcaniaethol yr holl ieithoedd Celtaidd hysbys, ac un o ddisgynyddion y Broto-Indo-Ewropeg. Nid yw wedi'i hardystio'n ysgrifenedig, ond mae wedi'i hail-greu'n rhannol trwy'r dull cymharol. Credir yn gyffredinol bod Proto-Gelteg wedi cael ei siarad rhwng 1300 a 800 CC, ac wedi hynny dechreuodd iddi hollti yn ieithoedd gwahanol. Cysylltir y Broto-Gelteg yn aml â diwylliant Urnfield, ac yn arbennig â diwylliant Hallstatt. Mae ieithoedd Celtaidd yn rhannu nodweddion cyffredin ag ieithoedd Italaidd nad ydynt i’w cael mewn canghennau eraill o Indo-Ewropëeg, sy’n awgrymu'r posibilrwydd o undod ieithyddol Eidal-Geltaidd cynharach.

Ar hyn o bryd, mae Proto-Gelteg yn cael ei hail-greu trwy'r dull cymharol gan ddibynnu ar ieithoedd Celtaidd diweddarach. Er bod Celteg y Cyfandir yn cynnig llawer o gadarnhad i seinyddiaeth Broto-Geltaidd, a pheth i'w morffoleg, mae deunydd a gofnodwyd yn rhy brin i ganiatáu adluniad sicr o gystrawen. Fodd bynnag, cofnodir rhai brawddegau cyflawn yn yr Aleg Gyfandirol a'r Geltibereg. Felly, mae'r prif ffynonellau ar gyfer ail-greu yn dod o'r ieithoedd Celtaidd Ynysig, gyda'r llenyddiaeth hynaf i'w chael yn Hen Wyddeleg a Chymraeg Canol,^[1] yn dyddio'n ôl i awduron o'r 6ed ganrif OC.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

Nodiadau

↑ Rhys, John (1905). Evans, E. Vincent. ed. "The Origin of the Welsh Englyn and Kindred Metres". Y Cymmrodor (London: Honourable Society of Cymmrodorion) XVIII. https://archive.org/stream/ycymmrodor18cymmuoft.

Llyfryddiaeth

Cowgill, Warren (1975). "The origins of the Insular Celtic conjunct and absolute verbal endings". In H. Rix (gol.). Flexion und Wortbildung: Akten der V. Fachtagung der Indogermanischen Gesellschaft, Regensburg, 9.–14. September 1973. Wiesbaden: Reichert. tt. 40–70.
Evans, D. Simon (1964). A Grammar of Middle Welsh. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies.
Hackstein, Olav (2002). "Uridg. *CH.CC > *C.CC". Historische Sprachforschung 115: 1–22.
Lane, George S. (1933). "The Germano-Celtic Vocabulary". Language 9 (3): 244–264. doi:10.2307/409353. JSTOR 409353.
Matasović, Ranko (2009). Etymological Dictionary of Proto-Celtic. Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series, 9. Brill Academic Publishers. ISBN 978-90-04-17336-1.
Matasović, Ranko (2011). Addenda et corrigenda to Ranko Matasović's Etymological Dictionary of Proto-Celtic (PDF). Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series, 9. Brill Academic Publishers.
McCone, Kim (1996). Towards a Relative Chronology of Ancient and Medieval Celtic Sound Change. Maynooth: Department of Old and Middle Irish, St. Patrick's College. ISBN 978-0-901519-40-5.
Pedersen, Holger (1913). Vergleichende Grammatik der keltischen Sprachen. 2. Band, Bedeutungslehre (Wortlehre). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht. ISBN 978-3-525-26119-4.
Schrijver, Peter (1994). "The Celtic adverbs for 'against' and 'with' and the early apocope of *-i". Ériu 45: 151–89.
Schrijver, Peter (1995). Studies in British Celtic Historical Phonology. Amsterdam: Rodopi. ISBN 978-90-5183-820-6.
Schrijver, Peter (2015). "Pruners and trainers of the Celtic family tree: The rise and development of Celtic in light of language contact". Proceedings of the XIV International Congress of Celtic Studies, Maynooth 2011. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies. tt. 191–219.
Thurneysen, Rudolf (1946). A Grammar of Old Irish. Tr. D. A. Binchy and Osborn Bergin. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies.
Zair, Nicholas (2012). The Reflexes of the Proto-Indo-European Laryngeals in Celtic. Leiden: Brill.