Vortiporius

Oddi ar Wicipedia
Vortiporius
Ganwyd475 Edit this on Wikidata
Bu farw540 Edit this on Wikidata
DinasyddiaethCymru Edit this on Wikidata
Galwedigaethbrenin neu frenhines Edit this on Wikidata
SwyddTeyrnas Dyfed Edit this on Wikidata
TadAergol Lawhir Edit this on Wikidata

Un o'r pum teyrn Cymreig a gondemnir gan Gildas yn ei lyfr De Excidio Britanniae oedd Vortiporius (Hen Gymraeg: Guortepir, Gwrtheuyr neu Gw(e)rthefyr mewn Cymraeg Canol a diweddar). Roedd yn cyfoesi â Maelgwn Gwynedd, a fu farw yn 547. Ni ddylid ei gymysgu â'r Gwrthefyr arall, mab Gwrtheyrn, sy'n ymddangos dan y ffurf Ladin ar ei enw, sef Vortimer, yng ngwaith Sieffre o Fynwy.

Arysgrif Voteporigis.

Disgrifia Gildas ef fel teyrn y Demetae, ac felly yn frenin Teyrnas Dyfed. Fel y pedwar brenin arall, condemnir ef yn hallt gan Gildas. Mae'n ei gyhuddo o yrru ei wraig i ffwrdd, ac wedi ei marwolaeth hi iddo gymeryd ei lygru gan ei ferch ddigywilydd.

Credir fod carreg goffa, a fu ar un adeg ym mynwent Castell Dwyran ger Abernant yn Sir Gaerfyrddin, sy'n dwyn yr arysgrif Ladin hyn:

MEMORIA VOTEPORIGIS PROTICTORIS

a'r enw 'Votecorigas' mewn llythrennau Ogam yn garreg fedd yr un Vortiporius. Ar sail y garreg fedd hon mae Henry Lewis ac eraill yn dadlau mai ffurf a luniwyd gan Gildas yw 'Vortiporius' ac mai 'Voteporix' yw'r ffurf Gymraeg Cynnar gywir.

Yng ngwaith Sieffre o Fynwy, yr Historia regum Britanniae, mae'n ymddangos fel brenin Prydain.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  • Henry Lewis (gol.), Brut Dingestow (Caerdydd, 1942), tud. 276.